Niedźwiedź jaskiniowy (Ursus spelaeus) –
gatunek
niedźwiedzia, zamieszkującego
Europę
w okresie
plejstocenu
ok. 300 tysięcy lat temu i wymarłego pod koniec ostatniej
epoki lodowcowej
, ok. 28 tysięcy lat temu[1].
Zarówno polska nazwa niedźwiedź jaskiniowy, jak też łacińska Ursus spelaeus, wiąże się z faktem, iż szczątki tych zwierząt znajdowano głównie w
jaskiniach
. Dzięki temu uważa się, iż zwierzę to spędzało o wiele więcej czasu w jaskiniach, niż żyjący współcześnie
niedźwiedź brunatny
, który takie miejsca wykorzystuje wyłącznie dla
snu zimowego
.
Występowanie
Kości niedźwiedzi jaskiniowych odnaleziono w wielu jaskiniach w całej Europie, np. w jaskini Dechenhöhle (Niemcy), Teufelshöhle (Niemcy), Drachenloch (Szwajcaria),
Jaskini Ważeckiej
(Słowacja), zaś na terenie Polski np. w
Jaskini Magurskiej
w
Tatrach
oraz w wielu innych jaskiniach
Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej
,
Karpat
i
Sudetów
(m. in. w
Jaskini Niedźwiedziej
i
Jaskini Radochowskiej
).
Opis
Niedźwiedzie jaskiniowe były o ok. 30% większe od niedźwiedzia brunatnego. Najbardziej zauważalną cechą różniącą obydwa gatunki, poza wielkością, jest odmienna budowa czaszki – niedźwiedzie jaskiniowe miały wysokie, stromo nachylone czoło, natomiast czoło niedźwiedzia brunatnego jest niskie i raczej płaskie.
Niedźwiedzie jaskiniowe były prawie wyłącznie roślinożerne, o czym świadczy budowa ich zębów[1][2].
Szkielet niedźwiedzia jaskiniowego
Niedźwiedzie jaskiniowe osiągały do 2 m długości, ok. 1,7 m wysokości i do 1000 kg wagi, samice były zwykle nieco mniejsze.
Przyczyny wymarcia
Przypuszczalnie w wymarciu niedźwiedzi jaskiniowych znaczącą rolę odegrała zmiana klimatu u schyłku
zlodowacenia
bałtyckiego (Würm), do którego niedźwiedzie jaskiniowe nie zdołały się przystosować. Wcześniej uważano, że zwierzęta te wymarły około 11 tys. lat temu i do ich wyginięcia przyczynili się w dużym stopniu także ludzie. W wyniku dalszych badań przesunięto okres wymarcia na 27 800 lat temu, co wyklucza wpływ ludzi na wymarcie niedźwiedzi, populacja ludzka na terenie Europy była wówczas zbyt mała, aby znacząco wpłynąć na stan populacji niedźwiedzi jaskiniowych[1].
Niektórzy badacze uważają, iż niedźwiedzie jaskiniowe były w jakiś sposób czczone przez prehistorycznych Europejczyków, o czym świadczą liczne malowidła i rysunki naskalne przedstawiające te zwierzęta. Dowodzi tego także np. znalezisko w szwajcarskiej jaskini Drachenloch, gdzie natrafiono na niedźwiedzie czaszki zamknięte w kamiennym
sarkofagu
, nakrytym kamienną płytą, co by świadczyło o celowym pochówku zwierząt.
Czaszka niedźwiedzia jaskiniowego Przypisy
Bibliografia
- Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
