Tablica pamiątkowa na fasadzie kamienicy przy ul. S.Zimorowicza w Warszawie
Jan Parandowski (ur.
11 maja
1895
we
Lwowie
, zm.
26 września
1978
w
Warszawie
) – polski pisarz, eseista i tłumacz.
Ukończył IV Gimnazjum Klasyczne im.
Jana Długosza
w rodzinnym
Lwowie
i w
1913
r. rozpoczął studia na
Uniwersytecie Lwowskim
na wydziale filozoficznym. Studiował filozofię, filologię klasyczną, archeologię, historię sztuki, literaturę polską. W okresie
I wojny światowej
studia zostały przerwane, a on sam internowany w
Rosji
(uczył w szkołach w
Woroneżu
i
Saratowie
). Od
1920
r. kontynuował studia i w
1923
r. uzyskał magisterium z filologii klasycznej i archeologii.
W latach
1922
-
1924
był kierownikiem literackim w wydawnictwie Alfreda Altenberga. W wydawnictwie zorganizował serię przekładów z literatur klasycznych oraz serię Wielcy pisarze. W tym okresie stale współpracował z czasopismami: "Gazetą Poranną", "Tygodnikiem Ilustrowanym", "
Wiadomościami Literackimi
" i tygodnikiem "Tęcza". W latach
1924
-
1926
podróżował do
Grecji
,
Francji
i
Włoch
. Od roku
1929
przeniósł się do Warszawy (zam. przy ul. Bema 70). Początkowo redagował miesięcznik "Pamiętnik Warszawski". W
1930
r. został członkiem
polskiego PEN Clubu
, w latach
1933
-
1978
(z przerwą w czasie
II wojny światowej
) był jego prezesem.
Za książkę Dysk olimpijski otrzymał brązowy medal w
olimpijskim konkursie sztuki i literatury
w
w Berlinie
w
1936
roku, a w
1937
także Złoty Wawrzyn
Polskiej Akademii Literatury
za wybitną twórczość literacką. W latach 1937-
1938
w Państwowym Wydawnictwie Książek Szkolnych redagował serię Wielcy ludzie. Po wybuchu II wojny światowej uczestniczył w konspiracyjnym życiu kulturalnym. Podczas
powstania warszawskiego
stracił w płomieniach swoje archiwum literackie i całą niewydaną twórczość.
W latach
1945
-
1950
objął katedrę kultury antycznej, a następnie literatury porównawczej na
Katolickim Uniwersytecie Lubelskim
(KUL). Został członkiem zwyczajnym Warszawskiego Towarzystwa Naukowego, współpracował z "Tygodnikiem Powszechnym", "Meandrem", "Twórczością", wznowił działalność jako prezes polskiego PEN Clubu. W
1948
r. przygotowywał
Światowy Kongres Intelektualistów
we
Wrocławiu
, wtedy też ponownie zamieszkał w Warszawie. Był członkiem Stowarzyszenia Kultury Europejskiej (SEC). W
1958
r. współorganizował Międzynarodowy Zjazd Tłumaczy w Warszawie, w
1962
został wiceprezesem międzynarodowego PEN-Clubu. W
1964
r. otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia i w tymże roku był sygnatariuszem "
Listu 34
" uczonych i pisarzy w obronie
wolności słowa
. Jan Parandowski został uhonorowany w
1975
r. za całokształt twórczości przez
Radio Wolna Europa
. W
1976
r. otrzymał tytuł doktora
honoris causa
Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej KUL.
Już po śmierci Parandowskiego ukazała się książka jego żony – Ireny Parandowskiej (
1903
-
1993
) pt. Dzień Jana (Wyd. Iskry
1983
, ), poświęcona pisarzowi. W 1988 roku wdowa po Janie Parandowskim, Irena Parandowska, zapoczątkowała przyznawanie
nagrody literackiej polskiego PEN Clubu
imienia jej zmarłego męża. Córka Jana Parandowskiego, Roma Parandowska-Szczepkowska, była żoną aktora
Andrzeja Szczepkowskiego
i matką aktorki
Joanny Szczepkowskiej
. Starszy syn,
Zbigniew Parandowski
(ur.
1929
), jest architektem, natomiast młodszy, Piotr Parandowski (ur.
1944
), jest archeologiem, reżyserem filmów dokumentalnych.
Twórczość
Znany przede wszystkim ze swojej twórczości związanej z kulturą antyczną. Jako literat debiutował już w roku
1913
szkicem literacko-filozoficznym Rousseau. Był wybornym znawcą i popularyzatorem kultury i literatury starożytnej. Wielką popularność przyniosła mu wielokrotnie wznawiana Mitologia (
1924
). Pozycja ta była wielce znacząca w popularyzacji podstaw kultury antycznej w Polsce ze względu na różne ważne cechy: piękno i prostotę stylistyczną oraz na wierne, lecz pozbawione kontrowersji obyczajowych (np. przez eufemistyczne odnoszenie się do wątków homoerotycznych) opisanie najważniejszych mitów greckich. Takie ujęcie Mitologii pozwoliło na korzystanie z niej w edukacji szkolnej.
Inne dzieła Jana Parandowskiego:
Zobacz też