|
nowa ekonomiczna polityka
nowa ekonomiczna polityka, (w skrócie NEP) (ros. Новая экономическая политика, Nowaja ekonomiczeskaja politika) – określenie doktryny polityki gospodarczej Rosji Radzieckiej i później ZSRR w latach 1921-1929.
NEP oznaczał zmianę polityki gospodarczej rządu radzieckiego z komunizmu wojennego i wprowadzenia bardziej rynkowych mechanizmów gospodarczych. W tym czasie zezwolono na podjęcie małych prywatnych przedsięwzięć (szczególnie w rolnictwie oraz usługach), przy pozostawieniu monopolu państwowego w dziedzinach dużych gałęzi przemysłu (gł. przemysł ciężki), handlu (szczególnie handel zagraniczny), bankowości i instytucjach finansowych, zezwalając także na koncesjonowaną działalność gospodarczą międzynarodowych przedsiębiorstw.
Oficjalnie został przedstawiony przez Lenina i zatwierdzony na X Zjeździe Rosyjskiej Partii Komunistycznej (bolszewików). 21 marca 1921 roku został podjęty dekret w sprawie zastąpieniu prodrazwerstki przez prodnalog wydanego przez Ogólnorosyjski Komitet Wykonawczy Rad, który zastąpił obowiązkowe kontyngenty w rolnictwie, podatkiem żywnościowym. Oficjalnie wprowadzenie NEP-u było wymuszone odbudową gospodarki narodowej oraz małym uprzemysłowieniem Rosji, gdzie w rolnictwie było zatrudnionych 80% społeczeństwa, co uniemożliwiało budowę socjalizmu. Przyczynami wprowadzenia tej polityki było także narastające niezadowolenie społeczne z powodu tragicznej sytuacji gospodarczej.
NEP odegrał istotną rolę w odbudowie gospodarki narodowej ze zniszczeń I wojny światowej oraz wojny domowej w Rosji. Jednocześnie należy wspomnieć że po 1925 roku można zauważyć próby obalenia założeń NEP-u przez jego przeciwników wśród samych bolszewików. W końcu 1929 roku odrzucono całkowicie NEP, przez kolektywizację rolnictwa, a ta doktryna gospodarcza zostawała zastąpiona przez Stalina systemem gospodarki nakazowo-rozdzielczej, powracając do wielu założeń komunizmu wojennego.
Sytuacja Rosji w przededniu rewolucji październikowej
Gdy rozpoczęła się I wojna światowa, Rosja, nie była przygotowana do wojny. Jej gospodarka potrzebowała kapitału, w dużym stopniu pochodzącego z zagranicznych źródeł. Przemysł militarny zaczął się szybko rozwijać, a mobilizacja wojsk utrudniała sytuację zacofanej gospodarki, szczególnie w rolnictwie gdzie najbardziej odczuwano brak rąk do pracy. W efekcie spowodowało to wzrost cen i zaostrzenie konfliktów społecznych w tak już nie najspokojniejszej sytuacji politycznej. Przyniosło to anarchizację gospodarki i coraz częstsze powstania przeciwko władz. Doprowadzono do rewolucji lutowej i w efekcie powołania pierwszej rosyjskiej republiki z Rządem Tymczasowym na czele. Jednak i nowe władze nie potrafiły poradzić sobie z ciągle pogarszającą się sytuacją, głównie z powodu nie wyprowadzenia z wojny Rosji. Taka sytuacja wspierała Rosyjską Socjal-Demokratyczną Partię Robotniczą (bolszewików), która jeszcze przed rozpoczęciem wojny głosiła hasła pacyfistyczne i roztaczała przed społeczeństwem wizję państwa nowego typu. W końcu bolszewicy postanowili zbrojnie obalić władzę co rozpoczęło rewolucję październikową.
Sytuacja po przewrocie
Założenia NEP-u były zgodne z tym co głosił Lenin i realizował w pierwszych miesiącach po rewolucji (dekret z dnia 8 listopada 1917 o ziemi, dekret z dnia 27 grudnia 1917 roku o nacjonalizacji banków, dekret z dnia 27 kwietnia 1918 roku o nacjonalizacji handlu zagranicznego, dekret z dnia 2 maja o nacjonalizacji przemysłu cukierniczego, dekret z dnia 28 czerwca o nacjonalizacji dużego przemysłu oraz transportu kolejowego). Jednocześnie dekretem z dnia 15 grudnia 1917 roku powołano do życia Najwyższą Radę Gospodarczą, która odegra kluczową rolę od czerwca 1918 roku kiedy to zrezygnowano z państwowego kapitalizmu na rzecz komunizmu wojennego. Komunizm wojenny był konsekwencje zawarcia przez rząd traktatu pokojowego w Brześciu, w tedy to tzw. lewicowi komuniści z Nikołajem Bucharinem i Osinskim na czele postanowili w kwietniu 1918 roku przegłosować Lenina i zmienić politykę gospodarczą.
