Doktor (
łac.
doctor – "nauczyciel, mistrz"; w skrócie dr) –
stopień naukowy
lub stopień w zakresie sztuki.
Zasady przyznawania w Polsce
W Polsce
stopień naukowy
doktora nadaje się w drodze
przewodu doktorskiego
osobie, która posiada
tytuł zawodowy
magistra
, magistra inżyniera,
lekarza
lub inny równorzędny, zdała
egzaminy
doktorskie i obroniła
rozprawę doktorską
(
dysertację
). Stopień naukowy doktora nadawany jest przez te wydziały
szkół wyższych
lub
placówki naukowe
, które mają uprawnienia do jego nadawania. Uprawnienia uzależnione są m.in. od liczby zatrudnionych w nich osób z
tytułem naukowym
profesora
lub stopniem naukowym doktora
habilitowanego
(
samodzielni pracownicy nauki
) (wymaganych jest co najmniej 8 osób).
Dysertacja doktorska powinna stanowić oryginalne rozwiązanie problemu naukowego lub artystycznego oraz wykazywać ogólną wiedzę teoretyczną kandydata w danej
dyscyplinie naukowej
lub artystycznej, a także umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej lub artystycznej. Rozprawa ta jest opracowywana i pisana pod kierunkiem
promotora
(
łac.
promoveo – "posuwać, przesuwać naprzód"), którym może być
samodzielny pracownik nauki
, wyznaczony przez uprawnione do tego gremium. Obrona dysertacji jest publiczna, tzn. termin jej jest ogłaszany i każdy ma prawo w niej uczestniczenia oraz zadawania pytań
doktorantowi
dotyczących tematu
pracy doktorskiej
. Formalnie przewód doktorski jest zamykany przysięgą doktorską (w której treści zawarte jest przyrzeczenie poszukiwania
prawdy
i niesprzeniewierzania się zasadom
etyki
naukowej).
Wyższym stopniem naukowym jest stopień naukowy doktora
habilitowanego
. Nadawany jest w drodze przewodu habilitacyjnego, do którego może być dopuszczona osoba, która posiada stopień naukowy doktora i wniosła udokumentowany (
publikacje
w
czasopismach naukowych
, wydanie
książki/ek
naukowej) znaczny wkład naukowy lub artystyczny.
Zasady przyznawania stopnia naukowego doktora i doktora habilitowanego w Polsce określa
ustawa
z dnia
14 marca
2003
r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (
Dz.U.
nr 65 z 2003 r., poz. 595 (
Dz. U. z 2003 r. Nr 65, poz. 595
). Poprzednie polskie uregulowania nie wymagały bezwzględnie posiadania przez kandydata tytułu zawodowego magistra lub równorzędnego (choć zasada ta zazwyczaj była przestrzegana) i zdarzały się nadzwyczajne przypadki nadawania stopnia naukowego doktora osobom bez studiów wyższych, np. słynnemu
matematykowi
lwowskiemu
– późniejszemu
profesorowi
Stefanowi Banachowi
. W innych krajach również zazwyczaj do przyznania stopnia naukowego doktora potrzebny jest dyplom ukończenia
uczelni
wyższej, ale nie wszędzie.
Stopień doktora w innych krajach
Źródłem nieporozumień w używaniu stopnia doktora jest inne nazewnictwo i znaczenie tej nazwy w systemach
stopni naukowych
w innych krajach, a zwłaszcza różnice pomiędzy
Europą
kontynentalną a
Wielką Brytanią
i
USA
. Znajomość tych różnic i odpowiednich skrótów jest przydatna m.in. w korespondencji pomiędzy instytucjami naukowymi.
Kraje anglosaskie
Ceremonia wręczenia dyplomów w brytyjskiej wyższej uczelni Cardiff University – dyplomy wręczane są przez senat uczelni (na scenie) zarówno studentom, jak i doktorantom (na widowni bezpośrednio przed sceną); na balkonie widowni siedzą rodziny i znajomi absolwentów
W krajach anglosaskich (a zwłaszcza USA) w niektórych dziedzinach istnieje zwyczaj nadawania po zakończeniu studiów "zawodowego" stopnia doktora (ang. First–Degree Doctorate lub First–professional Doctorate), np. D.D.S. – Doctor of Dental Surgery, J.D. – Juris Doctor, M.D. – Medical Doctor, D.P.T. – Doctor of Physical Therapy, D.V.M. – Doctor of Veterinary Medicine, Psy.D. – Doctor of Psychology, Pharm.D. – Doctor of Pharmacy. Kandydaci na tego typu studia zawodowe muszą mieć już tytuł licencjata (Bachelor's Degree) lub magistra (Master's Degree).
Zasadniczo odpowiednikiem polskiego stopnia doktora jest w nomenklaturze anglosaskiej (USA i Wielka Brytania) stopień Doctor of Philosophy skracany jako PhD, Ph.D. lub D.Phil. Niezależnie od tego przepisy i tradycja amerykańska (w mniejszym stopniu brytyjska) dopuszczają kilkadziesiąt innych, równoważnych tytułów doktorskich dla poszczególnych dziedzin wiedzy i fakultetów.
W Wielkiej Brytanii istnieje także "mały doktorat" – stopień MPhil przyznawany osobom, które rozpoczęły studia doktoranckie ale z jakichś względów ich osiągnięcia (np. oryginalność pracy) nie były wystarczające do przyznania tytułu PhD.
Innym rodzajem doktoratów, przyznawanych w Wielkiej Brytanii (obecnie rzadko) są tzw. wyższe doktoraty (ang. Higher Doctorates lub Doctor of Science), mające głównie znaczenie prestiżowe i odpowiadające swoim charakterem stopniowi doktora
habilitowanego
.
Węgry
Na
Węgrzech
tytuł doktorski jest automatycznie przyznawany osobom kończącym studia medyczne i prawnicze. Tytuł wpisany do dokumentów osobistych, staje się częścią nazwiska w podobny sposób jak tytuły arystokratyczne i może być używany także w sytuacjach niezwiązanych z wykonywaniem zawodu. Żony mają prawo do używania tytułu męża.
Rosja
W byłym
Związku Radzieckim
, a obecnie w niektórych
krajach
WNP
np. w
Rosji
,
Białorusi
i
Ukrainie
odpowiednikiem
polskiego
stopnia naukowego doktora nauk jest
kandydat nauk
(ros. кандидат наук).
Kolejnym etapem, odpowiadającym polskiemu stopniowi doktora habilitowanego, jest uzyskanie stopnia doktora nauk (ros. дoктop наук).
Zobacz też
