Pas planetoid – obszar rozciągający się pomiędzy
orbitami
Marsa
i
Jowisza
. W obszarze tym znajduje się wiele małych ciał niebieskich –
planetoid
, z których znane są już setki tysięcy. 220 planetoid ma średnicę przekraczającą 100
km
. Łączna masa wszystkich obiektów w pasie planetoid szacowana jest na 2,3×1021
kg
i jest tylko pięć razy mniejsza od masy
Plutona
.
W pasie planetoid występują obszary – tzw.
przerwy Kirkwooda
. Występowanie takich obszarów spowodowane jest głównie przez
grawitację
Jowisza
i zależy od odpychających
rezonansów
okresu obiegu asteroid z okresem obiegu Jowisza. Gdy orbita planetoidy jest bliska rezonansu, może zostać zmieniona w stosunkowo krótkiej skali czasowej – przesunięta w obrębie
Układu Słonecznego
lub (rzadko) zmieniona w otwartą orbitę hiperboliczną, skutkującą bezpowrotnym wyrzuceniem asteroidy z Układu.
Pas planetoid jest nazywany głównym pasem planetoid ponieważ należy do niego większość planetoid odkrytych dotychczas. Odkryto również skupiska planetoid zwane
Trojanami
i Grekami (na orbicie Jowisza wokół odległości kątowej 60 stopni przed i za planetą), także grupę
Centaurów
(głównie między
Saturnem
i
Neptunem
) oraz ponad tysiąc
obiektów transneptunowych
(znajdujących się za orbitą
Neptuna
) z
Pasa Kuipera
i z
dysku rozproszonego
.
Historia obserwacji
Istnienie planety na orbicie podobnej do obecnego pasa asteroid podejrzewał już w
1766
roku
niemiecki
astronom
Johann Daniel Titius
. Wynikało ono ze sformułowanej przez niego prawidłowości znanej obecnie jako
Reguła Titiusa-Bodego
. Pierwszy obiekt pasa,
1 Ceres
, zaobserwował
włoski
astronom
Giuseppe Piazzi
. Obserwacja miała miejsce
1 stycznia
1801
roku w
Palermo
. Piętnaście miesięcy później,
28 marca
1802
roku, niemiecki astronom
Heinrich Wilhelm Olbers
odkrył drugą planetoidę,
Pallas
. W
1804
roku odkryto planetoidę
3 Juno
, a w
1807
roku
4 Westa
. Mimo że - w przeciwieństwie do znanych planet - obiekty te stanowiły punktowe źródło światła, przez wiele lat uważano je za planety. Piąta planetoida,
Astraea
, została odkryta w
1845
roku. W
1847
roku odkryto trzy kolejne obiekty, a w
1851
znano ich już 15. Te odkrycia doprowadziły do wyłączenia planetoid z listy planet. W tym też okresie wprowadzono system ich numeracji[1].
Do połowy
1868
roku znano 100 planetoid, a rozwój
astrografii
przyspieszył tempo ich odkryć. W
1921
roku znano ich już 1000[], w
1981
10 000[2], a w
2000
roku 100 000[3].
Pochodzenie
Istnieje kilka hipotez o powstaniu pasa planetoid. Niektórzy naukowcy sądzą, iż w tym miejscu była kiedyś planeta -
Faeton
, która pod wpływem grawitacji Jowisza rozpadła się. Jednak tę teorię wykluczają dane dotyczące łącznej masy planetoid, która to jest dużo mniejsza niż masa najmniejszej planety w Układzie Słonecznym.
Inne przypuszczenie mówi, iż pod wpływem
perturbacji
grawitacyjnych ze strony planet, zwłaszcza Jowisza, ciała "niewykorzystane" w czasie formowania się dużych obiektów Układu Słonecznego zostały zepchnięte pomiędzy orbity Marsa a Jowisza.
Eksploracja
Artystyczna wizja misji Dawn
Pierwszą
sondą kosmiczną
, która przemierzyła pas planetoid był
Pioneer 10
, który w drodze do
Jowisza
dotarł do tego regionu
16 lipca
1972
roku. W tamtych czasach uważano, że jego przebycie wiąże się ze sporym ryzykiem, jednak do tej pory 9 ziemskich pojazdów przebyło go bez problemu. Ze względu na niską gęstość pasa planetoid obecnie szacuje się, że szanse na kolizję sondy kosmicznej z obiektem pasa są mniejsze niż jeden na miliard[4].
Sondy
Pioneer 11
,
Voyager 1
,
Voyager 2
i
Ulysses
przekroczyły pas planetoid nie wykonując ich zdjęć. Sonda
Galileo
wykonała zdjęcia planetoidy
951 Gaspra
w 1991 roku i
243 Ida
w 1993 roku. Sonda
NEAR Shoemaker
wykonała zdjęcia
253 Mathilde
w 1997 r., a
Cassini
przesłał zdjęcia
2685 Masursky
w 2000 roku. Sonda
Stardust
sfotografowała
5535 Annefrank
w 2002 roku, a w 2006 roku sonda
New Horizons
wykonała zdjęcia planetoidy
132524 APL
. Wszystkie te obserwacje pochodzą z krótkotrwałych przelotów przez pas.
Trwająca misja
Dawn
ma na celu szczegółowe zbadanie planetoidy 4 Westa i
planety karłowatej
1 Ceres.
Zobacz też
Przypisy
