Mengystu Hajle Marjam (Mengistu Haile Mariam,
amh.
መንግስቱ ኃይለ ማርያም,
wym.
: məngɨstu hi lə maryam), ur.
26 maja
1937
r.[1] w Walaycie w prowincji Kefa) –
etiopski
wojskowy i polityk komunistyczny. Zyskał przydomek Czarnego Stalina[]. Głowa państwa w latach
1974
-
1991
. Stanął na czele
przewrotu wojskowego
, który z poparciem
komunistów
obalił cesarza etiopskiego
Haile Selassie
.
Biografia
Pochodził ze wsi przy granicy z Sudanem, z biednej rodziny. Został zauważony przez cesarza Haile Selassiego podczas jednej z jego wizyt na prowincji. Cesarz umożliwił Marjamowi naukę w college'u wojskowym w Holecie, gdzie otrzymał przeszkolenie wojskowe. Po jego skończeniu wysłał go do szkoły oficerskiej w
Stanach Zjednoczonych
, gdzie w Fort Leavenworth w
Kansas
dwukrotnie odbył staż wojskowy.
Osiągnął stopień majora w cesarskiej armii etiopskiej. Stał się jednym z członków grupy młodych oficerów, którzy z niezadowoleniem przyjmowali brak możliwości awansu, co było spowodowane brakiem poparcia i znajomości w wyższych kręgach dowódczych. Grupa ta uknuła spisek przeciwko rządom cesarza
Haile Selassie
, coraz bardziej niepopularnego, ze względu na głód panujący w kraju oraz na represjonowanie opozycji studenckiej. W czerwcu
1974
r. Mengystu został mianowany przewodniczącym Komitetu Koordynacyjnego Sił Zbrojnych (znanego pod nazwą
Derg
). Po aresztowaniu Haile Selassie we wrześniu został wiceprzewodniczącym Tymczasowej Wojskowej Rady Administracyjnej (TWRA), która wyłoniła się z Dergu i przyjęła funkcje rządu.
23 listopada
1974
r. Mengystu wydał polecenie zamordowania umiarkowanego szefa TWRA,
Amana Mikaela Andoma
oraz nalegał na zgładzenie 60 arystokratów i byłych urzędników starego cesarstwa. Mengistu kazał zamurować cesarza i 70 członków jego rodziny i służby pod marmurowymi płytami pałacowej toalety. Mengistu wyznawał zasadę, której nauczyły go wszystkie rewolucje świata: ofiary w procesie odnowy są nieuniknione [2].
Dzięki temu praktycznie skupił całą władzę w swoich rękach i mógł przystąpić do nacjonalizacji rolnictwa i nielicznych zakładów przemysłowych, co było przejawem modnej w ówczesnych krajach Trzeciego Świata, a wspieranej przez
Związek Radziecki
ideologii marksistowsko-leninowskiej. Ocenia się, że w latach
1975
-
1978
reżim Mengystu Hajle Marjama i
Dergu
mógł doprowadzić do śmierci nawet 1,5 mln Etiopczyków.[3]
W lutym
1977
r. będąc już w stopniu pułkownika-porucznika stoczył walkę o władzę z rywalami z TWRA. Przewodniczący, gen. Tafari Benti oraz kilku członków Rady zginęło, a Mengystu został głową państwa i przewodniczącym TWRA. Takie postępowanie uzasadniał mówiąc, iż "Rewolucja potrzebuje krwi zdrajców". Od tego momentu przez kraj przetoczyła się fala "czerwonego terroru", dzięki której zamierzano zlikwidować wszelką opozycję, wielu "podejrzanych" powstańców zostało straconych. W tym samym roku udało się mu uzyskać wsparcie
ZSRR
(głównie poprzez dostawy broni) oraz
Kuby
przy planowanym odzyskaniu etiopskiej prowincji
Ogaden
zamieszkanej przez Somalijczyków, która została zajęta przez
Somalię
. Jako niekwestionowany dyktator kraju założył Etiopską Partię Robotniczą w
1984
r., w
1986
r. doprowadził do stworzenia nowej konstytucji (zatwierdzonej w
1987
r.).Przeprowadził serię czystek na przeciwnikach politycznych oraz przymusową kolektywizację rolnictwa, która zakończyła się klęską głodu która pochłonęła 1,5 miliona ofiar. Etiopia Hajle Marjama stała się krajem militarystycznym z armią liczącą ponad 300 tys. zawodowych żołnierzy i była największą w Afryce. Ponad 40 % rocznego PKB państwa, było przeznaczane na dozbrajanie armii.Mengystu utrzymywał bardzo bliskie stosunki z sowieckimi przywódcami w szczególności z
Leonidem Breżniewem
.W trakcie 17 lat bycia u władzy Hajle Mariam przynajmniej raz w roku wizytował w
Moskwie
. Przez złośliwych był nazywany "Kremlowską papugą", ponieważ w socjalistycznej Etiopii z jego polecenia obchodzono nawet te same święta narodowe co w Związku Radzieckim. Po przejęciu władzy przez Gorbaczowa w ZSRR i wprowadzeniu
pierestrojki
i
głasnosti
, stosunki dyktatora z Moskwą niemal wygasły.Mengystu uważał Gorbaczowa za zdrajcę a jego reformy za niezgodne z zasadami
marksizmu
.
We wrześniu
1987
r. został "wybrany" przez Zgromadzenie Parlamentarne na prezydenta. Mniej więcej w tym samym czasie w północnej części kraju (prowincje
Tigraj
i
Erytrea
) wybuchło powstanie zbrojne przeciwko zwierzchności państwa etiopskiego na tych terenach. Ponadto Etiopię nawiedziła seria katastrofalnych
susz
i związana z tym klęska głodu, do której przyczyniła się w dużym stopniu przymusowa
kolektywizacja
. Krajem wstrząsnęło także kilka prób zamachu stanu oraz przesiedlenia całych populacji w niektórych rejonach, co poskutkowało kolejnymi ofiarami śmiertelnymi. Wycofanie wsparcia radzieckiego dla reżimu dodatkowo osłabiło siły Mengystu, który ostatecznie w maju 1991 r. uciekł do
Zimbabwe
w obliczu zbliżającej się do stolicy ofensywy sił opozycyjnych. Późniejsze władze etiopskie bezskutecznie nalegały na rząd Zimbabwe, aby ten wydał im Mengystu oskarżanego o zbrodnie
ludobójstwa
.
11 stycznia 2007
r. sąd w
Etiopii
uznał Mengystu winnego zarzucanych mu zbrodni i skazał go zaocznie na dożywocie.
26 maja
2008
roku wraz z 17 współpracownikami został zaocznie skazany na
karę śmierci
za popełnienie zbrodni
ludobójstwa
.[4]
Linki zewnętrzne
Przypisy