Komunizm wojenny okazał się jednak porażką i po niespełna 30 miesiącach jego trwania radziecka gospodarka uległa zupełnemu załamaniu. W Rosji panował głód, nie udało się zapobiec dalszemu spadkowi produkcji przemysłowej i rolnej, wprowadzenie centralnego planowania nie zapobiegło pogłębieniu się chaosowi gospodarczemu. Coraz częściej dochodziło do buntów, ponad 200% inflacja (hiperinflacja) spowodowała odrzucenie pieniądza jaka środka płatniczego.
W 1921 roku gospodarka była w ruinie. Emigracja, epidemie i zbrodnie wojenne zdziesiątkowały społeczeństwo, a w czasie działań wojennych szczególnie dotknięty został Donbas, region Baku, gdzie wydobywano ropę naftową, Ural, Syberia, gdzie zniszczono wiele kopalń. Ze względu na brak surowców, przemysł upadł, nie były modernizowane linie produkcyjne. Całkowita produkcja przemysłowa spadła aż 5 krotnie, a wielkość produkcji metali była porównywalna z czasami Piotra I. Nie lepiej sytuacja wyglądała w rolnictwie gdzie spadek produkcji wyniósł 40%, głównie z braku towarów przemysłowych. Wykształceni Rosjanie masowo emigrowali, co spowodowało zmniejszenie potencjału intelektualnego i kadr zdolnych do kierowania scentralizowanym systemem gospodarki.
Chłopi sprzeciwiali się coraz bardziej obowiązkowym kontyngentom, nie tylko odmawiali ich przekazywania ale wystąpili do walki zbrojnej na Ukrainie, Kubaniu, rejonie Wołgi i Donu, którzy domagali się nie tylko zmian w polityce rolnej ale zniesienia dyktatury RPK(b), które zostały spacyfikowane przez Armię Czerwoną. Niezadowolenie przeniosło się także do armii. 1 marca 1921 roku wybuchło powstanie garnizonu w Kronsztadzie, gdzie powołano Tymczasowy Komitet Rewolucyjny, który domagał się "rad bez komunistów", uwolnienia z więzień eserów i mienszewików, przywrócenia wolności słowa, zgromadzeń, zrzeszeń, przywrócenia wolności gospodarczej i zniesienia kontyngentów oraz zezwolenia na posiadanie ziemi przez rolników. Ostatecznie także w Kronsztadzie sytuację opanowano do 18 marca 1921 roku, zdobywając garnizon szturmem.
Wprowadzenie NEP-u
W związku z utratą poparcia społecznego przez bolszewików potrzebna była zmiana polityki wewnętrznej państwa radzieckiego i realizacje przynajmniej niektórych obietnic. Ważne wspomnieć że już od 1920 roku Lew Trocki domagał się zniesienia kontyngentów w rolnictwie. Po wydarzeniach ostatecznie w 1921 roku, chcąc nie doprowadzić do obalenia rządu i utrwalenia władzy, na X Zjeździe Rosyjskiej Partii Komunistycznej (bolszewików) uchwalono, przedstawiony przez Lenina, nową doktrynę polityki gospodarczej - NEP.
Na X Zjeździe Partii odbytym od 8-16 marca 1921 roku, Lenin przed 1 1343 delegatami, powiedział że Rosja jest głęboko krajem rolniczym i nie posiada odpowiedniej bazy przemysłowej, a tym samym nie spełnia kryteriów by móc zbudować socjalizm. Wyjaśniając NEP mówił że duże zakładach produkujących energię elektryczną, węgiel, żelazo itd, zostaną pod zarządem i kontrolą państwa.
Ostatecznie, na podstawie decyzji podjętej przez X Zjazd Partii, Ogólnorosyjski Centralny Komitet Wykonawczy Rad podjął dekret z dnia 23 marca 1921 roku który znosił kontyngenty w rolnictwie i wprowadzał podatek żywnościowy. Dekret zapoczątkował NEP, który wprowadzał elementy rynku do scentralizowanej gospodarki planowanej. Jednocześnie należy podkreślić że Nowa Polityka Ekonomiczna była traktowana od początku przez bolszewików jako doktryna tymczasowa, mającą na celu stworzenie warunków dla socjalizmu. Choć Lenin podkreślał: "NEP - poważnie i na długo". I choć uznano że Rosja nie była gotowa do budowy socjalizmu, to jednak sprzeciwiono się koncepcji wysuniętej przez mienszewików, oddania władzy burżuazji.
Inne hasła zawierające informacje o "nowa ekonomiczna polityka":
II wiek
...
Brescia
...
Xiamen
...
Linz
...
Brno
...
Wiktor Sukiennicki
...
1972
...
Parafia mariawicka w Kownie
...
Wittenberga
...
Zamek w Kownie
...
Inne lekcje zawierające informacje o "nowa ekonomiczna polityka":
203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 6)
...
203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 12)
...
204 Kryzys europejskiej myśli demokratycznej (plansza 14)
...
|
