|
prawa miejskie
prawa miejskie - zbiór praw dotyczący mieszkańców miasta, szczególnie istotny w średniowieczu, gdyż wyjmował mieszczan spod jurysdykcji prawa ziemskiego (tzw. prawo dworskie).
Prawa miejskie raz udzielone zazwyczaj nie są cofane, choć zdarzają się przypadki ich odebrania. Najczęstszą przyczyną degradacji miasta bywa znaczne zmniejszenie się liczby mieszkańców.
Historia
Prawa miejskie nadawane były przez władcę na wniosek pana i obejmowały między innymi prawo targowe (pozwolenie na urządzanie targów), pozwolenie na swobodne uprawianie rzemiosła, prawo składu (zmuszające przejeżdżających kupców do wystawiania swoich towarów na sprzedaż) i prawo mili (ograniczające konkurencję w handlu i rzemiośle), prawo sądowe (spory rozstrzygał sąd) i związane z nim prawo miecza, czyli prawo do zasądzania wyroków śmierci i określające jakie rodzaje kar za jakie przestępstwa można wykonywać (wiązało się to między innymi z powołaniem instytucji kata), prawo do wznoszenia fortyfikacji (które władca przekazywał miastu). Mieszkańcy miast mieli też niekiedy przyznawany przywilej zwalniający ich od płacenia ceł na obszarze całego kraju.
Jedną z najważniejszych cech przywileju lokacyjnego miasta była zasada zbiorowego władania nadaną ziemią. Prowadziło to do ukształtowania specyficznego charakteru samorządu miejskiego.
Początki nadawania praw miejskich są związane z kolonizacją nowych terenów w XIII w., czyli tak zwanymi lokacjami, gdy możnowładca ściągał na swój teren osadników, którzy karczowali lasy i budowali nową osadę (zobacz zasadźca). Aby zachęcić osadników do zmiany miejsca, przyznawano im nowe prawa. Pierwotnie kolonia przybyszów uzyskiwała immunitet sądowy, a wójt lub sołtys reprezentujący księcia był powoływany z grona jej członków, następnie w miejsce immunitetów wprowadzano prawa miejskie.
W Polsce pojawienie się praw miejskich przyniosło pierwsze elementy prawa rzymskiego, ponieważ wcześniejsze prawa ziemskie czy prawo lenne nie miały z nim większego związku.
Niejednokrotnie uzyskanie praw miejskich nie zmieniło faktu, że w dalszym ciągu miasto takie było jedynie z nazwy, herbu i przywileju. Osada pozbawiona możliwości rozwoju mogła dalej prowadzić życie typowo wiejskie, a główną działalnością jej mieszkańców była uprawa łanów ziemi przydzielonych przez właściciela.
Obywatelstwo miejskie
Do korzystania z pełni praw wynikających z przyjętego prawa miejskiego mieli od średniowiecza do XVIII w. tylko wolni obywatele (łac. cives).
Ponieważ życiem społeczności miejskiej kierowały jasno określone prawa, by spełnić postawione prawem warunki przyjęcia należało najpierw nabyć obywatelstwo miejskie. Obywatelstwo miejskie nadawano pod określonymi w przepisach zasadami ujętymi w wilkierzach (kodeksach prawa miejskiego), ordynacjach Rady Miasta oraz edyktach, niekiedy bardzo surowych.
Jako warunki przyjęcia stawiano m.in. urodzenie z legalnego związku, przedstawienie władzom miejskim dwóch zamożnych miejscowych protegowanych oraz złożenie uroczystego zobowiązania do przestrzegania obowiązujących praw i stosowania się do rozporządzeń władz miejskich. Przepisy miejskie w zależności od tradycji nakazywały również w określonym terminie nabycie w mieście nieruchomości oraz uiszczenie stosownych opłat do kasy miejskiej. Od końca XVI wieku w Polsce warunkiem uzyskania przyjęcia do prawa miejskiego było również wyznawanie religii rzymskokatolickiej przez osobę starającą się o takie przyjęcie (z wyjątkiem Prus Królewskich, gdzie największe miasta były luterańskie.)
