Mięśniopłetwe
Okres istnienia: dewon –dziś PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Prapłetwiec brunatny , przedstawiciel prapłaźcokształtnych
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	ryby kostnoszkieletowe
Gromada	mięśniopłetwe
Nazwa systematyczna
Sarcopterygii
Romer , 1955

Mięśniopłetwe (Sarcopterygii) – grupa kręgowców , tradycyjnie definiowana jako gromada ryb kostnoszkieletowych obejmująca ryby dwudyszne i celakantokształtne , czyli ryby mające umięśnione płetwy o strukturze przypominającej budowę kończyn czworonogów. Tak definiowane mięśniopłetwe okazały się być grupą parafiletyczną – zdaniem naukowców, w dewonie , z kopalnych form należących do tej grupy wykształciły się pierwsze czworonogi (Tetrapoda), dlatego obecnie do mięśniopłetwych, aby stały się taksonem monofiletycznym , zalicza się również czworonogi.

Cechy charakterystyczne

Płetwy osadzone są na mięsistych trzonach. Zęby pokrywa szkliwo. Wczesne ryby mięśniopłetwe miały heterocerkalną płetwę ogonową, z dłuższym płatem grzbietowym. Współcześnie żyjące formy zachowały wiele cech prymitywnych, ale ich płetwa ogonowa przekształciła się w homocerkalną.

Ewolucja

Odkrycie prymitywnej ryby mięśniopłetwej Guiyu w Chinach w 2009 roku dowiodło, że mięśniopłetwe oddzieliły się od linii ewolucyjnej kostnoszkieletowych prowadzącej do promieniopłetwych nie później niż 419 mln lat temu^[1]. Z mięśniopłetwych ryb takich jak Panderichthys wyewoluowali ich następcy eustenopterony , które mogły oddychać powietrzem atmosferycznym na mulistych płyciznach, następnie pojawił się Tiktaalik , który przy pomocy kończyno-podobnych płetw mógł wychodzić na ląd, poprzedzając pierwsze czworonogi takie jak akantostegi , których stopy posiadały osiem palców i ichtiostegi z rozwiniętymi kończynami, buszujące wśród roślinności porastającej nabrzeżne mokradła. Mięśniopłetwe ryby wyewoluowały także w latimerie , które przetrwały do dnia dzisiejszego.

Kręgowce charakterystyczne dla późnego dewonu : ryby mięśniopłetwe i czworonogi ziemnowodne

Systematyka

W tradycyjnym ujęciu do ryb mięśniopłetwych zaliczane były^[2][3]:

• dwudyszne (Dipnoi syn. Dipneusti)
• trzonopłetwe (Crossopterygii)

Crossopterygii są obecnie traktowane jako synonim Sarcopterygii. Od czasu odkrycia, że czworonogi wywodzą się z mięśniopłetwych oraz z powodu trudności w ustaleniu relacji pokrewieństwa przedstawicieli tej grupy ryb, wśród systematyków nie ma zgody w kwestii ich klasyfikacji, jednak większość autorów wyróżnia trzy rzędy obejmujące gatunki współcześnie żyjące:

• Coelacanthiformes – celakantokształtne
• Ceratodontiformes – rogozębokształtne
• Lepidosireniformes – prapłaźcokształtne , płazakokształtne

Joseph S. Nelson w czwartym wydaniu Fishes of the World^[4] włączył do mięśniopłetwych czworonogi (Tetrapoda), a rodziny zaliczane dotychczas do płazakokształtnych włączył do rzędu rogozębokształtnych:

• Coelacanthimorpha – latimeriopodobne
  • Coelacanthiformes – celakantokształtne , latimeriokształtne
• Dipnotetrapodomorpha
  • Ceratodontiformes – rogozębokształtne
  • Tetrapodomorpha
    • Tetrapoda – czworonogi

Prapłaziec (Lepidosiren paradoxa)

Przypisy

Bibliografia

Zobacz też

• ryby - wykaz rodzin