Rumunia
Rumunia - (rum. România, IPA: /ro.mɨ`ni.a/) – kraj w południowo-wschodniej części Europy. Graniczy z Węgrami i Serbią na zachodzie, Bułgarią na południu wzdłuż Dunaju, oraz Ukrainą i Mołdawią na północy. Kraj ma także dostęp do Morza Czarnego. Bukareszt (rum. Bucureşti, IPA: /bu.ku`reʃtʲ/) jest stolicą i największym miastem Rumunii.
Od 29 marca 2004 roku Rumunia jest członkiem NATO, a od 1 stycznia 2007 także Unii Europejskiej. Po przyjęciu do organizacji, Rumunia stała się siódmym według liczby ludności krajem wspólnoty.
Język urzędowy |
rumuński |
Stolica |
Bukareszt |
Powierzchnia |
238 391 km² |
Liczba ludności |
22 215 421 |
Geografia
Topografia Rumunii i krajów ościennych. Zaznaczono podział administracyjny Rumunii na okręgi (rum. judeţ, czyt.: żudec).
Znaczna część granicy rumuńsko-bułgarskiej i rumuńsko-serbskiej opiera się na Dunaju. Dopływ tej rzeki, Prut, tworzy granicę z Mołdawią. Dunaj wpływa do Morza Czarnego tworząc deltę, którą uznano Światowym Rezerwatem Biosfery.
Ponieważ znaczne odcinki rumuńskich granic opierają się na rzekach, często meandrujących, a także ponieważ delta Dunaju stale powiększa się o 2-5 metrów rocznie, powierzchnia Rumunii nieco wzrosła w ostatnich dekadach. Obecnie powierzchnia kraju wynosi 238 391 km², podczas gdy w roku 1969 wynosiła około 237 500 km².
Karpaty stanowią dominującą formę krajobrazu w środkowej Rumunii (stanowią ponad 30% całej powierzchni kraju) i otaczają Wyżynę Transylwańską. W czterech najwyższych masywach górskich: Retezat 2509 m n.p.m., Paringu 2518 m n.p.m., Fagaras 2544 m n.p.m. i Bucegi 2507 m n.p.m. położonych w Karpatach Południowych oraz Górach Kelimeńskich i Rodniańskich w Karpatach Wschodnich liczne szczyty przekraczają wysokość 2000 metrów. Znaczna wysokość gór sprawia że posiadają one cechy rzeźby wysokogórskiej (niewielkie kotły polodowcowe, polodowcowe jeziora górskie, ściany skalne), przypominające wyglądem Tatry Zachodnie, a w środkowej części Gór Fagaraskich rzeźbę wybitnie wysokogórską z nagimi ścianami skalnymi przypominającymi Tatry Wysokie. Najwyższym szczytem jest Moldoveanu (2544 m n.p.m.). Na południu Karpaty przechodzą w łagodne wzgórza, a następnie w Równinę Bărăgan.
W Karpatach Rumuńskich znajduję się ciekawostka geologiczna, góra zbudowana z soli w miejscowości Slanic gdzie utworzono uzdrowisko wykorzystujące miejscową solankę.
Historia Rumunii
Czasy przedpaństwowe
W 106 roku n.e. ziemie obecnej Rumunii zamieszkane m.in. przez Daków włączone zostały w obręb Imperium Rzymskiego. Wprawdzie już po niecałym wieku garnizony rzymskie i mieszkańcy zostają ewakuowani za Dunaj (czyli do dzisiejszej Bułgarii i Serbii). W średniowieczu,w wyniku działalności Cyryla i Metodego zostaje zaszczepione tu chrześcijaństwo w obrządku wchodnim. Poszczególne ziemie dzisiejszej Rumunii były odrębnymi bytami politycznymi, najczęściej podporządkowanymi różnym mocarstwom ościennym. Transylwania została przyłączona do węgierskiego królestwa Stefana I Świętego. Węgrzy sprowadzili tam niemieckich osadników z rejonu Nadrenii w celu zabezpieczenia granicy oraz zapewnienia krajowi cywilizacyjnego rozwoju. W 1541 w wyniku rozbioru Węgier, Siedmiogród został niezależnym księstwem pod zwierzchnictwem Turków. To stąd wywodzi się polski król Stefan Batory. W latach 1668-1918 Transylwania wróciła do Węgier jako jedna z części imperium Habsburgów (od 1867 podległym Zalitawii). W XIV wieku w Karpatach powstały księstwa wołoskie i mołdawskie, które w XVI wieku stały się zależne od Imperium Osmańskiego. W 1859 Aleksander Jan Cuza został wybrany księciem wołoskim, od 1862 również mołdawskim, co doprowadziło do unii obu prowincji. W 1864 przeprowadził on niekorzystną dla warstw posiadających reformę agrarną, co było przyczyną buntu i wygnania księcia 22 lutego 1867. Nowym władcą został ks. Karol Hohenzollern-Sigmaringen.
