|
Norwegia
Norwegia, Królestwo Norwegii - (bokmål Norge, Kongeriket Norge, nynorsk Noreg, Kongeriket Noreg) – państwo położone w Europie Północnej na Półwyspie Skandynawskim. Graniczy ze Szwecją, Finlandią i Rosją. Administracyjnie podlegają Norwegii też Jan Mayen, archipelag Svalbard, Wyspa Bouveta, Wyspa Piotra I i Ziemia Królowej Maud na Antarktydzie (dwie ostatnie zgodnie z Traktatem Antarktycznym). Nazwa kraju pochodzi od Nordvegen co znaczy droga na północ.
Ustrój polityczny
Norwegia jest monarchią konstytucyjną. Według konstytucji, król ma bardzo szeroką władzę, m.in. wybiera Radę Państwa, w skład której wchodzi premier i co najmniej siedmiu członków, egzekwuje podatki, mianuje wszystkich urzędników cywilnych, kościelnych i wojskowych, jest naczelnym dowódcą sił lądowych i morskich, ma też prawo łaski.
W rzeczywistości władza wykonawcza spoczywa jednak w rękach rządu, na czele którego stoi premier. Władza ustawodawcza jest w rękach Stortingu (jednoizbowy parlament), w którym zasiada łącznie 169 deputowanych. Składa się z dwóch wydziałów: Lagtingu (¼) i Odelstingu (¾). Wybierany jest na kadencję czteroletnią. Projekty ustaw wnoszone są do Odelstingu przez jego członków lub rząd za pośrednictwem członka Rady Państwa. Konstytucja Norwegii obowiązuje od 17 maja 1814 roku, z późniejszymi zmianami.
|
Stolica |
Oslo |
|
Powierzchnia |
324 220 km² | |
Liczba ludności |
4 769 000 |
Geografia
Norwegia jest najrzadziej, po Islandii, zaludnionym krajem europejskim. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 14,7 mieszkańca na 1 km². Ludność jest skupiona głównie w południowej części kraju, w regionie Oslofjord oraz na wybrzeżach. W miastach mieszka 3,3 mln osób (73% ludności, dane z roku 2001). Największą aglomeracją jest Oslo. Średnia gęstość zaludnienia aglomeracji wynosi 3787 osób na km². Inne duże miasta Norwegii to Bergen, Stavanger, Trondheim, Tromsø, Drammen, Fredrikstad, Molde, Lillestrøm, Kristiansand, Narwik.
Historia
Najstarsze jak dotąd ślady działalności człowieka w Norwegii odkryto koło Komsa w okręgu Finnmark i niedaleko Fosna w Nordmøre. Datuje się je na około 9000 p.n.e. – 8000 p.n.e..
W 793 r. atakiem na klasztor w Lindisfarne rozpoczęła się epoka wikingów. Od tego roku skandynawscy najeźdźcy na długich łodziach często widziani byli w portach Europy Północno-Zachodniej. Norwescy wikingowie dotarli do Islandii, Irlandii (założyli tam miasto Dublin), Grenlandii a także do Ameryki.
We wczesnym średniowieczu kraj podzielony był pomiędzy lokalnych władców. Jednym z pierwszych, którzy podjęli próbę zjednoczenia, był Harald Pięknowłosy (nor. Harald Hårfagre). On to właśnie w roku 872, po bitwie pod Harsfjorden założył pierwszą w Norwegii siedzibę królewską – Avaldsnes.
