Święty Paweł Apostoł
Szaul ha-Tarsi
apostoł
Rekonstrukcja twarzy św. Pawła
Data urodzenia	5 - 10 Tars , Cylicja
Data śmierci	64 - 67 Rzym
Kościół / wyznanie	katolicki , prawosławny
Wspomnienie	29 czerwca (kat.) 12 lipca (praw.) (razem ze św. Piotrem )
Atrybuty	miecz

Paweł z Tarsu

Paweł z Tarsu, Paweł Apostoł, Szaweł, Saul, Szaul, heb. שאול התרסי Szaul ha-Tarsi (ur. ok. 5 - 10 w Tarsie w Cylicji , zm. 64 - 67 w Rzymie ) – Żyd z Tarsu , święty chrześcijański , zwany Apostołem Narodów.

Biografia

Wykształcony w Jerozolimie faryzeusz ; początkowo prześladowca chrześcijan. Pod wpływem wydarzenia w drodze do Damaszku około 35 / 36 roku, nawrócił się i przyjął chrzest . Po krótkim pobycie w Arabii rozpoczął działalność w Damaszku. Później, odwiedziwszy przełożonych gminy w Jerozolimie , wrócił do rodzinnej Cylicji . Za sprawą Barnaby pracował w Antiochii .

Odbył trzy podróże misyjne. W czasie pierwszej (ok. 45 - 49 ) odwiedził Cypr oraz środkową część Azji Mniejszej . Po powrocie wziął udział w soborze jerozolimskim , gdzie rozstrzygnięto kwestię przyjmowania przez chrześcijan pogańskiego pochodzenia przepisów Prawa mojżeszowego. W czasie drugiej podróży misyjnej ( 50 - 52 ) działał na terenie Azji Mniejszej, Macedonii i Grecji , głównym terenem działalności w czasie trzeciej podróży ( 53 - 58 ) był Efez .

Aresztowany w Jerozolimie w 58 roku, przez dwa lata przebywał w więzieniu w Cezarei . W czasie procesu jako obywatel rzymski odwołał się do cesarza. Do Rzymu wyruszył jesienią 60 roku. Po trzymiesięcznym pobycie na Malcie dotarł do stolicy Cesarstwa, gdzie przebywał w areszcie domowym do 63 roku.

Później został przypuszczalnie uwolniony i kontynuował działalność misyjną w Hiszpanii , Efezie i Macedonii. Uwięziony w czasie prześladowania chrześcijan rozpętanego po pożarze Rzymu ( 64 ) został skazany na śmierć i ścięty w Rzymie zapewne w 64 lub 67 roku^[1].

Przypisuje się mu autorstwo 13 listów wchodzących w skład Nowego Testamentu , z czego autorstwo siedmiu uchodzi za pewne, zaś pozostałych sześciu za dyskusyjne. Paweł wywarł wielki wpływ na wczesnochrześcijańską doktrynę, będąc zwolennikiem rozszerzenia misji na pogan. Z tego względu nazwany został przez tradycję Apostołem Narodów.

Podstawowym źródłem informacji o losach Pawła z Tarsu - oprócz jego Listów - są Dzieje Apostolskie .

Młodość i nawrócenie

Caravaggio - Nawrócenie Pawła z Tarsu

Urodził się jako Szaweł (Saul) w Tarsie (obecnie Tarsus) w Cylicji w żydowskiej rodzinie, posiadającej rzymskie obywatelstwo. Był synem faryzeusza z pokolenia Beniamina . Według Hieronima ze Strydonu jego rodzice pochodzili z Giskali (współczesny Jish ) w Galilei .

Dokładna data urodzenia Szawła nie jest znana. Określa się ją na lata między 5 a 10 rokiem^[2], niektórzy badacze podają tylko, że urodził się przed rokiem 10^[1]. Dwie przesłanki co do daty urodzenia, na których opierają się badacze to:

• fragment Dziejów Apostolskich ^[3], który mówi, że w momencie śmierci Szczepana , Szaweł był "młodzieńcem" (gr. neanias), mógł mieć najwyżej dwadzieścia kilka lat.
• wypowiedź Pawła z Listu do Filemona ^[4], w której nazywa siebie presbytes czyli "stary"; tak wówczas określano ludzi po 50. roku życia^[5].

Został obrzezany ósmego dnia po narodzeniu. Wychowywał się w środowisku żydowskiej diaspory , która w tym rejonie stykała się z kulturą hellenistyczną . Znał język aramejski i grecki. Jako młody faryzeusz, niezależnie od swojej pozycji społecznej, musiał nauczyć się jakiegoś rzemiosła - w przypadku Szawła była to umiejętność tkania płacht namiotowych.

Między 18 a 20 rokiem^[1] albo około 28 - 30 roku^[2] przybył do Jerozolimy , gdzie studiował Torę w szkole Gamaliela Starszego .

Jako młody faryzeusz był przeciwnikiem chrześcijan . Około 34 roku był przy ukamienowaniu Szczepana , jednego z siedmiu diakonów. Później osobiście zaangażował się w prześladowanie chrześcijan w Jerozolimie. Około 35 roku wyposażony w listy polecające od Sanhedrynu , udał się do Damaszku z nakazem aresztowania zwolenników nowej drogi.

Jak podają Dzieje Apostolskie, Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba. A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: "Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?" "Kto jesteś Panie?" - powiedział. A On: "Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz. Wstań i wejdź do miasta, tam ci powiedzą, co masz czynić". Ludzie, którzy mu towarzyszyli w drodze, oniemieli ze zdumienia, słyszeli bowiem głos, lecz nie widzieli nikogo. Szaweł podniósł się z ziemi, a kiedy otworzył oczy, nic nie widział. Wprowadzili go więc do Damaszku, trzymając za ręce. Przez trzy dni nic nie widział i ani nie jadł, ani nie pił^[6].

W Nowym Testamencie znajdują się trzy różne opisy tego wydarzenia. W Dz 9,3-7 , ludzie którzy mu towarzyszyli słyszeli głos, lecz nikogo nie widzieli. W Dz 22,9 Paweł opowiadał, że jego towarzysze nie słyszeli głosu rozmawiającego z Pawłem za to widzieli światło. Komentatorzy biblijni tłumaczą, że towarzysze Pawła słyszeli głos, ale nie słyszeli artykułowanej mowy^[7]. Kolejny opis tego wydarzenia zapisany w Dz 26,13-18 podał Paweł relacjonując zdarzenie przed Herodem Agryppą II królem żydowskim.

Katoliccy teolodzy zwracają uwagę, że określanie wizji w drodze do Damaszku mianem nawrócenia nie jest najszczęśliwsze. Wskazują na to, że Paweł nie przechodził drogi z obojętności religijnej do gorliwości bądź z niewiary w Boga do wiary, lecz z gorliwej służby Bożej, z której zawsze był dumny, do życia w łasce, do poznania Jezusa Chrystusa i służenia bez podziału Jego Ewangelii (Henryk Fros)^[1].

Początek działalności

W Damaszku został ochrzczony przez Ananiasza . Po chrzcie udał się na krótko do " Arabii " (kraju Nabatejczyków ). Powróciwszy do Damaszku, przez trzy lata w synagogach głosił, że Jezus Chrystus jest Mesjaszem. Gdy część Żydów postanowiła go zgładzić, na początku 37 roku^[1] albo około 39 roku^[2] sytuacja stała się zbyt niebezpieczna. Namiestnik nabatejskiego króla Aretasa IV rozkazał pilnować miasta, chcąc pojmać Pawła, lecz jemu udało się zbiec. Uczniowie spuścili go nocą w koszu z okna przez mur^[8] i udał się do Jerozolimy .

W Jerozolimie przebywał piętnaście dni. Chrześcijanie, pamiętający go jako prześladowcę, traktowali go nieufnie. Dopiero dzięki Barnabie udało mu się poznać dwóch z grona apostolskiego: Piotra i Jakuba , "brata Pańskiego". Gdy Pawłowi zaczęło grozić niebezpieczeństwo, udał się przez Cezareę do rodzinnego Tarsu . W Cylicji i Syrii spędził kilka lat, dopóki nie zjawił się Barnaba, który ściągnął go do Antiochii nad Orontesem . Miało to miejsce w 43 ^[2] albo około 44 roku^[1].

Nawrócenie Szawła

Ikona św. ap. Pawła z monasteru Stavronikita (święta Góra Athos ) autorstwa Teofana Kreteńczyka (1546)

Pierwsza podróż misyjna (45-49)

Pierwszą podróż misyjną Pawła z Tarsu datuje się na lata 45 - 49 ^[9][2].

Barnaba i Paweł zostali wysłani przez działających w Antiochii chrześcijańskich nauczycieli i proroków do Seleucji. Stamtąd skierowali się na Cypr ; w podróży towarzyszył im Jan Marek . Prowadzili działalność w synagogach w Salaminie . W Pafos zostali wezwani przez rzymskiego prokonsula Sergiusza Pawła. Przed jego obliczem starli się z Elimasem Bar Jezusem , "fałszywym prorokiem żydowskim". Ten obawiał się, że straci wpływy w wypadku przejścia Sergiusza Pawła na chrześcijaństwo. Paweł, oburzony postępowaniem Elimasa, zesłał na niego czasową ślepotę.

Po opuszczeniu Pafos udali się drogą morską do Perge . Tam Jan Marek podjął decyzję o powrocie do Jerozolimy , z kolei Paweł i Barnaba udali się do Antiochii Pizydyjskiej , by po kilku tygodniach pójść do Ikonium . Prowadzili działalność w tamtejszych synagogach. Gdy jednak w Ikonium część Żydów podburzyła przeciwko nim znaczniejszych obywateli, zagrożeni ukamienowaniem misjonarze uciekli do Listry. Gdy Paweł uzdrowił człowieka cierpiącego na bezwład nóg, został ogłoszony przez tłum wcieleniem Hermesa , zaś Barnaba - Zeusa . Z trudem powstrzymali ludzi od złożenia im ofiar.

Do Listry dotarli jednak przeciwnicy pawłowych nauk z Antiochii Pizydyjskiej i Ikonium, którzy podburzyli tłum przeciwko Apostołowi Narodów. Wywlekli go za miasto i ukamienowali, jednak apostoł przeżył i powrócił do miasta a następnego dnia wraz Barnabą odszedł do Derbe.

W drodze powrotnej ponownie odwiedzili Listrę, Ikonium i Antiochię Pizydyjską, by wreszcie z portu w Attalii odpłynąć do Antiochii Syryjskiej, gdzie zdali relację ze swojej podróży misyjnej.

Udział w soborze jerozolimskim

W tym czasie poważniej zarysował się konflikt między żydowskimi chrześcijanami a nawróconymi poganami. Pierwsi uważali, że aby zostać chrześcijaninem najpierw należy przyjąć zasady prawa mojżeszowego; przeciwnicy uważali, że nie jest to wymagane. Do drugiej grupy zaliczał się m.in. Paweł z Tarsu.

Z tą kwestią związany jest tzw. konflikt antiocheński, opisany przez Pawła w Liście do Galatów : Piotr spożywał w Antiochii posiłki razem z poganami, dopóki nie zjawili się judeochrześcijanie, którzy spowodowali odsunięcie się Piotra (a nawet Barnaby) od chrześcijan nie-Żydów . To spowodowało ostrą reakcję Pawła, który zarzucał Piotrowi niekonsekwencję.

W celu rozwiązania sporu Paweł i Barnaba udali się do Jerozolimy na tzw. sobór jerozolimski . Potwierdzono tam stanowisko Pawła; postanowiono, że jedyne przepisy Prawa obowiązujące pogan to: powstrzymywanie się od ofiar składanych bożkom, od krwi, od tego co uduszone, od nierządu oraz pamięć o ubogich.

Paweł i Barnaba powrócili do Antiochii z dekretem wydanym przez Apostołów i starszych odnośnie spornej kwestii.

Druga podróż misyjna (50-52)

Drugą podróż misyjną Pawła z Tarsu datuje się na lata 50 - 52 ^[9][2],.

Paweł zamierzał wraz z Barnabą odwiedzić chrześcijańskie gminy, w których działali w czasie pierwszej podróży misyjnej. Barnaba chciał zabrać ze sobą Jana Marka , czemu sprzeciwiał się Paweł, mając w pamięci, że opuścił ich w Pamfilii. W efekcie Barnaba zabrał Marka i udał się z nim na Cypr , z kolei Paweł w drugą podróż misyjną wyruszył w towarzystwie Sylasa .

Przez Syrię i Cylicję dotarli do Derbe. Następnie odwiedzili Listrę, gdzie dołączył do nich Tymoteusz . Później przeszli Frygię , Galację i Myzję . Zrezygnowawszy z planów odwiedzenia Bitynii, zjawili się w porcie w Troadzie . Przypuszcza się, że tam dołączył do nich Łukasz , gdyż od tego momentu relacja w Dziejach Apostolskich utrzymana jest w pierwszej osobie liczby mnogiej.

Z Troady popłynęli do Samotraki , a już następnego dnia do Neapolu (obecna Cavalla ). W Filippi spędzili kilka dni; wtedy Paweł ochrzcił Lidię , handlarkę purpury z Tiatyry . Tam też Paweł uzdrowił opętaną niewolnicę. Ściągnął tym na siebie gniew jej właścicieli (dziewczyna zarabiała jako wróżka), którzy oskarżyli jego i Sylasa przed pretorami. Ci kazali zbić rózgami misjonarzy, a następnie wtrącić ich do więzienia. Nocne trzęsienie ziemi przyniosło wolność Pawłowi i Sylasowi; następnego dnia zostali uwolnieni przez pretorów.

Przez Amfipolis i Apolonię dotarli do Tessaloniki , gdzie Paweł - zgodnie ze swoim zwyczajem - zaczął działalność od wystąpień w żydowskiej synagodze. Po trzech tygodniach zdołał pozyskać dla chrześcijaństwa grupkę Żydów, a także Greków. Część gminy żydowskiej otwarcie wystąpiła przeciwko Pawłowi i Sylasowi; w takiej sytuacji skierowali się do Berei .

Pozostawiwszy tam Sylasa i Tymoteusza, Paweł udał się do Aten . Tam udało się mu nawrócić nielicznych, m.in. Dionizego Areopagitę i Damaris. Z Aten udał się do Koryntu , gdzie przebywał przez mniej więcej półtora roku.

W Koryncie do Pawła dołączyli Pryscylla i Akwila . Przybyli też do miasta Sylas i Tymoteusz. Pawłowi udało się nawrócić m.in. Kryspusa, przełożonego synagogi, jednak nieprzychylna mu część Żydów oskarżyła go przed nowym prokonsulem Achai - Gallionem ^[10]. Ten uznał, że charakter sporu jest wyłącznie religijny i pozostawił go do rozwiązania samym Żydom.

Paweł, opuściwszy Korynt w towarzystwie małżeństwa Akwili i Pryscylli, popłynął w stronę Syrii. W Kenchrach, zgodnie z wcześniej złożonym ślubowaniem, ogolił głowę. Następnie zatrzymał się w Efezie , gdzie zostawił Akwilę i Pryscyllę. Sam nie chciał pozostać dłużej w mieście, ale zapewniał, że postara się jeszcze tam wrócić. Wrócił do Antiochii, lecz nie zatrzymał się tam zbyt długo.

Trzecia podróż misyjna (53-58)

Trzecią podróż misyjną Pawła z Tarsu datuje się na lata 53 - 58 ^[9][2],.

Po krótkim pobycie w Antiochii Paweł odwiedził gminy chrześcijańskie w Galacji i Frygii , skąd skierował się do Efezu . W Efezie przebywał przez dwa lata. Najpierw udało mu się pozyskać zwolenników Apollosa z Aleksandrii, ucznia Jana Chrzciciela . Przez trzy miesiące nauczał w synagodze, jednak wobec sprzeciwu części Żydów przeniósł się do szkoły Tyrannosa. Zaniepokojony sytuacją w gminie w Koryncie skierował do niej niezachowany list (tzw. przedkanoniczny list do Koryntian). Dalsze wieści o sporach między korynckimi chrześcijanami, sprawiły, że wiosną 55 roku Paweł napisał tzw. Pierwszy List do Koryntian . Wreszcie Apostoł Narodów sam udał się do Koryntu, ale nic tam nie osiągnął. Znieważony przez jednego z tamtejszych starszych, powrócił końcem 57 roku do Efezu, skąd wysłał kolejny list do Koryntian (niezachowany). Przypuszcza się, że w tym czasie napisał także List do Filipian ^[2].

Planował udać się do Rzymu i w celu przygotowania podróży wysłał do Macedonii swoich dwóch pomocników - Tymoteusza i Erasta. Wtedy w Efezie doszło do poważnych rozruchów. Sukcesy misyjne Pawła spowodowały drastyczny spadek kupna srebrnych świątyniek Artemidy Efeskiej. Na czele niezadowolonych stanął kupiec Demetriusz. Sytuację zdołał uspokoić miejscowy sekretarz^[11], a Paweł wyruszył do Macedonii. W czasie pobytu w Macedonii, pod koniec 57 roku, napisał Drugi List do Koryntian .

Z Macedonii udał się do Grecji , gdzie przebywał przez trzy miesiące. Następnie chciał drogą morską udać się do Syrii . Paweł dowiedział się, że niektórzy Żydzi planowali go zabić przy tej okazji, dlatego wybrał drogę lądową. W drodze do Azji Mniejszej, która wiodła przez Macedonię towarzyszyli mu Sopater, Arystarch , Sekundus, Gajus z Derbe, Tymoteusz, Tychik , Trofim i Łukasz .

Po drodze Paweł zatrzymał się w Troadzie . Gdy przemawiał do wiernych do późnych godzin nocnych, zmorzony snem młodzieniec imieniem Eutych spadł z trzeciego piętra i zabił się. Pawłowi udało się go przywrócić do życia.

Paweł udał się pieszo do Assos, skąd skierował się prosto do Miletu . Ominął Efez, ponieważ chciał zdążyć do Jerozolimy na Święto Pięćdziesiątnicy. Wezwał do Miletu prezbiterów z Efezów i wygłosił do nich mowę pożegnalną. Zasmucił zebranych, mówiąc, że go więcej nie zobaczą.

Uwięzienie

Przez Kos , Rodos , Patarę , Tyr i Ptolemaidę Paweł z grupką współpracowników dotarł do Cezarei , gdzie zatrzymał się u diakona Filipa. W czasie pobytu w Cezarei prorok Agabos przepowiedział Pawłowi, że w Jerozolimie zostanie uwięziony przez Żydów i wydany w ręce pogan. Mimo zaklinań ze strony uczniów, Apostoł Narodów zdecydował się kontynuować podróż.

Wiosną 58 roku Paweł dotarł do Jerozolimy , gdzie spotkał się z Jakubem i innymi starszymi z gminy jerozolimskiej oraz zdał szczegółową relację ze swojej działalności misyjnej.

Pojmany Paweł przemawia do tłumu.

Po kilku dniach pobytu, Paweł na terenie świątyni jerozolimskiej został rozpoznany przez wrogich mu Żydów z Azji. Jako, że widziano go wcześniej w mieście w towarzystwie Trofima z Efezu, sądzono, że wprowadził go ( nie-Żyda ) do świątyni. Żydzi próbowali dokonać samosądu, zostali jednak rozpędzeni przez rzymskich żołnierzy pod wodzą trybuna Klaudiusza Lizjasza . Ten kazał go skuć łańcuchami, biorąc Pawła za Egipcjanina, który niedawno wszczął rozruchy w Judei .

Po wyjaśnieniu kim jest Paweł, rzymski trybun kazał przesłuchać go Sanhedrynowi pod przewodnictwem arcykapłana Ananiasza syna Nebedeusza . Paweł stwierdził, że jedyną przyczyną dlaczego staje przed sądem jest fakt bycia faryzeuszem. W efekcie faryzeusze żądali uwolnienia Pawła, z kolei saduceusze zajęli stanowisko przeciwne.

Do kolejnego przesłuchania Pawła przez Sanhedryn nie doszło, ponieważ grupka Żydów planowała go zabić przy tej okazji. W takiej sytuacji Lizjasz pod eskortą odesłał Apostoła Narodów do Cezarei.

Kilka dni później arcykapłan Ananiasz wraz z kilkoma starszymi i retorem Tertullosem oskarżył Pawła przed rzymskim prokuratorem Antoniuszem Feliksem . Ten odroczył proces i przetrzymywał go przez dwa lata w więzieniu, licząc na łapówkę.

W 60 roku Feliks został odwołany i kolejnym prokuratorem Judei został Porcjusz Festus . Niemal natychmiast wyżsi kapłani oskarżyli Pawła przed nowym namiestnikiem. Paweł widząc, że Festus okazuje się ustępliwy wobec żydowskich przywódców i obawiając się kolejnego pobytu w Jerozolimie, jako obywatel rzymski odwołał się do cesarza.

Jeszcze przed wyjazdem Paweł miał okazję wygłosić mowę przed Herodem Agryppą II i jego siostrą Bereniką . Autor Pierwszego Listu do Koryntian wywarł spore wrażenie na słuchaczu. Agryppa II komentował przemowę: Niewiele brakuje, a przekonałbyś mnie i zrobił ze mnie chrześcijanina.

Jesienią 60 roku Paweł wraz z innymi więźniami wyruszył drogą morską w kierunku Rzymu . Z uczniów towarzyszyli mu Arystach i Łukasz . Statek, którym podróżowali, rozbił się w czasie burzy morskiej u wybrzeży Malty . Wszyscy rozbitkowie zdołali ocaleć; ze względu na martwy sezon w żegludze śródziemnomorskiej Paweł, jak i pozostali podróżujący, musiał pozostać na wyspie przez trzy miesiące. W czasie pobytu na Malcie uzdrowił ojca Publiusza, namiestnika wyspy.

Po przybyciu do Rzymu Paweł został osadzony w areszcie domowym , ale w łagodnych warunkach. Mógł swobodnie przyjmować gości i prowadzić korespondencje.

Ostatnie lata

Dzieje Apostolskie , będące głównym źródłem do dziejów Pawła, urywają się na roku 63 . Przypuszcza się, że w tym roku Apostoł Narodów został uwolniony. Wskazują na to informacje z listów do Tymoteusza ( pierwszy i 2. List do Tymoteusza ) i Tytusa ( List do Tytusa ; tzw. listów pasterskich), które wspominają o późniejszej działalności misyjnej Pawła, jednak ich autentyczność bywa kwestionowana. O takiej działalności donoszą jednak Klemens Rzymski w "Liście do Koryntian" oraz pochodzący z II wieku Kanon Muratoriego .

Po uwolnieniu, jak wskazują źródła, odwiedził Hiszpanię. Klemens podaje, że "dotarł do kresu Zachodu", co zwykle u rzymskich autorów oznaczało Hiszpanię lub Luzytanię ; Kanon Muratoriego wprost podaje, że Paweł odwiedził Hiszpanię. Sam Apostoł Narodów w Liście do Rzymian wspominał o planie takiej podróży.

Z tzw. listów pasterskich wynika, że później odwiedził Efez , Kretę i Macedonię .

Męczeńska śmierć

Gdy latem 64 roku Rzym nawiedził pożar, winą za jego spowodowanie opinia publiczna obarczyła Nerona . Ten, chcąc uwolnić się od oskarżeń, jako winnych wskazał chrześcijan. Wprawdzie prześladowania dotknęły wiernych z gminy rzymskiej, jednak Paweł został także aresztowany (przypuszczalnie w Azji Mniejszej ).

Według Klemensa Rzymskiego Paweł został "wskutek zazdrości" uwięziony i skazany na śmierć, co koresponduje z Drugim Listem do Tymoteusza, w którym Paweł wspomina brązownika Aleksandra (wyrządził mi wiele zła: odda mu Pan według jego uczynków).

W pierwszej rozprawie Paweł zdołał tak poprowadzić obronę, że udało mu się uniknąć skazania. W oczekiwaniu na drugą Apostoł Narodów miał napisać Drugi List do Tymoteusza - choć jego autentyczność bywa kwestionowana, nawet krytyczni badacze są zgodni, że zawiera reminescencję prawdziwych wydarzeń. Z listu wynika, że - oprócz Łukasza - opuścili go wszyscy uczniowie. W więzieniu odwiedził go także Onezyfor.

W wyniku drugiej rozprawy Paweł został skazany na śmierć i ścięty (taki rodzaj egzekucji przysługiwał mu ze względu na rzymskie obywatelstwo). Data i miejsce śmierci Pawła nie są pewne.

Co do daty, to wiadomo, że nastąpiła już po wybuchu prześladowań jesienią 64 roku, a jeszcze za panowania cesarza Nerona (zmarł w 68 roku). Zwykle kładzie się ją na rok 66 lub 67 . Data przekazana przez apokryficzne Dzieje Piotra i Pawła - 29 czerwca 67 - nie ma historycznej wartości.

