Baptysterium w Padwie – budowla sakralna przylegająca do
katedry w Padwie
, która została wzniesiona w celu celebrowania w niej
sakramentu
chrztu
. Baptysterium poświęcone jest św.
Janowi Chrzcicielowi
, a jego początki sięgają XI-XII w. Budowla ma kształt kwadratu z
tamburem
i
kopułą
. W trakcie swej historii ulegała pewnym modyfikacjom. W
1280
dobudowana została kaplica z ołtarzem, a w
1376
wzniesiony został drugi tambur, który obejmuje fresk Raj autorstwa Giusto de' Menabuoi. Natomiast portyk z obecnie istniejącym wejściem jest z XV w.
Informacje ogólne
Gdy zostały wykonane freski, zamknięto główne wejście (południowe), a wtedy głównymi stały się drzwi, które wychodziły na stary
krużganek
domu kanoników (Casa dei canonici) (od strony zachodniej). Cykl malarski zrealizowany w baptysterium wymaga zresztą konkretnego porządku lektury od
katechumenów
, którzy wchodzili od strony zachodniej. Ukazywał się przed nimi
leitmotiv
narracji: Raj, Stworzenie świata, Ukrzyżowanie
Chrystusa
i Odkupienie świata, Zesłanie
Ducha Świętego
i ołtarz ofiary
Mszy świętej
. Tak wnętrze budowli było postrzegane przez
chrześcijan
z XIV w., kiedy to Fina Buzzaccarini, żona Francesco z Carrary, władcy Padwy, wybrała tę świątynię jako miejsce wiecznego spoczynku dla siebie i dla męża. Ich groby przetrwały tam aż do początków XV w., kiedy to
Wenecjanie
zajęli miasto i chcieli usunąć wszelkie ślady poprzednich władców. Zniszczyli więc ich groby oraz
herby
.
Malowidła
Raj – fresk na kopule baptysterium
Kopuła
Freski znajdujące się do dziś w baptysterium zostały namalowane w latach
1376
-
1378
przez Giusto de' Menabuoi. Wykonanie prac zleciła mu Fina Buzzaccarini. Odczytywanie treści fresków należy zacząć od góry, a mianowicie od wizji Raju, gdzie Chrystus otoczony jest przez
aniołów
i
świętych
, wśród których główne miejsce zajmuje
Matka Boża
. Malowidło pokrywające kopułę wykonane jest na wzór malarstwa średniowiecznego, a mianowicie po środku przedstawiony jest Chrystus z otwartą księgą, w które widnieje napis Ego sum alpha et omega (Ja jestem alfa i omega). Zbawiciel otoczony jest przez krąg aniołów i tęczę, dalej znajduje sie potrójny rząd świętych, spośród których najbliżej Chrystusa są
Apostołowie
. Tych pięć pierścieni jest przerwanych przez wizerunek Maryi, która ubrana jest w błękitną szatę, symbol boskiego macierzyństwa. Obraz ten znajduje się w elipsie złotych promieni, którą otaczają aniołowie grający na różnych instrumentach. Można sie tu doliczyć 108 świętych.
Tambur
Wygnanie z raju – Scena z Księgi Rodzaju
Na tamburze, zaczynając od dawnego wejścia znajdujemy 33 sceny zainspirowane 37 rozdziałami z
Księgi Rodzaju
, na ścianach zaś sceny z
Nowego Testamentu
. Sceny starotestamentalne rozpoczynają się od stworzenia świata, stworzenia mężczyzny i kobiety itd. a kończą się na wydarzeniach związanych z dziejami
Józefa
sprzedanego do
Egiptu
przez braci.
Pendentywy
Poniżej na czterech
pendentywach
malarz umieścił postacie i symbole czterech
ewangelistów
. Obok każdego z nich znajdują się dwaj
prorocy
. Tak więc na pierwszym pendentywie znajdujemy
św. Jana ewangelisty
, orła oraz proroków
Ezechiela
i
Daniela
. Na następnym widzimy
św. Marka
, lwa i proroków
Ozeasza
i
Jonasza
. Obok
św. Mateusza
dostrzegamy anioła oraz proroków
Izajasza
i
Micheasza
. Jako czwarty występuje
św. Łukasz
, obok niego
wół
i prorocy
Dawid
oraz
Jeremiasz
.
Ściany
Na ścianach znajdują się sceny wzięte z Ewangelii, począwszy od wydarzeń związanych z życiem i działalnością św. Jana Chrzciciela, do malowideł ilustrujących życie Maryi i Jezusa. Autor tworząc te dzieła inspirował się tekstami wszystkich czterech Ewangelii kanonicznych, a szczególnie Ewangelią św. Jana. Kolejność scen następuje od lewej począwszy od wejścia.
Apsyda
Ciekawym zjawiskiem malarskim są ilustracje do
Apokalipsy
umieszczone w
apsydzie
. Znajdziemy tam próbę ikonograficznego przedstawienia licznych symboli i symbolicznych scen, który Apokalipsa jest pełna. Zwieńczeniem tych ilustracji jest kopuła, na której namalowane jest zesłanie Ducha Świętego na Maryję i Apostołów. W centrum kopuły powielony został motyw z Raju, a mianowicie Chrystus Pantokrator z otwartą księgą.
Poliptyk
Interesujący jest też poliptyk autorstwa Giusto de' Menabuoi, znajdujący się na jedynym ołtarzu w absydzie. Giusto umieścił na nim 51 osób i symboli. W górnej części znajdujemy scenę obrazującą chrzest Jezusa, pod nią, w centralnej części Matkę Bożą z Dzieciątkiem, a w poszczególnych kwaterach poliptyku różne postacie świętych. Wśród nich są np.:
św. Franciszek
,
św. Ambroży
, św. Augustyn, św. Antoni. Na dole z lewej strony umieszczony został herb rodziny Carrara, a z prawej rodziny Buzzaccarini.
Bibliografia
- Padova. Battistero della cattedrale. Affreschi di Giusto de' Manabuoi (Sec. XIV), Padova 1994.