Pierwszy kościół powstał w Norwegii w Moster w 995 r. za sprawą króla Olava Tryggvasona. Jako symboliczny moment chrystianizacji kraju uznaje się jednak bitwę pod Stiklestad, gdzie poległ władca Norwegii Olav Haraldsson, uznany później świętym. XIII wiek to czas świetności Norwegii: pod panowaniem Håkona IV w skład terytorium norweskiego wchodziły także Jämtland, Islandia, Wyspy Owcze, Orkady, Szetlandy i Grenlandia. W XIV wieku kraj został osłabiony przez zwiększające się wpływy Hanzy, epidemię czarnej śmierci w 1349 r. i walki o tron. Po śmierci Håkona VI w 1380 r. tron objął jego syn Olav IV, a następnie żona zmarłego króla, Małgorzata I, która była także królową Danii, a później i Szwecji. W 1397 Norwegia, Szwecja i Dania zawarły unię, zwaną kalmarską. Szwecja wyłamała się z unii w 1523 r. Norwegia, coraz bardziej zależna od Danii, pozostała w unii do 1814 r. Wtedy to, zwycięzcy w wojnach napoleońskich podpisali traktat w Kilonii, na podstawie którego Norwegia miała stać się częścią Szwecji, jako odszkodowanie dla tej ostatniej za stratę Finlandii na rzecz Rosji. Uchwalona 17 maja 1814 w Eidsvoll konstytucja była próbą odzyskania przez kraj całkowitej suwerenności. Skończyło się jednak na unii personalnej ze Szwecją. Pełną niepodległość odzyskali Norwegowie w 1905 r.
W I wojnie światowej kraj zachował neutralność. W II wojnie światowej również próbował pozostać neutralny, jednak zaatakowany przez wojska hitlerowskie 9 kwietnia 1940, przystąpił do antyhitlerowskiej koalicji. Pierwsze lata powojenne to lata rządów Norweskiej Partii Pracy. Odbudowano Norweskie Siły Zbrojne. W 1949 r. po długich debatach nad kierunkiem polityki zagranicznej kraj przystąpił do NATO. W sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej odbyły się w Norwegii dwa plebiscyty: w 1972 i 1994 r. Oba zakończyły się niewielką przewagą strony opowiadającej się przeciw członkostwu w Unii. Wskutek odkrycia złóż ropy naftowej i gazu ziemnego pod dnem Morza Północnego w latach 60. i 70. XX wieku, Norwegia jest obecnie jednym z najbogatszych krajów świata.
Inne hasła zawierające informacje o "Norwegia":
Odense
...
Linköping
...
Tampere
...
1484
Jagiellończyk
1492
Sułtan Maroka
1472
Muhammad asz-Szajch al-Mahdi
1505
Mediolan
1476
Gian Galeazzo
1494
Lord Monako
1458
Lambert Grimaldi
1494
Nawarra
1483
Katarzyna z Nawarry
14841484
Katarzyna z Nawarry
i Jan d'Albret
1516
Norwegia
1483
Jan Oldenburg
1513
Papież
1471
Sykstus IV
14841484
Innocenty VIII
1492
ElektorPalatynatu
1476
Filip
1508
Portugalia
1481
Jan II Doskonały
1495
Niemcy
1440
Fryderyk III Habsburg
1493
Rosja
1462
Iwan III Srogi
(a. Wielki)
1505
Elektor
Saksonii
1464
Ernest
1486
Szkocja
1460
Jakub III
1488
Król ...
1499
I
1502
Litwa
1492
Aleksander Jagiellończyk
1506
Sułtan Maroka
1472
Muhammad asz-Szajch al-Mahdi
1505
Mediolan
1494
Ludovico il Moro
1499
Lord Monako
1494
Jan II
1505
Nawarra
1484
Katarzyna z Nawarry
i Jan d'Albret
1516
Norwegia
1483
Jan Oldenburg
1513
Papież
1492
Aleksander VI
1503
ElektorPalatynatu
1476
Filip
1508
Portugalia
1495
Manuel I Szczęśliwy
1521
Niemcy
1493
Maksymilian I Habsburg
1519
Rosja
1462
Iwan III Srogi
(a. Wielki)
1505
Elektor
Saksonii
1486
Fryderyk I Mądry
1525
Szkocja
1488
Jakub ...
1972
...
1408
I
1412
HrabiaHolandii
1404
Wilhelm VI
1417
CesarzJaponii
1392
Go-Komatsu(後小松天皇)
1412
Kalif
1406
Al-Musta'in
1414
Król
Kastyliii Leónu
1406
Jan II Kastylijski
1454
PatriarchaKonstan-tynopola
1397
Mateusz I
1410
Litwa
1392
Witold
1430
Sułtan Maroka
1398
Usman III
1421
Mediolan
1402
Giovanni Maria
1412
Moskwa
1389
Wasyl I
1425
Nawarra
1387
Karol III Szlachetny
1425
Norwegia
1387
Małgorzata
1412
1396
Eryk III Pomorski
1442
(Anty)papieżawinioński
1394
Benedykt XIII
1417
Papieżrzymski
1406
Grzegorz XII
1415
ElektorPalatynatu
1398
Ruprecht III
1410
Portugalia
1385
Jan I Dobry
1433
Niemcy
1400
Ruprecht Wittelsbach
1410
Despota Serbii
1402
Stefan Hrebeljanović
1427
Elektor
Saksonii
1388
Rudolf III
1419
Szkocja
1406
Jakub ...
1398
Leónu
1390
Henryk III Chorowity
1406
PatriarchaKonstan-tynopola
1397
Mateusz I
1410
Litwa
1392
Witold
1430
Sułtan Maroka
1396
Abu Amir Abdullah13981398
Usman III
1421
Mediolan
1378
Giovanni Galeazzo
1402
Lord Monako
1397
Ludwik
1402
Moskwa
1389
Wasyl I
1425
Nawarra
1387
Karol III Szlachetny
1425
Norwegia
1387
Małgorzata
1412
1396
Eryk III Pomorski
1442
(Anty)papieżawinioński
1394
Benedykt XIII
1417
Papieżrzymski
1389
Bonifacy IX
1404
ElektorPalatynatu
1390
Ruprecht II
13981398
Ruprecht III
1410
Portugalia
1385
Jan I Dobry
1433
Niemcy
1378
Wacław IV Luksemburski
1400
Książę Serbii
1389
Stefan ...
1749
Szah1749
Indie
1748
Ahmad Szah Bahadur
1754
Król Irlandii
1727
Jerzy II Hanowerski
1760
CesarzJaponii
1747
Momozono(桃園天皇)
1762
PatriarchaKonstan-tynopola
1748
Cyryl V
1751
KsiążęLiechten-steinu
1748
Józef Wacław
1772
Sułtan Maroka
1745
Abdullah ibn Ismail
1757
KsiążęMonako
1733
Honoriusz III
1793
Nawarra
1710
Ludwik XV
1774
Norwegia
1746
Fryderyk V
1766
Papież
1740
Benedykt XIV
1758
ElektorPalatynatu
1742
Karol IV Teodor
1799
Portugalia
1706
Jan V
1750
Prusy
1740
Fryderyk II Wielki
1786
Niemcy
1745
Franciszek I Lotaryński
1765
Rosja
1741
Elżbieta
1762
Elektor
Saksonii
1733
Fryderyk August II
(król ...
1411
I
1412
HrabiaHolandii
1404
Wilhelm VI
1417
CesarzJaponii
1392
Go-Komatsu(後小松天皇)
1412
Kalif
1406
Al-Musta'in
1414
Król
Kastyliii Leónu
1406
Jan II Kastylijski
1454
PatriarchaKonstan-tynopola
1410
Eutymiusz II
1416
Litwa
1392
Witold
1430
Sułtan Maroka
1398
Usman III
1421
Mediolan
1402
Giovanni Maria
1412
Moskwa
1389
Wasyl I
1425
Nawarra
1387
Karol III Szlachetny
1425
Norwegia
1387
Małgorzata
1412
1396
Eryk III Pomorski
1442
(Anty)papieżawinioński
1394
Benedykt XIII
1417
Papieżrzymski
1406
Grzegorz XII
1415
(Anty)papieżsoborowy
1410
Jan XXIII
1415
ElektorPalatynatu
1410
Ludwik III
1436
Portugalia
1385
Jan I Dobry
1433
Niemcy
1410
antykrólJodok Luksemburski1411
1410
Zygmunt Luksemburski
1437
Despota Serbii
1402
Stefan ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Norwegia":
37. Organizacje międzynarodowe ? ASEAN, WNP, Europejskie organizacje (plansza 14)
co spowodowało spadek znaczenia organizacji. Obecnie jej członkami są tylko Islandia, Lichtenstein, Norwegia i Szwajcaria.
W 1992 roku państwa EFTA wspólnie z UE utworzyły Europejski ...
031 Najazdy Normanów na Europę między IX - XI w. (plansza 11)
...
031 Najazdy Normanów na Europę między IX - XI w. (plansza 6)
...
|