Powstanie Rumunii
Rumunia powstała na skutek unii personalnej a następnie zjednoczenia Hospodarstwa Wołoskiego i Mołdawskiego po wojnie rosyjsko-tureckiej 1877-1878 i w 1881 została ogłoszona królestwem. Pozostawała w bliskich związkach z Rosją, decydując się jednak na zamianę cyrylicy na alfabet łaciński. Z powodu tego przymierza stanęła w 1916 w I wojnie światowej po stronie Ententy. 1 grudnia 1918 proklamowano powstanie zjednoczonej Rumunii, która przejęła z rąk węgierskich Siedmiogród, Banat oraz Bukowinę, co zostało następnie
usankcjonowane traktatem w Trianon. Ponadto, korzystając z porewolucyjnego chaosu, Rumunia zaanektowała byłą rosyjską Besarabię (bez części lewobrzeżnej). Z tego też powodu nie nawiązała stosunków dyplomatycznych z ZSRR. W okresie międzywojennym Rumunię łączył antyradziecki sojusz wojskowy z Polską. Ze względów kulturowych Rumunia pozostawała też w bliskich związkach z Francją. Działała także w tzw. małej entencie wraz z Czechosłowacją i Jugosławią. W 1934 przyłączyła się do tzw. ententy bałkańskiej.
II wojna światowa
W 1939 związana z Polską sojuszem wojskowym Rumunia, mimo nacisków Niemiec, wyraziła zgodę na przejście przez jej terytorium polskich oficerów oraz rządu polskiego do Jugosławii. Wkrótce ZSRR (w zgodzie z paktem Ribbentrop-Mołotow) wymusił na Rumunii zrzeczenie się północnej Bukowiny i Besarabii. Podobnie próbowali postąpić Węgrzy, jednak Niemcy nie zgodzili się na oddanie im całego Siedmiogrodu. Nastąpił tzw. II arbitraż wiedeński (wyjaśnić). W 1940 z inspiracji Niemiec w Rumunii doszedł do władzy faszystowski przywódca, generał Ion Antonescu, który był częściowo popierany przez Legion Archanioła Michała (patrona Rumunii). Król Michał I pozostał na tronie, tracąc jednak realną władzę. Rumunia wzięła udział w wojnie Niemiec z ZSRR, dzięki czemu odzyskała Besarabię i Bukowinę, ustanawiając ponadto swoją strefę okupacyjną sięgającą Bohu (tzw. Transnistria). Okupacja rumuńska na Ukrainie okazała się okrutniejsza od niemieckiej. Żołnierze rumuńscy walczyli m.in. w tzw. kotle stalingradzkim. W 1944 Antonescu został obalony przez króla Michała I, który przyłączył Rumunię do aliantów i zezwolił Armii Czerwonej na przejście przez terytorium kraju w celu dalszej walki z Niemcami.
Okres powojenny
W traktacie paryskim z 1947 ustalone zostały współczesne granice Rumunii. Poza Besarabią i północną Bukowiną włączoną do ZSRR straciła ona (oddaną już wcześniej) na rzecz Bułgarii południową Dobrudżę, zachowując jednak zabrany Węgrom Siedmiogród. Wzrastające wpływy radzieckie doprowadziły w 1947 r. do detronizacji Michała I (zmuszono go do abdykacji) oraz powołania Rumuńskiej Republiki Ludowej z Georghe Georghiu-Dej na czele. W 1965 do władzy doszedł Nicolae Ceauşescu (po tajemniczej śmierci przebywającego w ZSRR G. Georghiu-Deja), który niemal natychmiast po dojściu do władzy ogłosił, że w Rumunii socjalizm został już właśnie zbudowany i kraj wchodzi na nowy etap – budowy komunizmu, pod nową nazwą – Socjalistyczna Republika Rumunii. Ten propagandowy zabieg nie spodobał się w Moskwie, która zazdrośnie strzegła swych praw do stosowania symboliki i nomenklatury socjalistyczno-komunistycznej. W dodatku w 1968, mimo nacisków ze strony ZSRR, Rumunia nie wzięła udziału w interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji (wkrótce zaś Ceauşescu faktycznie zawiesił udział kraju w strukturach wojskowych Układu), co wpłynęło korzystnie na ogląd Rumunii przez kraje zachodnie. Licząc na to, że kraj ten zmierzać będzie do wyzwolenia się spod kurateli ZSRR w kierunku przynajmniej zbliżonym do tego, którym szedł Tito w sąsiedniej Jugosławii, przyjęto Rumunię do Banku Światowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Rumunii udzielono w tym czasie licznych kredytów i funduszy pomocowych, część z nich jako formę rekompensaty za emigrujących z Rumunii do Izraela Żydów oraz wyjeżdżających do Niemiec Sasów Siedmiogrodzkich. Pojawiły się także inwestycje, np. z bliskiej Rumunom z racji pokrewieństwa językowego Francji (np. Renault zbudował w 1968 w Colibaşi koło Piteşti fabrykę Dacia). W miarę upływu czasu, kiedy okazało się, że środki uzyskane na Zachodzie przeznaczane są nie na rzeczywisty rozwój kraju, ale na wzmacnianie reżimu Ceauşescu, na budowę pałaców i innych symboli wielkości dyktatora – Rumunia pogrążała się powoli w kompletnej izolacji. Reżim Ceauşescu był przy tym wyjątkowo okrutny, nawet w porównaniu z radzieckim i enerdowskim.
Przez cały ten okres dużą rolę odgrywała tajna policja komunistyczna – Securitate, największa służba bezpieczeństwa w krajach Układu Warszawskiego.
W grudniu 1989 Ceauşescu – dyktator porównywany przez opozycjonistów do transylwańskiego Draculi został obalony w wyniku krwawej rewolucji i – po krótkiej "rozprawie", z wyroku samozwańczego marionetkowego sądu wojskowego skleconego naprędce z oficerów, którzy wypowiedzieli lojalność jego reżimowi – rozstrzelany wraz z żoną. Do władzy doszli przedstawiciele umiarkowanego skrzydła partii komunistycznej, a w 1996 demokraci. W 2004 Rumunia wstąpiła do NATO, natomiast w 2007 wstąpiła do Unii Europejskiej.
Podział administracyjny
Rumunia dzieli się na 41 okręgów (rum. judeţ, l.mn. judeţe) oraz jedno miasto wydzielone (rum. municipiu) – Bukareszt.
Rumuńskie krainy historyczne
Poza oficjalnym podziałem administracyjnym Rumunii na okręgi, tradycyjnie wydziela się także krainy historyczne, których symbole znajdują się na rumuńskim godle: -
Wołoszczyzna
-
Mołdawia
-
Dobrudża
-
Banat
-
Siedmiogród (Transylwania)
Nie przewiduje się nadania im w przyszłości jakichś form autonomii, samodzielności, itp., choć istnieją plany decentralizacji kraju i nowego podziału, tym razem na regiony. Los tych planów jest jednak niepewny w związku z niewielkim poparciem, jakie okazuje im społeczeństwo.
Gospodarka
Jest gospodarką przejściową od centralnie planowanej do rynkowej. Od 1991 roku gospodarka Rumunii jest prywatyzowana. W sektorze prywatnym wytwarzane jest prawie 70 procent PKB. Bezrobocie liczone dla całego kraju nie przekracza 10 proc., choć w niektórych regionach sięga nawet 60 proc. W 2005 roku Rumunię nawiedziła powódź, która wyrządziła straty w wysokości około 1 mld euro, obawiano się wtedy, że może to nawet opóźnić jej przystąpienie do Unii Europejskiej. Najważniejszymi gałęziami są górnictwo, hutnictwo i przemysł maszynowy. W Rumunii rozwija się także turystyka.
W pierwszym kwartale 2008 roku PKB wzrosło o 9%.
Ludność
Rumunię zamieszkuje 22,3 mln ludzi, z czego około 55% w miastach. W wyniku burzliwej historii struktura narodowościowa kraju jest bardzo zróżnicowana. Zgodnie ze spisem powszechnym z roku 2002 Rumunii stanowią ok. 89,7% wszystkich mieszkańców kraju, Węgrzy – 6,6%, Romowie 2,3%, Niemcy i Ukraińcy po 0,3%, Turcy i Rosjanie po 0,2%, natomiast inne narodowości – 0,4%. Struktura etniczna uległa znacznej zmianie po roku 1990, kiedy zezwolono na emigrację do Niemiec Sasom siedmiogrodzkim (wcześniej stanowili oni 4% populacji)
Inne hasła zawierające informacje o "Rumunia":
Linköping
...
Tampere
...
Mer (urzędnik)
...
1884
von Bismarck
1890
Norwegia
1872
Oskar II
1905
Papież
1878
Leon XIII
1903
PrezydentParagwaju
1881
gen. Bernardino Caballero
1886
PrezydentPeru
1883
Miguel Iglesias
1886
Portugalia
1861
Ludwik
1889
Prusy
1861
Wilhelm I Hohenzollern
1888
II Rzesza
1871
Wilhelm I Hohenzollern
1888
Rosja
1881
Aleksander III
1894
Rumunia
1866
Karol I
1914
Król Saksonii
1873
Albert I Wettyn
1902
Król Serbii
1882
Król Milan Obrenović
1889
PrezydentKonfederacjiSzwajcarskiej
1884
Emil Welti
1884
Król Szwecji
1872
Oskar II
1907
PremierSzwecji
1883
Carl Johan ...
Włosi
...
1878
...
1908
Navero
1910
PrezydentPeru
1904
José Pardo y Barreda19081908
Augusto B. Leguía y Salcedo
1912
Portugalia
1889
Karol
19081908Manuel II
1910
II Rzesza
1888
Wilhelm II Hohenzollern
1918
Rosja
1894
Mikołaj II
1917
Rumunia
1866
Karol I
1914
Król Saksonii
1904
Fryderyk August III
1918
Król Serbii
1903
Piotr I Karadziordziewić
1918
PrezydentKonfederacjiSzwajcarskiej
1908Ernst Brenner1908
Król Szwecji
1907
Gustaw V
1950
PremierSzwecji
1906
Arvid Lindman
1911
Turcja
1876
Abdul ...
1863
IV
1872
Papież
1846
Pius IX
1878
PrezydentParagwaju
1862
Francisco Solano López
1870
PrezydentPeru
1863Miguel de San Román18631863
Juan Antonio Pezet
1865
Portugalia
1861
Ludwik
1889
Prusy
1861
Wilhelm I Hohenzollern
1888
Niemcy
1815
Związek Niemiecki
1866
Rosja
1855
Aleksander II
1881
Rumunia
1859
Aleksander Jan Cuza
1866
Król Saksonii
1854
Jan I Wettyn
1873
Książę Serbii
1860
Michał Obrenović
1868
PrezydentKonfederacjiSzwajcarskiej
1863Constant Fornerod1863
Król Szwecji
1859
Karol XV
1872
Turcja
1861
Abdul Aziz
1876
PrezydentUSA
1861
Abraham ...
XXI wiek
...
Tablica rejestracyjna
(PRI)
Polska (PL)
Portugalia (P) RRepublika Południowej Afryki (ZA)Republika Środkowoafrykańska (RCA)
Republika Zielonego Przylądka (CV)
Rwanda (RWA)Rumunia (RO)Rosja (RUS) SAmerykańskie tablice rejestracyjneSahara Zachodnia (WSA /zarezerwowany/)Saint Kitts i Nevis ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Rumunia":
215b Działania zbrojne w latach 1941-1945 (plansza 4)
...
214a II Wojna Światowa. Działania zbrojne w latach 1939 - 1941 r. (plansza 8)
...
225 Europa Środkowowschodnia w okresie zimnej wojny (plansza 12)
...
|