Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Stanisław Pyjas

Stanisław Pyjas

Grób Stanisława Pyjasa na cmentarzu w Gilowicach
Fragment płyty nagrobnej
Parter kamienicy przy ul. Szewskiej 7 w Krakowie w sierpniu 2008 r.
Pamiątkowa płyta na ścianie kamienicy przy ul. Szewskiej 7 w Krakowie

Stanisław Pyjas (ur. 4 sierpnia 1953 w Żywcu , zm. 7 maja 1977 w Krakowie ) – działacz opozycyjny okresu PRL , student filologii polskiej i filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego . Jego śmierć w tajemniczych okolicznościach kilka dni przed juwenaliami wstrząsnęła środowiskiem akademickim Krakowa i Polski[1]. Jest pochowany na cmentarzu w Gilowicach .

Spis treści

Działalność opozycyjna

W latach 1976-1977 spontanicznie włączył się do organizowania protestów przeciwko represjom władzy wobec robotników Radomia i Ursusa . Współpracował z Komitetem Obrony Robotników . Zginął wskutek pobicia 7 maja 1977 w kamienicy przy ulicy Szewskiej 7 w Krakowie. Zdaniem ówczesnych władz śmierć nastąpiła w wyniku upadku ze schodów. Natomiast według środowisk opozycyjnych, Pyjas zmarł wskutek pobicia przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Pochowano go na cmentarzu w Gilowicach .

Głównym źródłem informacyjnym Służby Bezpieczeństwa na temat Stanisława Pyjasa był jego bliski kolega i działacz SKS Lesław Maleszka , występujący jako TW "Ketman" i TW "Return"(późniejszy długoletni dziennikarz Gazety Wyborczej ).

23 września 2006 Stanisław Pyjas został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski .

Studencki Komitet Solidarności

Śmierć Pyjasa wywołała masowe demonstracje studentów ("Czarny Marsz") i wezwania do bojkotu juwenaliów . Wieczorem 15 maja 1977 (na zakończenie "Czarnego Marszu") pod Wawelem odczytano deklarację zawiązującą Studencki Komitet Solidarności w Krakowie i wzywającą do ujawnienia winnych zbrodni. Była to pierwsza tego rodzaju organizacja w Europie Wschodniej.

Śledztwo w sprawie przyczyn śmierci

Sprawcy do dzisiaj nie zostali odnalezieni, a śledztwo milicji i prokuratury nie doprowadziło do niczego. Według oficjalnej wersji przyczyną śmierci Stanisława Pyjasa był upadek ze schodów. Podstawą do tej tezy była ekspertyza biegłego sądowego prof. Zdzisława Marka , który w 1991 został decyzją rektora Akademii Medycznej pozbawiony funkcji kierownika Katedry Medycyny Sądowej za "naruszenie norm etycznych w działalności opiniodawczej". Prof. Marek podtrzymał wersję o upadku ze schodów w wydanej w 2009 roku książce "Głośne zdarzenia w świetle medycyny sądowej"[2]. Na początku lat 90. prof. Marek, nie wiedząc, że jest nagrywany, w rozmowie telefonicznej z dziennikarką radiową, przyznał iż „ktoś Pyjasowi dał po mordzie.. ale ja nie wiem kto…”[3]. Z kolei w 2009 będąc przesłuchiwanym przez IPN zeznał, że w ogóle nie prowadził oględzin zwłok, a jedynie podpisał się pod raportem przygotowanym przez inne osoby[4].

Śledztwo wznowione w 1991 wykazało, że Pyjas został śmiertelnie pobity. Jednak z powodu braku możliwości wykrycia sprawcy umorzono je ponownie w 1999. Po śmierci Pyjasa jego przyjaciel Bronisław Wildstein podając się za krewnego Pyjasa obejrzał zwłoki, które nosiły ślady charakterystyczne dla brutalnego pobicia[3]. Za najbardziej prawdopodobny wątek uznano wtedy pobicie, na polecenie SB, przez byłego boksera Cracovii Mariana Węclewicza, który wkrótce po śmierci Pyjasa zginął w zamachu. W dokumentach śledztwa zachowała się notatka mówiąca wprost o zleceniu Marianowi Węclewiczowi przez agenta SB ps. "Janek" pobicia Pyjasa. Oficer SB, który prawdopodobnie zlecał to zadanie zmarł na zawał serca.

W lipcu 1977 w Zalewie Solińskim znaleziono zwłoki Stanisława Pietraszki, który jako ostatni widział Pyjasa żywego i sporządził portret pamięciowy prawdopodobnego zabójcy i który według wszelkich poszlak również został zamordowany[5][6]. Poszlaki te, to oprócz tego, że jego przyjaciele twierdzili, iż miał lęk przed wodą - to okoliczności znalezienia ciała. Pietraszko 30 lipca zatrzymał się na polu namiotowym nad Zalewem Solińskim. O zmroku wyszedł nad Zalew umyć się. Ciało znaleziono przypadkiem, pływające w trzcinach, 1 sierpnia. Zdaniem specjalistów w dziedzinie medycyny sądowej, do których KOR zwrócił się o konsultację - gdyby Pietraszko utopił się, ciało wypłynęłoby na powierzchnię nieco później, na skutek procesów rozkładowych. To, że pływało na powierzchni 1 sierpnia, budzi przypuszczenie, iż w płucach znajdowało się powietrze, nie woda. Mogłoby to wskazywać na wrzucenie do wody zwłok, po śmierci innego rodzaju niż utopienie”.[7]

We wrześniu 2008 chęć złożenia zeznań złożył zamieszkały w USA Wojciech Radomski, który był jednym z kolegów towarzyszących Pyjasowi w dniu śmierci[8].

Przeprowadzona w 2010 roku ekshumacja zwłok Pyjasa i przeprowadzona ponownie sekcja wykazała obrażenia ciała, których nie opisano w raporcie z 1977 roku[9].

Postępowanie o utrudnianie śledztwa

Jednocześnie prokuratura w 1999 rozpoczęła postępowanie o utrudnianie śledztwa w sprawie śmierci Stanisława Pyjasa. Akt oskarżenia objął 4 osoby:

  • byłego inspektora Wydziału Inspekcji Biura Śledczego MSW Zbigniewa K.;
  • byłego naczelnika Wydziału III Operacyjnego Komendy Wojewódzkiej MO w Krakowie Jana B.;
  • byłego dyrektora Biura Śledczego MSW Tadeusza K.;
  • gen. Bogusława Stachurę .

Dążyli oni do tego, by śledztwo wykazało iż przyczyną śmierci był nieszczęśliwy wypadek. Podali w śledztwie informacje, jakoby Pyjas nie był "w kręgu zainteresowań SB" i jednocześnie zatajali informację o typowaniu sprawcy pobicia oraz kierowali śledztwo na fałszywe tory.

Filmy

  • Film produkcji fińskiej pt. "Śmierć studenta", reż. Jarmo Jaaskelainen, 1977.
  • Sfabularyzowane śledztwo w sprawie morderstwa Stanisława Pyjasa przedstawia film Krzysztofa Krauzego " Gry uliczne " (Uwaga! Przedstawione w tym filmie osoby są fikcyjne i nie mają żadnego powiązania z sprawą śmierci Pyjasa.)
  • W czerwcu 2008 stacja TVN wyświetliła film dokumentalny " Trzech kumpli " poświęcony inwigilacji przez SB środowiska Pyjasa oraz jego śmierci[3]. Film opisuje m.in. agenturalną działalność Lesława Maleszki oraz hipotezę, według której Pyjas został zabity gdy zaczął podejrzewać Maleszkę o donosicielstwo. SB miała podjąć decyzję o jego likwidacji w celu ochrony Maleszki, który był jednym z najbardziej wartościowych współpracowników [10][11].

Przypisy


Inne hasła zawierające informacje o "Stanisław Pyjas":

Oddychanie komórkowe ...

Wiktor Sukiennicki ...

1972 ...

Stanisław Narutowicz ...

1884 ...

Klemens Maria Hofbauer ...

Jura ...

Tomasz Zan (poeta) ...

Stanisław Hozjusz ...

Stanisław Poniatowski ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Stanisław Pyjas":

219 Kultura, nauka i oświata w okresie II wojny światowej (plansza 3) ...

213 Polska kultura, sztuka i nauka dwudziestolecia międzywojennego (plansza 12) ...

Tworzenie wyrażeń algebraicznych (plansza 1) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie