Pierścienice (Annelida) - typ zwierząt
bezkręgowych
, należących do nadtypu Lophotrochozoa. Opisano około 15 000 gatunków żyjących współcześnie pierścienic.
Cechy charakterystyczne
Schemat budowy wewnętrznej dwóch metamerów skąposzczeta:
Oznaczania cyfr
1 - światło jelita,
2 -
tyflosolis
,
3 - szczecinki,
4 -
oskórek
,
5 - naczynia krwionośne,
6 -
nabłonek
,
7 - mięśnie okrężne,
8 - przegroda międzysegmentowa,
9 - kanalik zakończony otworem wydalniczym,
10 -
metanefrydium
,
11 - segmentalny
zwój nerwowy
.
Wspólnymi cechami charakterystycznymi są:
- podział ciała - część głowowa, tułowiowa
- podział na pierścieniowate segmenty nazywane
metamerami
- wyodrębnienie członów: gębowego (peristomium) oraz przedgębowego (prostomium) z części głowowej
- kształt ciała: z reguły wydłużony, obły ze spłaszczoną częścią tułowiową
-
zamknięty układ krwionośny
Wieloszczet
Phyllodoce lineata o szerokości ciała 3 mm wybarwiony
eozyną
.
Pierścienice uznawane są za typ wybitnie progresywny. Rozwiązania biologiczne w tej grupie (
aromorfozy
) dały początek najbardziej zaawansowanym bezkręgowcom:
stawonogom
i
mięczakom
. Największy rozwój można zauważyć u
wieloszczetów
.
Układ pokarmowy
Układ pokarmowy ma postać przewodu - zaczyna się otworem gębowym, a kończy się odbytowym. U pierścienic jest bardzo dobrze wykształcony, składa się z odcinków:
- Ektodermalne jelito przednie - w jego skład wchodzi otwór gębowy, umięśniona gardziel, mogą występować "ząbki" u form drapieżnych, rura przełyku, czasami rozszerzająca się w żołądek.
- Endodermalne jelito środkowe.
- Ektodermalne jelito tylne - krótkie, niezróżnicowane.
Na całej długości jelita znajduje się zagłębienie zwane rynienką (tyflosolis), dzięki której następuje szybsze wchłanianie i trawienie. Część pierścienic jest glebożercami - odżywiają się martwymi szczątkami organicznymi zawartymi w glebie.
Wymiana gazowa
Wymiana gazowa zachodzi całą powierzchnią ciała. U niektórych wieloszczetów wykształciły się również prymitywne
narządy oddechowe
-
skrzela
.
Układ krążenia
Układ krążenia, u większości pierścienic zamknięty, składa się z dwóch podłużnych naczyń:
- grzbietowego - kurczliwego, tłoczącego krew do przodu;
- brzusznego - w którym krew płynie do tyłu.
Oba te naczynia są połączone ze sobą za pomocą naczyń okrężnych (przednia część ciała) oraz serii mniejszych naczyń w poprzek całego ciała. U większości gatunków brak wyodrębnionego serca. Rolę serca pełnią naczynia okrężne. O krążeniu decydują skurcze mięśnia grzbietowego, gdyż ma on najgrubsze ściany.
Płynem krążącym jest hemolimfa, która zwykle jest barwna - zielona (zawierająca
chlorokruorynę
), różowa (
hemoerytryna
), czerwona (zawierająca
hemoglobinę
lub
erytrokruorynę
), żółta, bezbarwna. Układ krążenia ma za zadanie transportowanie substancji między segmentami oraz usuwanie metabolitów do układu wydalniczego.
Układ wydalniczy
Układ wydalniczy u wszystkich pierścienic zbudowany jest z
nefrydiów
i nazywany jest
metanefrydialnym
. Jest to pierwszy układ sprawnie usuwający zbędne i szkodliwe produkty
przemiany materii
zachowując przy tym zdolność
osmoregulacji
. Ma metameryczną budowę. W każdym segmencie znajduje się para orzęsionych lejków, które otwierają się do jamy ciała i wychwytują metabolity.
U niektórych wieloszczetów znajduje się układ wydalniczy protonefrydialny. Brak jest w nim komórek płomykowych, które zostały zastąpione przez komórki podobne funkcjonalnie do nich - solenocyty. Układ pełni rolę osmoregulacyjną.
Układ nerwowy
Układ nerwowy - oddzielony od powłok ciała, co daje mu większe możliwości rozwoju oraz daje większą ochronę dla centrum nerwowego. Jest to układ typu drabinkowego. W skład układu wchodzą:
- Parzyste zwoje międzygardzielowe (nadprzełykowe i ponadprzełykowe) - tworzące mózg (zwoje nadprzełykowe). Odchodzą od nich obrączki okołogardzielowe łączące je ze zwojami podgardzielowymi.
- Brzuszny łańcuszek nerwowy - parzyste zwoje rozmieszczone w każdym segmencie połączone
komisurami
w pary oraz
konektywami
z innymi segmentami.
Rozmnażanie i rozwój
Wieloszczety są rozdzielnopłciowe, występuje u nich zapłodnienie zewnętrzne i rozwój złożony. Larwa (
trochofora
) jest orzęsiona i jest stadium wolnożyjącym. Nie występuje u nich zjawisko dymorfizmu płciowego.
Skąposzczety
oraz
pijawki
są obojnakami. Występuje u nich
zapłodnienie krzyżowe
. Rozwój jest prosty (brak stadium larwalnego).
Systematyka
Bibliografia
Czesław Jura Bezkręgowce wyd. III, Warszawa 2002,
Linki zewnętrzne
