Podział administracyjny Polski (stan na 1 stycznia 2010 )

Województwo – jednostka podziału administracyjnego wyższego stopnia w Polsce , od 1990 r. jednostka zasadniczego podziału terytorialnego dla administracji rządowej, od 1999 r. także jednostka samorządu terytorialnego .

Podział kraju na województwa ma swoje korzenie w okresie rozbicia dzielnicowego , stąd ich zróżnicowanie pod względem wielkości w czasach I Rzeczypospolitej . Pierwsze województwa powstawały na przełomie XIV i XV w. Pietrwotnie były to samodzielne zgromadzenia wojskowe na określonych terenach Polski, którymi zarządzali wyznaczani przez władcę wojewodowie - od: wodzić woje.

Status województwa reguluje w Polsce ustawa o samorządzie województwa z dnia 5 czerwca 1998 ( Dz. U. z 1998 r. Nr 91, poz. 576 , tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 z pózn. zm).

Liczba województw

• 1582 - 1634 - 34 (+ 1 księstwo , 1 biskupstwo , 1 ziemia )
• 1634 - 1660 - 35 (+ 1 księstwo , 1 biskupstwo , 1 ziemia )
• 1660 - 1717 - 33 (+ 1 księstwo , 1 biskupstwo , 1 ziemia )
• 1717 - 1768 - 33 (+ 1 księstwo , 1 biskupstwo )

(w Księstwie Warszawskim w miejsce województw wprowadzono departamenty )

• 1815 - 1837 ( Królestwo Polskie ) - 8

(w Królestwie Polskim w latach 1837 - 1915 w miejsce województw wprowadzono gubernie )

• 1922 - 1939 - 16 (w tym autonomiczne województwo śląskie , +1 miasto wydzielone )
• 1944 - 1945 - 10 (w tym autonomiczne województwo śląskie , +1 miasto wydzielone )
• 1945 - 1946 - 11 (+1 miasto wydzielone )
• 1946 - 1950 - 14 (+2 miasta wydzielone )
• 1950 - 1975 - 17 (+2 miasta wydzielone , od 1954 5 miast wydzielonych )
• 1975 - 1998 - 49
• od 1 stycznia 1999 - 16

Stan aktualny – 16 województw

Herby województw

Herb województwa dolnośląskiego.

Herb województwa dolnośląskiego .

Herb województwa kujawsko-pomorskiego.

Herb województwa kujawsko-pomorskiego .

Herb województwa lubelskiego.

Herb województwa lubelskiego .

Herb województwa lubuskiego.

Herb województwa lubuskiego .

Herb województwa łódzkiego.

Herb województwa łódzkiego .

Herb województwa małopolskiego.

Herb województwa małopolskiego .

Herb województwa mazowieckiego.

Herb województwa mazowieckiego .

Herb województwa opolskiego.

Herb województwa opolskiego .

Herb województwa podkarpackiego.

Herb województwa podkarpackiego .

Herb województwa podlaskiego.

Herb województwa podlaskiego .

Herb województwa pomorskiego

Herb województwa śląskiego

Herb województwa śląskiego

Herb województwa świętokrzyskiego

Herb województwa świętokrzyskiego

Herb województwa warmińsko-mazurskiego

Herb województwa warmińsko-mazurskiego

Herb województwa wielkopolskiego

Herb województwa wielkopolskiego

Herb województwa zachodniopomorskiego

Herb województwa zachodniopomorskiego

 

Flagi województw

Flaga województwa dolnośląskiego.

Flaga województwa dolnośląskiego .

Flaga województwa kujawsko-pomorskiego.

Flaga województwa kujawsko-pomorskiego .

Flaga województwa lubelskiego.

Flaga województwa lubelskiego .

Flaga województwa lubuskiego.

Flaga województwa lubuskiego .

Flaga województwa łódzkiego.

Flaga województwa łódzkiego .

Flaga województwa małopolskiego.

Flaga województwa małopolskiego .

Flaga województwa mazowieckiego.

Flaga województwa mazowieckiego .

Flaga województwa opolskiego.

Flaga województwa opolskiego .

Flaga województwa podkarpackiego.

Flaga województwa podkarpackiego .

Flaga województwa podlaskiego.

Flaga województwa podlaskiego .

Flaga województwa pomorskiego

Flaga województwa pomorskiego

Flaga województwa śląskiego

Flaga województwa śląskiego

Flaga województwa świętokrzyskiego

Flaga województwa świętokrzyskiego

Flaga województwa warmińsko-mazurskiego

Flaga województwa warmińsko-mazurskiego

Flaga województwa wielkopolskiego

Flaga województwa wielkopolskiego

Flaga województwa zachodniopomorskiego

Flaga województwa zachodniopomorskiego

 

Reforma administracyjna , która weszła w życie 1 stycznia 1999 , ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy było utworzenie większych regionów , które mogłyby konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii Europejskiej (zobacz: NUTS ). