Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Tbilisi

Tbilisi

Na mapach: 41°43'N 44°47'E / 41.717, 44.783

Tbilisi
თბილისი
Herb
Flaga
Herb Tbilisi Flaga Tbilisi
Centrum miasta

Centrum miasta
Państwo   Gruzja
Burmistrz Giorgi Ugulawa
Powierzchnia 350 km²
Położenie41° 43' N
44° 47' E
Ludność (2005)
•  liczba ludności

1 093 000
Miasta partnerskie Ankara ( Turcja )

Astana ( Kazachstan )
Atlanta ( USA )
Bilbao ( Hiszpania )
Bristol ( Wielka Brytania )
Erywań ( Armenia )
Innsbruck ( Austria )
Kijów ( Ukraina )
Kraków ( Polska )
Lagos ( Nigeria )
Lublana ( Słowenia )
Nantes ( Francja )
Paryż ( Francja )
Saarbrücken ( Niemcy )
Stambuł ( Turcja )

Położenie na mapie Gruzji

Tbilisi
თბილისი
Strona internetowa miasta

Tbilisi ( gruz. თბილისი), w latach 18451936 Tyflis) – stolica i największe miasto Gruzji położone nad rzeką Kurą , zamieszkane przez 1,1 mln mieszkańców ( aglomeracja 1,3 mln mieszkańców, 2004 ). Jest głównym kulturalnym , naukowym (Akademia Nauk, Biblioteka Narodowa i liczne szkoły wyższe) i przemysłowym (m.in. produkcja lokomotyw) ośrodkiem Gruzji.

Spis treści

Historia

Legenda o powstaniu Tbilisi i początki miasta

Stare miasto. Fontanna z sokołem Wachtanga Gorgasalego.

Historia powstania Tbilisi owiana jest legendą. Najbardziej znana jej wersja opowiada o tym, jak pewnego dnia król Wachtang Gorgasali ( 452502 ) wybrał się wraz ze swoją świtą na polowanie w okolicach dzisiejszego miasta. W czasie tych łowów królewski sokół pochwycił bażanta , po czym oba ptaki zniknęły z oczu polujących. Po długich poszukiwaniach myśliwi odnaleźli źródło, w którym leżały obok siebie martwy sokół wraz ze zdobyczą. Okazało się, że źródło to było gorące, a ptaki, które do niego wpadły, sparzone zostały ukropem. Zadziwiony tym, co się stało, król Gorgasali przyjrzał się bliżej okolicy – malowniczym stokom górskim pokrytym lasami i żyznej dolinie rzeki. Stwierdził też, że miejsce to obfituje w źródła, z których większość była gorąca. Oczarowany pięknem okolicy nakazał założyć tu miasto, któremu z powodu licznych ciepłych źródeł nadano nazwę "Tbilisi", pochodzącą od gruzińskiego słowa "tbili" (თბილი) – ciepły[1]. Jednak legenda jest tylko legendą. W rzeczywistości ślady osadnictwa ludzkiego na obszarze dzisiejszego Tbilisi sięgają odleglejszych czasów. Wykopaliska archeologiczne potwierdzają jego istnienie już w epoce miedzi (III i IV w. p.n.e.). Wykopaliska mówią też, że miasto i twierdza istniały tu około sto lat przed panowaniem Wachtanga Gorgasalego , w drugiej połowie IV w. Natomiast pierwszym źródłem pisanym zaświadczającym istnienie Tbilisi jest mapa podróżna wykonana również w IV w. przez rzymskiego geografa Kastoriusza. Prawdą jest jednak to, że król Gorgasali rozbudował Tbilisi i wzniósł w nim swój pałac, kierując się zamiarem przeniesienia tu stolicy państwa. Za czasów jego panowania malało znaczenie dotychczasowej stolicy - Mcchety i położonej w niej twierdzy Armazi, a wzrastała rola Tbilisi jako politycznego, gospodarczego i kulturalnego centrum kraju. Kierując się wolą zmarłego ojca syn Wachtanga Gorgasalego Daczi I rozbudował miasto i przeniósł do niego stolicę Kartlii. Odtąd Tbilisi, jako stolica państwa i ważny punkt strategiczny, było w ciągu całej swej historii celem najazdów różnych ludów i państw ościennych. Dlatego lata pokoju i stabilnego rozwoju przeplatają się w jego historii z latami wojen, najazdów i zniszczeń.

Panowanie perskie i arabskie ( VI - XI w.)

Początki miasta przypadają na IV w., który jest okresem wpływów sasanidzkiej Persji . Sasanidzi nałożyli na Kartlię obowiązek zapłaty daniny oraz zaczęli rozprzestrzeniać zaratusztrianizm . Ośrodkiem ich oddziaływania było Tbilisi. Początkowo nie udało im się obalić władzy królewskiej. Twierdza tbiliska stała się jednak siedzibą perskiego namiestnika, który pretendował do współrządzenia krajem. W VI w. nastąpił wzrost wpływów perskich , a w 523 r. władza królewska w Kartlii została przez Persów całkowicie usunięta. Tbilisi staje się siedzibą marzpana – namiestnika perskiego rządzącego Kartlią . Mimo tych niesprzyjających okoliczności politycznych następuje rozwój życia kulturalnego gruzińskiej stolicy. W schyłkowym okresie panowania perskiego, na przełomie VI i VII w., powstaje tbiliska katedra Sioni . W 627 r. cesarz bizantyjski Herakliusz , po dwumiesięcznym oblężeniu, zdobył Tbilisi przy pomocy Chazarów , którzy "przelali rzeki krwi" i złupili miasto. Odtąd uczty kaganów chazarskich nieraz zdobiły złote i srebrne naczynia zrabowane w Tbilisi. Opisy wspaniałych kosztowności, które stały się łupem najeźdźców, dają obraz bogactwa Tbilisi w VI i VII w. Było ono w tym czasie ludnym i bogatym miastem handlowym. Już w pierwszej połowie VIII w. ( 736 - 738 ) rozpoczyna się długi, trwający do ok. 1050 r., okres arabskiego panowania w Gruzji. Tbilisi staje się siedzibą emira , któremu faktycznie podlegał cały kraj. Tutaj również stacjonują główne arabskie siły wojskowe. W drugiej połowie VIII w. w Tbilisi działa Abo z Tbilisi , bagdadczyk, który przyjął wiarę chrześcijańską, za co został stracony. Ogłoszony on został później patronem miasta. W 764 r. miasto zostało powtórnie na krótki czas zajęte i złupione przez Chazarów . Żyjący w tych czasach historyk gruziński Jan Sabanidze wplata w opis najazdu chazarskiego podniosły romantyczny epizod o księżniczce kartlijskiej , która nie chciała wyjść za mąż za innowiercę. W odpowiedzi na odmowę księżniczki wojsko chazarskie napadło na Tbilisi, biorąc ją i jej brata do niewoli. Piękna księżniczka wybrała jednak śmierć zamiast zamążpójścia, wypijając truciznę ukrytą w pierścieniu. Okres panowania arabskiego nie był dla miasta zbyt korzystny. Ludność chrześcijańska zmuszona została do opłaty haradżu ( arab. : خراج), podatku pobieranego w pieniądzu od powierzchni posiadanej ziemi. Jednak konieczność obrony przed najazdami Bizancjum wymuszała rozwój umocnień miasta. Za czasów arabskich Tbilisi wciągnięte też zostało w sieć międzynarodowych powiązań handlowych. Pewien obraz tego, jak w tym czasie wyglądało miasto, daje utwór Jana Sabanidze "Męczeństwo Abo z Tbilisi" ( VIII w.). Dowiadujemy się z niego, że w twierdzy Kala, przy drodze wiodącej z łaźni siarkowych do ogrodu botanicznego, znajdował się pałac arabskiego emira. Prawobrzeżna i lewobrzeżna części miasta połączone były mostem, a na skalistym brzegu Kury, tam gdzie dzisiaj wznosi się cerkiew Metechi, znajdowała się twierdza miejska. Od początku IX w. postępuje rozpad państwa arabskiego. Emirat Tbiliski powoli uwalnia się spod władzy kalifa . W czasie jednak, gdy w wyzwolonej spod panowania arabskiego zachodniej część Gruzji zachodzą procesy jednoczenia się gruzińskich księstw feudalnych, Tbilisi długo jeszcze pozostaje pod władzą Arabów. Próba przyłączenia Emiratu Tbiliskiego do Gruzji doprowadza jednak do poddania się emira Tbilisi w wasalną zależność od króla gruzińskiego Bagrata IV ( 1032 r.).

XI - XVIII w.

Po opuszczeniu miasta przez Arabów (ok. 1050) Tbilisi zajęte zostało w 1068 przez Seldżuków pod dowództwem Alp Arslana bin Chaghri , co zapoczątkowało krótki lecz niezwykle dotkliwy okres panowania Turków seldżuckich, zwany dotąd w Gruzji "wielkim poturczeniem" ( gruz. : დიდი თურქობა). Seldżukowie opuścili miasto w 1122, pokonani uprzednio w bitwie pod Didgori (1121) przez Dawida IV Budowniczego (1089-1125). Król ten przywrócił dawne polityczne i gospodarcze znaczenie Tbilisi, czyniąc go stolicą zjednoczonego państwa gruzińskiego, jednego z najpotężniejszych państw Azji Zachodniej . Państwo to osiągnęło szczyt swojego rozwoju za panowania królowej Tamary (1184-1213). W XII i na początku XIII wieku trwał okres burzliwego kulturalnego i gospodarczego rozwoju Tbilisi. W tym czasie powstaje gruziński epos narodowy " Witeź w tygrysiej skórze " autorstwa Szoty Rustawelego . Rozciągająca się od Morza Czarnego do Kaspijskiego zjednoczona Gruzja kontrolowała ważne szlaki handlowe prowadzące do Indii , Iranu , Bizancjum i na Ruś . Tbilisi rozwija się pod względem gospodarczym. Kupcy tbiliscy biorą aktywny udział w międzynarodowej wymianie handlowej. Ten okres pomyślnego rozwoju miasta kończy się z początkiem lat dwudziestych XIII w., kiedy syn Tamary, Jerzy IV Lasza (1213-1223), odnosi pierwsze porażki w walce z nadciągającymi Mongołami (1221). W 1226 zajął Tbilisi szach chorezmijski Dżalal ad-Din Manguberti , pokonawszy uprzednio Gruzinów w bitwie pod Garni (1225). Jak przekazują kroniki, nakazał on zniszczyć katedrę Sioni i rozbić na jej miejscu namiot, z którego wydawał rozkazy. Na moście metechijskim rozłożono ikonę Matki Bożej , zmuszając mieszkańców miasta do jej deptania. Odmawiających uczynienia tego skracano o głowę i wrzucano do rzeki. W 1235 do granic Gruzji zbliżyli się Tatarzy . Na wieść o nadciągających napastnikach królowa Rudusan rozkazała podpalić Tbilisi, przenosząc swoją siedzibę do Kutaisi [2]. Wkrótce spalone miasto zajęte zostało bez bitwy przez najeźdźców. Nastąpił okres bezwzględnej eksploatacji ekonomicznej kraju, w wyniku którego praktycznie zamarły rolnictwo, rzemiosło i handel. Stolica Gruzji jest jednak w miarę możliwości odbudowywana ze zniszczeń. W połowie XIII w. odbudowany został pałac królewski, a w latach 1278-1289 cerkiew Matki Bożej Metechijskiej. Jednak dalsze najazdy tatarskie i ogólny zastój gospodarczy doprowadzają miasto do stanu ruiny. Dopiero w latach trzydziestych XIV w., po zwycięstwie Jerzego V Wspaniałego w walce z osłabionymi Ilchanidami , nastąpił okres stabilizacji i powolnej odbudowy. Wkrótce jednak Tatarzy powrócili do miasta. W latach 1386-1403 Gruzję ośmiokrotnie najechały wojska Tamerlana . Pierwszy z najazdów (1386) skierowany był przeciwko Tbilisi. W wyniku krwawej bitwy miasto na nowo zdobyte zostało przez wojska tatarskie, które pozostały w nim do 1402.

Państwo Timurydów u szczytu swego rozwoju

Skutki panowania tatarskiego i wojen z najeźdźcami w latach 1235-1402 były dla Tbilisi opłakane. Pod koniec tego okresu znaczna jego część leżała w gruzach, a liczba mieszkańców drastycznie spadła. Czasy panowania Aleksandra I (1412-1442) to z kolei okres powolnego rozpadu politycznego kraju. Zakończył się on w latach sześćdziesiątych XV wieku podziałem Gruzji na kilka niezależnych królestw i jedno księstwo. Tbilisi zostaje stolicą królestwa Kartlii, jednak z powodu ogólnego upadku gospodarczego kraju miasto znajduje się w stagnacji i długo nie zostaje odbudowywane z poprzednich zniszczeń. Dwaj podróżnicy włoscy - Giosafat Barbaro i Ambrogio Contarini -, którzy w 1475 odwiedzili Tbilisi, opisują je jako miasto zrujnowane i zniszczone[3]. Problemy wywołane złożoną sytuacją wewnętrzną potęgowane są niekorzystnym rozwojem sytuacji międzynarodowej. Tbilisi dzieli los innych miast handlowych regionu, których rozwój zahamowany zostaje wskutek zdobycia Konstantynopola przez Turków i dokonania nowych odkryć geograficznych, doprowadzających do zamarcia szlaków handlowych Kaukazu Południowego . XVI i XVII wieku w historii Tbilisi to z kolei okres ciągłych okupacji miasta przez wojujące między sobą państwo tureckie i irańskie . W latach 1522-1524 miasto zajęte zostało przez irańskiego szacha Isma'ila I , którego wojsko zniszczyło wiele pomników gruzińskiej kultury narodowej. Krótko potem Tbilisi zdobyte zostało i spalone przez następcę Isma'ila, szacha Tahmaspa I.

Widok Tbilisi Jeana Chardina, 1671 r.

Okres 1630-1723 to kolejna faza pokojowego rozwoju miasta. W jej końcowym okresie (1709) powstaje w Tbilisi, założona przez króla Wachtanga IV (1675-1737), pierwsza gruzińska drukarnia. Po raz pierwszy ukazuje się drukiem poemat Szoty Rustawelego "Witeź w tygrysiej skórze" . Z okresu tego znane są opisy miasta dokonane przez dwóch Francuzów : w 1672 r. przez podróżnika Jeana Chardina (1643-1713) oraz w 1701 przez botanika Josepha Pittona de Tournefort . Według opisu Chardina Tbilisi było w drugiej połowie XVII wieku jednym z najpiękniejszych i najgęściej zaludnionych miast Wschodu. Obfitowało ono we wszelkiego rodzaju budynki sakralne i świeckie, miejsca targowe i karawanseraje. Ten okres pokojowego rozwoju miasta kończy się jednak na początku lat dwudziestych XVIII wieku. Okres od 1723 do 1748 to trudny dla Tbilisi czas ciągłych najazdów Turków , Persów i Lezginów . W czerwcu 1723 Tbilisi najechane zostało i zajęte przez wojska tureckie. Opanowane następnie przez Persów (1735), oswobodzone zostało spod ich władzy w 1748 w wyniku powstania Gruzinów pod przewodnictwem Herakliusza II . W latach 60. XVIII wieku Tbilisi staje się stolicą zjednoczonego państwa Kartlii - Kachetii . Za panowania króla Herakliusza II (1762-1798) następuje ponowny gospodarczy i kulturalny rozwój miasta. Nie osiągnęło ono jednak już nigdy swojej dawnej świetności. Miasto osiemnastowieczne było mniej ludne i mniejsze terytorialnie niż na przełomie XII-XIII wieku. Obrazuje to dobitnie plan miasta wykonany w XVIII wieku przez księcia Wachuszti Bagrationi, na którym wiele obiektów, znajdujących się za czasów królowej Tamary w obrębie miasta, ukazanych jest poza jego granicami. W drugiej połowie XVIII wieku obszar miasta wynosił zaledwie 250 ha, a liczba mieszkańców 25 000. Na planie miasta wykonanym przez Bagrationi zwraca jednak uwagę rozwój przedmieść po obu stronach rzeki, szczególnie przedmieścia Garetubani, zajmującego przestrzeń między dzisiejszym Placem Wolności, aleją Szoty Rustawelego oraz rzeką Kurą i rozciągającego się do cerkwi Kaszweti. We wrześniu 1795 Tbilisi zostaje w straszliwy sposób zniszczone przez wojska irańskie Aghi Mahommada Chan Kadżara . Rozgrabione i zniszczone zostają pałac królewski, zbrojownie, mennica, zrównane z ziemią umocnienia miejskie i łaźnie. Dokonując planowych zniszczeń wojsko irańskie w ciągu tygodnia obróciło miasto w proch i pył. Znany orientalista niemiecki, członek Rosyjskiej Akademii Nauk, Julius Klaproth jeszcze w latach 1807-1808 opisywał opłakany stan umocnień miejskich Tbilisi zniszczonych podczas najazdu Aghi Mahommada Chan Kadżara . Podróżnik zwrócił jednak również uwagę na ożywiony rozwój rzemiosła i handlu w mieście.

Panowanie rosyjskie (XIX wiek)

Herb Tyflisu w okresie panowania rosyjskiego.

Stojąc w XVIII wieku w obliczu zagrożenia irańskiego Gruzja szukała sprzymierzeńca w Rosji. Od 1783 Wschodnia Gruzja znajdowała się pod rosyjskim protektoratem[4]. Obowiązywał też układ o wspólnej obronie przeciwko Iranowi. Pomimo tego Rosja nie wypełniała swoich zobowiązań sojuszniczych, (m.in. w 1795), doprowadzając do osłabienia Gruzji i stopniowego ugruntowania w niej własnego panowania. W 1801 Gruzja straciła niepodległość, a Tbilisi zostało stolicą rosyjskiej guberni ( ros .: Тифлисская губерния). 12 kwietnia 1802 generał rosyjski Knorring, pod groźbą użycia broni, zmusza gruzińską arystokrację i duchowieństwo zebrane w tbiliskiej katedrze Sioni do złożenia przysięgi na wierność carowi. Tbilisi staje się centrum administracyjnym władzy rosyjskiej na Kaukazie. W 1804 rozpoczęła działalność czteroklasowa szkoła rosyjska, kształcąca gruzińskie dzieci z wyższych warstw społecznych i dzieci urzędników rosyjskich - zaczątek przyszłego uniwersytetu. Od początku XIX wieku miasto zaczęło rozrastać się terytorialnie w górę rzeki Kury . Na miejscu dawnej "Drogi Rosyjskiej" ( gruz. : სარუსეთო გზა), rozpoczęto zabudowę reprezentacyjnego prospektu Gołowina, dzisiejszej alei Szoty Rustawelego, głównej arterii komunikacyjnej miasta. Pierwszym budynkiem wzniesionym na tej ulicy był wybudowany przez Rosjan w 1802 pałac namiestnika Kaukazu. W 1807 został on zastąpiony zupełnie nowym, okazalszym gmachem, który dotrwał do naszych czasów w wyglądzie nadanym mu w wyniku przebudowy w latach 1865-1868. W 1837 rozpoczyna się w Gruzji rosyjskie osadnictwo wojskowe. Kolonie zasiedlone przez Rosjan pojawiają się także w okolicach Tbilisi. Po objęciu urzędu wicekróla przez Michaiła Siemionowicza Woroncowa w 1845 rozpoczął się okres burzliwego rozwoju miasta. Tempo rozwoju Tbilisi w tym czasie najlepiej obrazuje fakt, że w ciągu jednego tylko pięciolecia w mieście przybyło ponad 400 domów i 32 ulice. Gwałtowny rozwój urbanistyczny miasta doprowadza jednak do prawie całkowitego zerwania z gruzińskimi tradycjami architektonicznymi. Ówczesny Tyflis podążał pod tym względem śladem innych miast Imperium Rosyjskiego , w których architekturze panował klasycyzm . Jedynie w budownictwie mieszkalnym XIX wieku zaobserwować można syntezę tego stylu z gruzińskimi tradycjami architektonicznymi, czego przykładem jest duża część zabudowy starego miasta. Tyflis w pierwszych dziesięcioleciach panowania rosyjskiego to miasto, w którym stare ciągle ściera się z nowym. Ilustracją tego stanu rzeczy jest zamieszczony pod koniec lat czterdziestych XIX wieku w czasopiśmie "Кавказский вестник" następujący opis miasta:

Wjazd do Tyflisu od strony rogatki Moskiewskiej i Erewańskiej to wjazd do dwu różnych miast, zupełnie do siebie niepodobnych. Tu jedzie się szeroką prostą ulicą (Prospektem Gołowińskim) – tam, pokonując jedno wzniesienie za drugim, trzeba się przedzierać przez ciemne, kręte, bezładne i ciasne ulice starego miasta... Tu spotyka się urzędników przechadzających się z laseczką w modnym płaszczu, jadą powozy i wiatr rozwiewa pióra na paryskich kapelusikach dam. Tam trzeba się przedzierać przez cały tłum Gruzinów w niebieskich czochach z długimi spuszczanymi rękawami, można się natknąć na Tatarów z wygolonym karkiem, Osetyjczyków w kudłatych czapkach z kindżałami za pasem, imeretyjczyków z blinem na głowie zamiast czapki, kobiety malowniczo pozawijane w białe czadory. Tutaj miasto jest miastem w pełnym znaczeniu gubernialnym, domy są z kamienia, w większości jednopiętrowe, ustawione w porządnej od siebie odległości. Tam – jedna sakla bezceremonialnie wciska się na drugą, budynki w kształcie klatek wyglądają ze wszystkich stron zza zwartych parterowych pomieszczeń bez okien zajętych przez sklepiki, knajpy, kawiarnie tatarskie itd. Tu jest przestrzeń, tam ciasnota... Tyflis... to swego rodzaju Janus, który jednym obliczem spogląda w kierunku Azji, a drugim w kierunku Europy...

Pomimo dalszego rozwoju urbanistycznego Tbilisi w XIX i XX w. wyraźny był jeszcze przynajmniej do lat sześćdziesiątych XX w. - ledwie już dzisiaj zauważalny - podział na tradycyjną wschodnią i nowoczesną europejską część miasta[5]. Wojna krymska , która dotarła do Gruzji w 1853, przyniosła ze sobą chwilowe zagrożenie zajęcia Tbilisi przez Turków . W listopadzie 1853 pojedyncze oddziały tureckie penetrowały dalsze okolice Tbilisi, jednak do zajęcia miasta nie doszło.

J. B. Telfer, Tbilisi, druga połowa XIX w.

Miasto rozbudowuje się pod kierownictwem głównego architekta, Włocha Giovanni Scudieri. Pod koniec lat sześćdziesiątych XIX wieku architekturę Tbilisi opanowuje fala eklektyzmu . Powstają budynki neorenesansowe i neogotyckie . Na przełomie wieków w budownictwo Tbilisi wkracza modernizm . Wtedy też obserwowane są próby powrotu do gruzińskiej architektury historycznej, które jednak doprowadziły do powstania tylko pojedynczych obiektów. Od 1883 r. funkcjonował w Tbilisi tramwaj konny . Tramwaje elektryczne wprowadzone zostały w 1904 r. Pierwsze połączenie kolejowe uzyskało Tbilisi z Poti w 1872. W 1883 zakończyła się natomiast budowa połączeń kolejowych z Samtredią i Batumi oraz między Tbilisi i Baku , dzięki czemu linia kolejowa połączyła wybrzeże Morza Czarnego i Kaspijskiego . Druga połowa XIX wieku to okres burzliwego rozwoju gospodarczego całej Gruzji. W latach sześćdziesiątych XIX wieku w Tbilisi doliczono się 30 000 różnych instytucji handlowych i sklepów, w tym 17 karawanserajów . Roczna wysokość wewnętrznego obrotu handlowego osiągnęła w mieście wysokość 8 251 000 rubli .

Budynek dawnego karawanseraju w Tbilisi

Odnotowania warte są szczególnie dwie inwestycje tego okresu. W 1870 bogaty kupiec G. Mirzojew otworzył w Tbilisi wielką fabrykę tkanin bawełnianych, wyposażoną w najnowsze osiągnięcia techniczne tego czasu. Natomiast w 1875 przemysłowiec G. Adelchanow wybudował dużą fabrykę obróbki skór, która pracowała na napędzie parowym. Wraz z rozwojem przemysłu rosła ludność miasta, rozwijało się budownictwo mieszkalne, powstawały nowe mosty na Kurze . W Tbilisi następuje silny przyrost ludności. O ile w 1830 miasto liczyło 25 000 mieszkańców, to 1850 już 34 800, w 1865 70 000, a w 1897 prawie 160 000[6].

XX w.

Armia Czerwona w Tbilisi, 25 lutego 1921 .

Po rewolucji w Rosji stolica niepodległej Gruzji (1918 - 1921). W 1920 powstała Komunistyczna Partia Gruzji i rozpoczęła przygotowania do powstania, które wybuchło 11 lutego 1921. Kilka dni później, 16 lutego 1921, utworzono Komitet Wojskowo-Rewolucyjny pod przewodnictwem Filipa Macharadze. Komitet ten zwrócił się o pomoc do RSFSR . 25 lutego 1921 do Tbilisi weszły wojska 11 Armii pod dowództwem A. Heckera. W tym samym dniu ogłoszono powstanie Gruzińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej . Po 1921 Tbilisi nadal pełniło funkcję stolicy - jednak tym razem republik radzieckich wchodzących w skład ZSRR : Zakaukaskiej (1921 - 1936) a następnie Gruzińskiej (1936 - 1991). Tbilisi było czwartym z kolei (po Moskwie, Leningradzie i Kijowie) miastem Związku Radzieckiego, w którym wybudowano metro (1966). Od 1991 roku Tbilisi jest stolicą niezależnej Gruzji.

Podział administracyjny

Zgodnie z najnowszym podziałem administracyjnym Tbilisi dzieli się na następujące dzielnice:

  • Dzweli Tbilisi (ძველი თბილისი), czyli "Stare Tbilisi", stanowi osobną dzielnicę miasta dopiero od 2007 r. Wcześniej jego teren przynależał administracyjnie do dzielnic Mtacminda-Krcanisi, Isani-Samgori i Didube-Czugureti. Dzweli Tbilisi obejmuje tbiliskie stare miasto, głównie z XIX -wieczną zabudową. Wcześniejsza zabudowa dzielnicy zniszczona została prawie całkowicie podczas najazdu Aghi Mahommada Chan Kadżara w 1795 r.
Park Wake
  • Wake-Saburtalo (ვაკე-საბურთალო) to dzielnica położona na północny zachód od centrum. Wake jako odrębna miejscowość istniało do XIX w., kiedy wchłonięte zostało przez Tbilisi. W dzielnicy znajduje wybudowany w latach 1946 - 1957 Park Wake.
  • Didube-Czugureti (დიდუბე-ჩუღურეთი)
  • Gldani-Nadzaladewi (გლდანი-ნაძალადევი)
  • Isani-Samgori (ისანი-სამგორი)
  • Didgori (დიდგორი )

Burmistrzowie Tbilisi

Burmistrzowie Tbilisi od 1992 roku
Lp.Imię i nazwiskoLata urzędowania
1.Otar Litaniszwili1992-1993
2.Konstantine Gabaszwili1993
3.Nikołoz Lekiszwili1993-1995
4.Badri Szoszitaszwili1995-1998
5.Iwane (Wano) Zodelawa1998-2004
6.Zurab Cziaberaszwili2004-2005
7. Giorgi Ugulawa 2005-2010
2010-


Miasta partnerskie

Warunki naturalne i klimat

Klimatogram dla Tbilisi
StLuMaKwMaCzLiSiWrPaLiGr
 
 
20
 
5
-1
 
 
29
 
6
-1
 
 
31
 
10
2
 
 
51
 
17
7
 
 
84
 
21
12
 
 
84
 
26
16
 
 
41
 
29
19
 
 
43
 
29
18
 
 
35
 
25
15
 
 
41
 
18
9
 
 
35
 
11
4
 
 
23
 
7
0
Temperatury w °C
Opad całkowity w mm
Źródło: Weatherbase[7]

Tbilisi jest położone w Dolinie Tbiliskiej, rozciąga się wąskim pasem na długości prawie 30 kilometrów w dolinie rzeki Kury i na zboczach otaczających ją gór Kaukazu Małego. Klimat subtropikalny, z długim, upalnym latem i niezbyt surową zimą. Średnia temperatura w styczniu +3°С, w lipcu +25°С. Fauna okolic miasta jest bardzo zróżnicowana, można spotkać lisy , hieny , szakale złociste , wilki . Liczne są gady i ptaki . Dla ochrony walorów przyrodniczych i zachowania różnorodności biologicznej stworzony został Tbiliski Park Narodowy.

Średnia temperatura i opady dla Tbilisi
MiesiącStyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGruRoczna
Rekordowo wysokie temperatury [°C]19222934353940403833272440
Średnie najwyższe temperatury [°C]+5+6+10+17+21+26+29+29+25+18+11+7+17
Średnie najniższe temperatury [°C]-1-1+2+7+12+16+19+18+15+9+40+3
Rekordowo niskie temperatury [°C]-24-15-13-516991-6-7-21-24
Opady [mm]20293151848441433541352343
Źródło: Weatherbase[7] 2010-08-21

Ludzie związani z miastem

Przypisy

  1. Н. Ш. Джанберидзе, К. Г. Мачабели: Тбилиси Мцхета, wyd. "Iskusstwo", Moskwa 1981, s. 9. Inna wersja tej legendy opowiada o tym, jak król Gorgasali polując w okolicach Tbilisi zranił jelenia, a ten, po obmyciu się w gorącym źródle, w cudowny sposób wyleczył swe rany, por. Т. Квирквелия: Старый Тбилиси, wyd. "Сабчота Сакартвело", Tbilisi 1985, s. 3.
  2. Бердзенишвили, Н. А./Дондуа, В. Д./Думбадзе, М. К./Кочарава, Ю. М./Меликишвили, Г. А./Месхина, Ш. А./Ратиани, П. К.: История Грузии, wyd. "Ганатлеба", Tbilisi 1967, s. 96.
  3. G. Barbaro, A. Contarini: Travels to Tana and Persia, wyd. Burt Franklin 1963, .
  4. Tzw. traktat georgijewski, zawarty w lipcu 1783, ogłoszony przez Katarzynę II 29 września (10 października) 1783. Na podstawie tego porozumienia Gruzja poddawała się pod "opiekę i zwierzchnictwo" rosyjskie, por. Wł. A. Serczyk: Katarzyna II carowa Rosji, Ossolineum 1989, s. 221.
  5. Por. opis Tbilisi w Funk & Wagnalls Standard Reference Encyclopedia, New York 1969, t. 23 s. 8551.
  6. Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона .
  7. 7,0 7,1 Weatherbase: Historical Weather for Tbilisi, Georgia ( ang. ). [dostęp 2008-02-11].

Bibliografia

  1. Bazylow, Ludwik : Historia nowożytnej kultury rosyjskiej, PWN, Warszawa 1986, .
  2. Barbaro, Giosafat/Contarini, Ambrogio: Travels to Tana and Persia, wyd. Burt Franklin 1963, .
  3. Бердзенишвили, Н. А./Дондуа, В. Д./Думбадзе, М. К./Кочарава, Ю. М./Меликишвили, Г. А./Месхина, Ш. А./Ратиани, П. К.: История Грузии, Издательство "Ганатлеба", Тбилиси 1967.
  4. Джанберидзе, Нодар Шалвович/Мачабели, Кити Георгиевна: Тбилиси Мцхета, Издательство "Искусство", Москва 1981.
  5. Finkel, Caroline: Osman's Dream. The Story of the Ottoman Empire 1300-1923, London 2005, .
  6. Квирквелия, Т.: Старый Тбилиси, Издательство "Сабчота Сакартвело", Тбилиси 1985.
  7. Kijas, Artur/Morzy, Józef/Ochmański, Jerzy: Zarys dziejów ZSRR, wyd. "Książka i Wiedza" Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza "Prasa - Książka - Ruch", Warszawa 1984, .
  8. Semczuk, Antoni: Lew Tołstoj, wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1987, .
  9. Serczyk, Władysław A. : Katarzyna II carowa Rosji, Ossolineum, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź 1989, .
  10. Тарле, Е. В.: Крымская война, Wydawnictwo Akademii Nauk ZSRR, Moskwa - Leningrad 1950, t. 1, РИСО АН СССР № 3946, Т-01480, Издат. № 2464, s. 296-304.

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Tbilisi":

Port lotniczy Kijów-Boryspol Moskwa-Szeremietiewo, Moskwa-Wnukowo, Neapol, Nowy Jork-JFK, Praga, Ryga, Petersburg, Sofia, Sztokholm-Arlanda, Tallinn, Taszkent, Tbilisi, Tel Awiw, Toronto-Pearson, Wilno, Warszawa) Air Arabia (Szardża) Air Baltic (Ryga)Air Batumi (Batumi) Air ...

Państwa świata według kontynentów ...

Bogdan Kobułow ...

Wojna domowa w Rosji ...

1989 ...

Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka ...

Eduard Szewardnadze ...

Lew Kamieniew ...

Demokratyczna Republika Gruzji ...

Gruzińska Socjalistyczna Republika Radziecka ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Tbilisi":

Hasło nie występuje w innych lekcjach!





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie