Dług publiczny Polski XII 1997 – IV 2006 w mln PLN

     dług zagraniczny

     dług krajowy

Dług publiczny (albo zgodnie z definicją ustawową „państwowy dług publiczny”) – obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych , ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora (skonsolidowane zadłużenie brutto), zaciągnięte z następujących tytułów:

1. papiery wartościowe opiewające wyłącznie na świadczenia pieniężne (poza papierami udziałowymi),
2. pożyczki (w tym papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona),
3. kredyty ,
4. przyjęte depozyty ,
5. zobowiązania wymagalne (tzn. zobowiązania, których termin płatności minął, a które nie zostały przedawnione lub umorzone).

Upoważnienie

Do zaciągania zobowiązań dla sfinansowania potrzeb finansowych państwa, spłaty tych zobowiązań oraz przeprowadzenia innych operacji finansowych związanych z zarządzaniem długiem upoważniony jest Minister Finansów .

Obliczanie wielkości długu publicznego

Państwowy dług publiczny jest liczony według wartości nominalnej.

• Wartość wyemitowanych papierów wartościowych oblicza się według ich wartości nominalnej, rozumianej jako:
  • kwota świadczenia głównego z tytułu wyemitowanych papierów wartościowych, należna do zapłaty w dniu ich wykupu,
  • kwota świadczenia głównego z tytułu wyemitowanych papierów wartościowych, w których zobowiązania finansowe są indeksowane lub kapitalizowane z uwzględnieniem przyrostu kapitału, wynikającego ze sposobu indeksacji lub kapitalizacji danego papieru wartościowego, naliczona na koniec okresu sprawozdawczego.

• Wartość zaciągniętych kredytów i pożyczek oblicza się według wartości nominalnej, rozumianej jako kwota świadczenia głównego z tytułu zaciągniętej pożyczki lub kredytu, należna do zapłaty w dniu wymagalności zobowiązania.

• Wartość przyjętych depozytów oblicza się jako kwotę depozytu, jaką dłużnicy zgodnie z zawartą umową zobowiązani są zapłacić wierzycielom w terminie, w którym następuje likwidacja depozytu; jest to wartość, od której nalicza się oprocentowanie.

• Wartość wymagalnych zobowiązań, z wyłączeniem zobowiązań z tytułu gwarancji i poręczeń, obejmuje kwotę zobowiązań, z wyłączeniem odsetek, których termin płatności minął, a nie są przedawnione ani umorzone.

• Wartość nominalna zobowiązań indeksowanych lub kapitalizowanych (np. obligacje lub kredyty ze skapitalizowanymi odsetkami) odpowiada kwocie świadczenia głównego z uwzględnieniem przyrostu kapitału, wynikającego z mechanizmu indeksacji lub kapitalizacji, naliczonego na koniec okresu sprawozdawczego.

Dług wyrażony w walutach obcych przelicza się na walutę krajową według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski , obowiązującego w ostatnim dniu roboczym danego okresu sprawozdawczego.

Podstawy prawne dotyczące państwowego długu publicznego

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – rozdział X – Finanse Publiczne. Normuje ona między innymi, iż nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości produktu krajowego brutto . Przyznała wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej Radzie Ministrów w zakresie: ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy regulującej zaciąganie długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu poręczeń i gwarancji finansowych przez państwo. Ponadto Konstytucja RP wprowadziła zakaz finansowania deficytu budżetu państwa poprzez zaciąganie zobowiązań w banku centralnym;
2. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Ustawa ta jest zasadniczym aktem prawnym w zakresie finansów publicznych zawierającym, między innymi, kompleksowe regulacje dotyczące państwowego długu publicznego. Wprowadza niezbędne definicje, określa ogólne zasady zaciągania długu, emisji papierów wartościowych i zarządzania długiem Skarbu Państwa , a także procedury ostrożnościowe i sanacyjne;
3. Akty wykonawcze do ustawy o finansach publicznych (rozporządzeniach) regulujących szczegółowo niektóre kwestie, w tym: podział tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego oraz zasady obliczania wartości nominalnej długu.

Polityka dotycząca obniżania długu publicznego

Aby wpłynąć na zmienne, od których zależy dynamika stosunku długu do PKB można wykorzystać następujące instrumenty:

• Polityka zwiększania dochodu – przy założeniu istnienia wysokiego długu publicznego nie można stosować do wspierania wzrostu dochodu tradycyjnych narzędzi polityki fiskalnej (zwiększanie wydatków lub obniżanie podatków), stymulujących globalny popyt , gdyż zwiększają one deficyt. Wzrost można wspomóc dzięki restrukturyzacji wydatków państwa i podatków . Można poprawić efektywność wydatków i wprowadzić politykę przemysłową zorientowaną na wzrost. Opodatkowanie można ukierunkować na zwiększenie bodźców do poprawy aktywności gospodarczej. Wzrost można też wzmocnić wykorzystując inne narzędzia, zarówno na szczeblu mikroekonomicznym, takie jak regulacje, jak i na szczeblu makroekonomicznym, takie jak ekspansywna polityka monetarna , polityka dochodowa , dewaluacja czy deprecjacja waluty krajowej.
• Polityka zmierzająca do zróżnicowania salda pierwotnego – chociaż niecałkowicie konieczna, nadwyżka salda pierwotnego zdecydowanie ułatwia obniżanie stosunku długu do PKB. Aby ją otrzymać, politycy gospodarczy mogą albo obniżyć pierwotne wydatki, albo zwiększyć dochody.

1. Polityka dotycząca wydatków. Ograniczanie wydatków jest generalnie uważane za długoterminowo najkorzystniejszą dla gospodarki metodę zmniejszania stosunku zadłużenia do PKB, chociaż niektórzy zwolennicy interwencjonizmu uważają, że może doprowadzić do spadku wzrostu gospodarczego i dobrobytu, jeżeli przy mniejszych wydatkach nie uda się utrzymać tego samego poziomu interwencji i jakości usług publicznych.
2. Polityka dotycząca dochodów. Zwiększanie dochodów może również pomóc zwiększaniu nadwyżki pierwotnej, a więc pomóc obniżyć stosunek długu do PKB. Tak jak w przypadku wydatków, najodpowiedniejszym rozwiązaniem jest, jak się wydaje, reorganizacja i poprawa funkcjonowania aparatu administracji państwa , co powinno ograniczyć uchylanie się od podatków , obchodzenie podatków i erozję bazy podatkowej. Pewną rolę może tu odegrać ściślejsza koordynacja międzynarodowa. Zwiększenie ściągalności podatków, bez jednoczesnego ich obniżenia, spowoduje jednak ich realny wzrost w stosunku do PKB i może spowodować spadek wzrostu gospodarczego i dobrobytu, szczególnie jeżeli podatki są na wysokim poziomie. Z drugiej strony zmniejszanie relacji długu publicznego do PKB, samo z siebie wpływa pozytywnie na gospodarkę.

• Polityka stopy procentowej. Obniżenie realnej stopy procentowej płaconej od długu publicznego może się przyczynić do obniżenia stosunku długu do PKB. Można to osiągnąć na co najmniej dwa sposoby:

1. Można tak zarządzać długiem publicznym, aby obniżyć realne koszty długu, głównie przez odpowiednie dostosowanie warunków dotyczących emisji długu lub poprawę technik emisyjnych i funkcjonowania wtórnego rynku państwowych papierów wartościowych .
2. Bardziej ogólne rozwiązanie służące obniżeniu realnej stopy procentowej dotyczy powiązań ze światowymi rynkami finansowymi . Istnieją tutaj dwie możliwości. Pierwsza polega na obniżeniu mobilności kapitału , aby umożliwić zastosowanie polityki nastawionej na utrzymanie krajowych stóp procentowych poniżej stóp procentowych za granicą bez wywoływania niepożądanego wzrostu kursu walutowego ( aprecjacji ). Taki efekt dałoby np. wprowadzenie ograniczeń na przepływy kapitału lub nałożenie podatku na kapitał inwestowany za granicą. Druga możliwość to zwiększenie stabilności kursu walutowego i pobudzenie stabilnych oczekiwań w celu obniżenia lub wyeliminowania premii z tytułu deprecjacji kursu walutowego, jakiej domagają się podmioty gospodarcze kupujące zobowiązania denominowane w walucie krajowej.

Wysokość długu publicznego w Polsce

• W 1981 roku zadłużenie PRL wynosiło 25,5 miliardów USD oraz 3,1 miliardów rubli transferowych (ok. 2,5 miliarda USD )^[1]. W tym roku rząd gen. Jaruzelskiego poinformował Klub Paryski o wstrzymaniu spłat długu z powodu niewypłacalności PRL ^[2].
• Na koniec roku 1989 zadłużenie PRL wynosiło ok. 42,2 miliardy USD ^[1].
• W 1993 roku dług publiczny Polski wynosił 51,7 miliardów USD ^[1].
• W 2001 roku dług publiczny Polski wynosił 71,2 miliardów USD ^[1].
• W 2002 roku dług publiczny Polski wynosił 352,6 mld zł
• W 2003 roku dług publiczny Polski wynosił 408,6 mld zł
• W 2005 roku dług publiczny Polski wynosił 440,0 mld zł
• W 2006 roku dług publiczny Polski wynosił 505,0 mld zł
• W 2007 roku dług publiczny Polski wynosił 527,4 mld zł
• Na koniec roku 2008 polski dług publiczny wynosił ok. 595 mld zł i zbliżał się do granicy 50 proc. PKB ^[3].
• W styczniu 2009 roku dług skarbu państwa wynosił 583,9 mld zł, z czego zagraniczny 209,7 mld zł.^[2].
• W kwietniu 2010 roku dług skarbu państwa wynosił 644 mld zł.

W 2009 roku Polska zakończyła spłacanie pochodzącego z lat 70. zadłużenia wobec Klubu Paryskiego ^[4]. Według Instytutu Sobieskiego rzeczywista wartość zadłużenia Polski obliczana metodą memoriałową przekracza 200% PKB ^[5][6]. Według Janusza Jabłonowskiego ( NBP ) realne zadłużenie obejmuje takie składniki jak zaległe płatności w systemie ochrony zdrowia czy ubezpieczeń społecznych i w 2010 roku wynosi 220% PKB czyli ok. 3 biliony zł^[7].

Zobacz też

• deficyt budżetowy
• prawo finansowe

Przypisy

Literatura

Linki zewnętrzne

• Ministerstwo Finansów – zakładka 'Dług publiczny'
• Zadłużenie Skarbu Państwa na koniec września 2007 roku
• Dług publiczny Polski
• Dług publiczny na jednego obywatela Polski
• Dług publiczny Francji
• Dług publiczny USA
• Aktualizowana mapa bieżącego, historycznego i prognozowanego długu poszczególnych państw