Altruizm ( łac. alter – inny, drugi) – zachowanie , którego przejawem jest działanie na korzyść innych. Według J. Poleszczuka polega ono na dobrowolnym ponoszeniu pewnych kosztów przez jednostkę na rzecz innej jednostki lub grupy, przeciwstawne zachowaniu egoistycznemu ^[1]. Zachowania altruistyczne mogą występować zarówno wśród ludzi, jak i w obrębie innych gatunków biologicznych. Jest to podstawowe pojęcie socjobiologii ^[2].

Altruizm krewniaczy i odwzajemniony

Pszczoły opiekujące się własnymi siostrami, czyli potomstwem spokrewnionej z nimi królowej. Te zachowania altruistyczne tłumaczone są jako działania na korzyść reprodukcji tej samej puli genów jakie ma potomstwo i opiekujące się nim osobniki.

W odniesieniu do beneficjentów zachowania altruistycznego i jednostek zachowujących się altruistyczne (biorców i dawców), występują dwie sytuacje:

• w sytuacji górki zachowanie altruistyczne polega na pomaganiu jednostce, która dzięki temu znajdzie się w lepszej sytuacji, niż jednostka pomagająca
• w sytuacji dołka zachowanie altruistyczne polega na pomaganiu jednostkom, które znalazły się w gorszej sytuacji niż jednostka pomagająca.

W obrębie populacji czy społeczeństwa jednostki znajdują się względem siebie w sytuacji "relatywnej górki" czy "relatywnego dołka" i mogą podejmować działania o charakterze altruizmu lub zachowywać się egoistycznie. jednostki mogą przyjmować różne strategie działania w odniesieniu do altruizmu: nigdy nie pomagaj (skrajny egoizm), zawsze pomagaj (skrajny altruizm), pomagaj z prawdopodobieństwem p (altruizm warunkowy)^[3].

Altruizm, w którym jednostki poświęcają się dla innych bez możliwości uzyskania gratyfikacji, nazywany jest altruizmem twardym, gdzie jest to jedno z typowych zachowań zwierzęcych zwiększających łączną wartość przystosowawczą w obrębie gatunku i/lub populacji. Takie zachowanie zwiększa szanse na reprodukcję tej samej puli genów ^[2].

Antropolog William D. Hamilton w swojej pracy doktorskiej zaproponował koncepcję zwaną altruizmem krewniaczym oraz Regułę Hamiltona . Według niego i niektórych ewolucjonistów, np. Richarda Dawkinsa , altruistyczne zachowania organizmów wynikają z egoizmu genów , które korzystają na tym, że pewne jednostki poświęcają się dla innych z nimi spokrewnionych, ponieważ przez to w populacji pozostaje większa pula genów. Z tego powodu zachowania altruistyczne częściej występują wobec jednostek ze sobą spokrewnionych, posiadających większą liczbę wspólnych genów.

Jednym z przykładów obrazujących takie twierdzenie może być, że matki częściej zajmują się dziećmi swoich córek (bo są bardziej pewne, że to rzeczywiście ich wnuczki) niż dziećmi synów, których pokrewieństwa są mniej pewne, bowiem teoretycznie żona syna mogła go zdradzić.

Jeżeli zachowania altruistyczne występują między różnymi gatunkami, takie zachowanie jest określane jako altruizm odwzajemniony (pojęcie to wprowadził Robert Trivers w 1971 roku). Jeżeli jednostki działają altruistycznie, to dlatego, że spodziewają się zachowania altruistycznego z drugiej strony. Możliwe są w tym przypadku oszustwa, gdy jednostki nie odwzajemniają się wobec altruistów. Dobór naturalny prowadzi do kształtowania się umiejętności oszukiwania i wykrywania oszustw^[4].

Symulacje komputerowe oparte o dylemat więźnia doprowadziły do wniosku, że w populacjach istnieje większa skłonność do zachowań altruistycznych, gdy są to populacje małe, osiadłe, i gdy system dłużej ewoluował^[5].

Przypisy