Osoba, która uzyskała akceptację władz miejskich, składała przysięgę i była następnie odnotowywana w księdze przyjęć do prawa miejskiego (łac. album civile).
Uzyskanie przyjęcia do prawa miejskiego dawało obywatelowi wiele korzyści; umożliwiało wolne prowadzenie działalności gospodarczej, dawało czynne i bierne prawo wyborcze do władz miejskich, umożliwiało członkostwo w bractwach kupieckich i cechach rzemieślniczych.
Z prawa tego najczęściej wyłączano rządzących się odrębnymi prawami i niepodlegających władzy rad miejskich Żydów, a także duchownych. Również nie był zaliczany do pocztu obywateli miasta mieszkający w nich, ale nieposiadający praw plebs. W Polsce ludność pochodzenia ruskiego mogła się starać o przyjęcie do prawa miejskiego dopiero po roku 1724.
Prawa miejskie współcześnie
Aby uzyskać lub odzyskać prawa miejskie, aktualna miejscowość musi spełnić kilka warunków. Za pozytywnym rozpatrzeniem wniosku o nadaniu praw miejskich przemawia szereg argumentów i uwarunkowań:
Przestrzenno-urbanistyczne: -
posiadanie odpowiedniej infrastruktury techniczno-komunalnej (cała miejscowość musi być zgazyfikowana, zwodociągowana i skanalizowana, posiadać m.in. oczyszczalnię i selektywną zbiórkę odpadów)
- posiadanie uchwalonego planu zagospodarowania przestrzennego przewidującego rozbudowę miasta
- posiadanie miejskich cech funkcjonalno-przestrzennych (zwarta zabudowa typu miejskiego, chodniki, oświetlenie ulic itp.)
- w obszarze zwartej zabudowy nie powinna być widoczna zabudowa typu zagrodowej
Historyczno-administracyjne:-
posiadanie w przeszłości praw miejskich (m.in. herbu) lub stanowienie ważnego większego lokalnego ośrodka administracyjnego (zaleta lecz nie warunek)
- posiadanie dostatecznej liczby instytucji pełniących ponadlokalne funkcje o charakterze miastotwórczym
Demograficzne:-
posiadanie odpowiedniej liczby ludności (przyjęte kryterium to minimum 2.000 mieszkańców, w praktyce ten warunek nie jest rygorystycznie przestrzegany, np. w przypadku Zakliczyna)
- przynajmniej 2/3 ludności musi być zatrudniona poza rolnictwem
Społeczne:-
poparcie lokalne (we wstępnych konsultacjach przeważająca liczba mieszkańców projektowanego miasta oraz otaczającej je gminy musi opowiedzieć się za nadaniem statusu miejskiego)
Inne hasła zawierające informacje o "prawa miejskie":
Rodzimy Kościół Polski
...
Adwentyzm
...
Tampere
...
Växjö
regionu
Kronoberg
, na południe od jeziora
Helga
. Około 59 600 mieszkańców. .Miasto otrzymało prawa miejskie 13 lutego
1342
od króla
Magnusa Erikssona
.W mieście od
1999
...
Brno
w kronice
Kosmasa
. W
1243
r. król czeski
Wacław I
nadaje miastu prawa miejskie i przywilej miasta królewskiego. Kilkadziesiąt lat później król Przemysł Ottokar ...
Wiktor Sukiennicki
...
Ratusz w Kownie
...
1972
...
Uniwersytet Witolda Wielkiego
...
Antanas Smetona
...
Inne lekcje zawierające informacje o "prawa miejskie":
03 Dokumentacja pojazdu i uprawnienia policji (plansza 7)
...
03 Dokumentacja pojazdu i uprawnienia policji (plansza 4)
...
03 Dokumentacja pojazdu i uprawnienia policji (plansza 2)
...
|
