Kościół (gr. ekklesia - "społeczność/zgromadzenie wywołanych" lub dosł. staropol. "zwołanie") - w teologii chrześcijańskiej - wspólnota wiernych założona przez
Jezusa Chrystusa
. Potocznie w tym znaczeniu jest to ogół wierzących w Chrystusa, określający się jako lud Boży, połączony wspólnotą wiary i
sakramentów
(głównie
chrztu
) (tudzież określone wyznanie chrześcijańskie lub chrześcijanie zamieszkujący określony teren). Zajmuje się nią gałąź
teologii
-
eklezjologia
.
Kościół powszechny i Kościoły lokalne
Wyróżnia się dwa teologiczne znaczenia wyrazu Kościół: Kościół powszechny i Kościół lokalny (
partykularny
). Kościół powszechny to uniwersalne zgromadzenie wszystkich żyjących i zmarłych chrześcijan, którego Głową jest
Jezus Chrystus
. Kościół lokalny to wspólnota chrześcijan na ograniczonym terenie (w starożytności na terenie jednego miasta) zarządzana przez radę starszych (kolegium prezbiterów/
prezbiterium
) lub/i
biskupa
. Kościoły lokalne wchodzą w skład Kościoła powszechnego i uobecniają go na swoim terenie.
Kościół powszechny w rozumieniu Ojców Kościoła
Refleksję teologiczną
Ojcowie Kościoła
budowali na danych
Pisma Świętego
Nowego Testamentu
. Odczytywali w nim następujące obrazy Kościoła: lud, ciało, świątynia, dom, oblubienica-małżonka, stado, winnica, królestwo, pole i sieć. Odczytywali też figuralnie
Stary Testament
, dostrzegając w nim zapowiedzi Kościoła[1].
Kościół był dla nich rzeczywistością
eschatologiczną
, przynoszącą zbawienie i życie wieczne, która realizuje się poprzez:
- moc
Ducha Świętego
i
Eucharystię
- duchowe macierzyństwo całej wspólnoty Kościoła poprzez wiarę, miłość, modlitwę, pokutę i świadectwo
- miłosierdzie, pokój i zgodę między kościołami lokalnymi
- kolegialność
biskupów
- posługę jedności
Biskupa Rzymu
jako strażnika komunii miłości Kościoła powszechnego[1]
W tym okresie pojawiły się też ważne eklezjologiczne prawdy.
Ireneusz z Lyonu
(ok.
140
-
202
) nauczał o naturze apostolskiej Kościoła, realizowanej w
sukcesji apostolskiej
;
Cyprian z Kartaginy
(zm.
258
) o episkopacie;
Augustyn z Hippony
nauczał o katolickości (powszechność), o ważności obrzędów sakramentalnych niezależnie od osobistej
świętości
szafarza, o trwałym skutku
sakramentu
w duszy wierzącego zwanym charakterem sakramentalnym.
Już w okresie między III i V wiekiem
papieże
, wśród nich
Leon Wielki
, potwierdzali swą rolę jako biskupa całego Kościoła oraz swój unikalny autorytet odnośnie
magisterium
i
jurysdykcji
[1].
Współcześnie
W Kościele katolickim odpowiednikiem kościoła lokalnego jest
diecezja
, gdzie biskup jest widzialnym źródłem i fundamentem jedności w swoim kościele partykularnym i podziela też troskę o wszystkie kościoły, gdyż Kościół powszechny jako Mistyczne Ciało Chrystusa jest «ciałem kościołów»[2]. Sąsiadujące kościoły lokalne, powiązane ze sobą np. poprzez kulturę, tworzą prowincje kościelne, patriarchaty lub regiony. Biskupi spotykają się na synodach lub soborach prowincjalnych. Ciałem, które służy jedności biskupów w tych większych skupiskach kościołów lokalnych jest tzw.
Konferencja Episkopatu
[3].
W kościołach kongregacjonalistycznych, prezbiteriańskich i ewangelicznych (ewangeliczno-baptystycznych) -
zbór
/kongregacja.
Inne użycia wyrazu Kościół
Nazwy Kościół używa się także w odniesieniu do chrześcijańskiego związku wyznaniowego, jako organizacji ludzkiej, posiadającej własny ustrój, organy władzy, doktrynę i liturgię; np.
Kościół rzymskokatolicki
,
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
,
Apostolski Kościół Ormiański
,
Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP
,
Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP
,
Kościół Zielonoświątkowy w RP
. Synonimami takiego rozumienia wyrazu Kościół są terminy: związek wyznaniowy, związek religijny, wyznanie, konfesja i denominacja.
Przymioty Kościoła
Według nicejsko-konstantynopolitańskiego
wyznania wiary
chrześcijanie
wierzą w Kościół, który jest:
- Jeden - Tylko jeden Kościół jest Kościołem prawdziwym, to znaczy założonym przez
Boga
. W teologii
prawosławnej
i
katolickiej
dominował pogląd o tym, że jest on tożsamy z ich wyznaniem, poza którym nie ma
zbawienia
(extra ecclesiam nulla salus). Symbolem jedności w tych odłamach chrześcijaństwa jest
biskup
miejsca, który wygłasza kazania, udziela
sakramentów
i zarządza Kościołem (w katolicyzmie ponadto
papież
). Kościół obejmuje osoby żyjące (kościół pielgrzymujący), przebywające w czyśćcu oraz zbawione (kościół triumfujący). W teologii
protestanckiej
(ewangelickiej i
ewangelicznej
) jeden Kościół jest pojmowany jako duchowa wspólnota wierzących z różnych
kościołów
chrześcijańskich (denominacji).
- Święty - Jako wspólnota mistyczna jest doskonałym Mistycznym Ciałem
Chrystusa
, Ludem Bożym (co nie oznacza świętości wszystkich członków Kościoła ani kapłanów), w którym działa
Duch Święty
.
- Powszechny - Jest powołany do działania wśród całej ludzkości i obejmuje tym działaniem wszystkich ludzi niezależnie od
płci
, stanu, majątku, narodowości oraz od popełnionych
grzechów
.
- Apostolski - W pełni i nieprzerwanie przechowuje naukę Jezusa przekazaną
apostołom
. Symbolem tego w
katolicyzmie
i
prawosławiu
jest
sukcesja apostolska
: biskup musi wykazać nieprzerwany łańcuch wyświęcania od jednego z pierwszych Dwunastu Apostołów. W protestantyzmie to trwanie i wierność nauce apostołów.
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Por. M.-J. le Guillou, Church - I-History of Ecclesiology, w: Sacramentum Mundi. An Encyclopedia of Theology.
K. Rahner SJ
, Cornelius Ernst, K. Smyth (red.). Wyd. 5. T. 1. Londyn: Burns & Oats, 1973, s. 314. .
- ↑ Zob.
Sobór Watykański II
, konstytucja
Lumen gentium
23 oraz dekret Christus Dominus 3;
KKK
, 886
- ↑ Por.
KKK
, 887;
Kanony apostolskie
, 34: Biskupi każdego kraju mają wiedzieć kto jest zwierzchnikiem między nimi i mają szanować go jako ich głowę, i mają nie podejmować żadnego poważniejszego dzieła bez jego zgody; każdy niech zarządza sprawami, które należą do jego parafii, i miejscami podlegającymi jej. Ale niech nie czyni czegokolwiek bez zgody wszystkich; ponieważ dzięki temu będzie panowała jednomyślność i Bóg będzie uwielbiony przez Chrystusa w Duchu Świętym.