Według tradycji kościelnej Paweł został stracony za Bramą Ostyjską. Pod ołtarzem znajdującej się tam Bazyliki świętego Pawła Za Murami odnaleziono inskrypcję z IV wieku (PAVLO APOSTOLO MART.). Oprócz tego taką lokalizację ma potwierdzać brak jakiejkolwiek tradycji konkurencyjnej.

Współpracownicy apostoła Pawła

W Księdze Dziejów Apostolskich oraz w listach Pawła wymieniono prawie 100 osób z wspólnoty chrześcijańskiej w I wieku, które miały osobisty kontakt z tym „apostołem pogan” (Rzymian 11,13)^[12]. O niektórych z nich wiemy dość dużo, np.: o Apollosie , Barnabasie i Sylasie . Natomiast bardziej skromne informacje są o Archipie, Klaudii, Damaris, Linusie, Persydzie, Pudensie czy Sopaterze.

Dużo osób w najrozmaitszych sytuacjach i w różnych okresach gorliwie wspierało Pawła. Niektórzy, na przykład Arystarch, Łukasz i Tymoteusz, pełnili służbę u jego boku przez wiele lat. Byli z nim w więzieniu lub w podróży albo podejmowali go jako gościa w swoim domu. Inni - tacy jak Aleksander, Demas, Hermogenes i Figelus - nie wytrwali w wierze chrześcijańskiej.

Jeszcze innych przyjaciół Pawła — na przykład Asynkryta, Hermasa, Julię czy Filologa — znamy tylko z imienia. A o niektórych jak chociażby siostrze Nereusza, matce Rufusa lub domownikach Chloe nie wiemy nic (Rzymian 16,13-15^[13]; 1 Koryntian 1,11)^[14],.

Pisma Pawła z Tarsu

Św. Paweł

Paweł z Tarsu uważany jest za autora trzynastu listów^[15], wchodzących w skład Nowego Testamentu - są to:

• List do Rzymian (Rz),
• 1. List do Koryntian (1Kor),
• 2. List do Koryntian (2Kor),
• List do Galatów (Ga),
• List do Efezjan (Ef),
• List do Filipian (Fil),
• List do Kolosan (Kol),
• 1. List do Tesaloniczan (1Tes),
• 2. List do Tesaloniczan (2Tes),
• 1. List do Tymoteusza (1Tym),
• 2. List do Tymoteusza (2Tym),
• List do Tytusa (Tt),
• List do Filemona (Flm).

Obecnie większość badaczy zgadza się co do Pawłowego autorstwa siedmiu listów: 1 Listu do Tesaloniczan, 1 i 2 Listu do Koryntian, Listu do Galatów, Listu do Filipian, Listu do Filemona oraz Listu do Rzymian^[16].

Trzy listy zwane "deuterpaulina" (2 List do Tesaloniczan, List do Kolosan, List do Efezjan) część badaczy^[] uznaje za Pawłowe, część przypisuje je jego uczniom.

Jeśli chodzi o listy zwane "pasterskimi (1 i 2 List do Tymoteusza, List do Tytusa), część teologów zwraca uwagę na niejednoznaczne w tej kwestii stanowisko najstarszych pisarzy chrześcijańskich. Nie wspomina o nich Ignacy Antiocheński. Tacjan - według Hieronima - miał odrzucić Pawłowe autorstwo 1 i 2 Listu do Tymoteusza. Również język, styl i terminologia odbiega od dotychczasowych listów Pawła. W konsekwencji Pawłowe autorstwo wspomnianych listów jest kwestionowane. Większość świadectw wczesnochrześcijańskich przypisuje "listy pasterskie" Pawłowi, a zwolennicy jego autorstwa tłumaczą odrębności stylistyczno-terminologiczne odrębną problematyką listów, ich zdecydowanie duszpastersko-praktycznym charakterem oraz podeszłym wiekiem autora^[17].

Wątpliwości co do Pawłowego autorstwa Listu do Hebrajczyków występowały już w starożytności. Współcześnie poza krytyką ściśle tradycjonalistyczną nie uznaje się go za napisany przez Pawła, a współczesne wydania Biblii umieszczają go anonimowo.

Część listów Pawła nie zachowała się. Są to:

• tzw. przedkanoniczny list do Koryntian, wspomniany w: 1 Kor 5,9.11.
• list do Koryntian, tzw. list we łzach, wysłany między pismami znanymi jako Pierwszy i Drugi List do Koryntian, Wspomniany w: 2 Kor 2,3; 7,8.,
• list do Laodycejczyków , wspomniany w Kol 4,16.; część uczonych identyfikuje go z Listem do Efezjan.

Poza tymi listami przypisywano Pawłowi także i inne pisma apokryficzne:

• List do Aleksandryjczyków - zaginiony,
• 3. List do Koryntian – który jest częścią apokryfu " Dzieje Pawła ",
• 6 listów Pawła do Seneki - apokryf z IV wieku.

Kult

Bardzo szybko obchodzono wspólnie wspomnienia św. Piotra i św. Pawła. W 285 roku oficjalnie ustanowiono ich wspólne święto w dniu 29 czerwca , które ma rangę uroczystości liturgicznej . Z czasem jako dzień wspomnienia Pawła z Tarsu pojawił się także 30 czerwca - wynikała to z faktu, że papież odprawiał uroczystą mszę na Watykanie w dniu 29 czerwca, z kolei następnego dnia udawał się do Bazyliki św. Pawła za Murami .

Dzień obchodów

W Martyrologium Hieronimiańskim jako dzień wspomnienia Pawła początkowo występował 25 stycznia , określany jako pamiątka translacji . Jednak translacja ta nigdy nie miała miejsca, z czasem więc przyjęto '25 stycznia', jako pamiątkę nawrócenia Pawła. W Kościele katolickim ma rangę święta liturgicznego .
W 1908 roku ten dzień ogłoszono dniem modlitw o zjednoczenie Kościołów chrześcijańskich, który to od 1964 kończy Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan ^[18].

Na drugie millenium narodzin św. Pawła rok 2008 został ogłoszony Rokiem Jubileuszowym .

Od XI wieku Paweł z Tarsu jest wspominany także 16 listopada - tego dnia poświęcono dawne bazyliki rzymskie Piotra i Pawła^[1][19],.

Cerkiew prawosławna wspomina apostoła Pawła (pierwszy wśród zwierzchnich) 29 czerwca/12 lipca^[20], tj. 12 lipca wg kalendarza gregoriańskiego .

Ikonografia

W ikonografii Paweł jest przedstawiany z mieczem ponieważ został nim ścięty (wykonanie wyroku śmierci przez ścięcie mieczem było przywilejem obywatela rzymskiego). Często występuje wraz z apostołem Piotrem. Wspólne przedstawienia św. Piotra i św. Pawła symbolizują Kościół powszechny . Chętnie przedstawiano także scenę Nawrócenia św. Pawła (Oślepienia) oraz Pożegnania Apostoła Piotra z Apostołem Pawłem.

Teorie pseudonaukowe

Zdaniem niektórych historyków, takich jak Douglas J. Del Tondo, Paweł z Tarsu był członkiem dynastii herodiańskiej , a tym samym krewnym Heroda Wielkiego . Piętrowa hipoteza, jak określił tę koncepcję Michael Morys-Twarowski, nie ma oparcia w źródłach i opiera się na błędnej, wewnętrzne sprzecznej analizie. Mimo to zyskała ona sporą popularność^[21].

Źródła wiedzy o Pawle

Podstawowym źródłem do poznania dziejów Pawła z Tarsu są Dzieje Apostolskie oraz trzynaście listów przez niego napisanych bądź mu przypisywanych. Dzieje i listy momentami pozostają w sprzeczności; przykładem może być liczba wizyt Pawła w Jerozolimie - inna w Dziejach Apostolskich i Liście do Galatów ^[16].. W tych przypadkach za bardziej zbliżone do prawdy historycznej uznawane są listy, które powstały wcześniej (większość z nich powstała między 50 a 63 rokiem) niż Dzieje (spisane po roku 63)^[16].

Wiadomości o Pawle czerpie też się z najstarszej tradycji chrześcijańskiej i pism takich jak: List do Koryntian Klemensa Rzymskiego czy Canon Muratori z II wieku.

Zobacz też

• męczennicy chrześcijańscy
• modlitwa za pośrednictwem świętego
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• święci prawosławni
• Paweł - inne znane postaci o tym imieniu

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• Święty Paweł Apostoł - serwis wydawnictwa Edycja Św. Pawła
• Interaktywne mapy podróży misyjnych św. Pawła
• Filmy o Św. Pawle opracowane przez Opus Dei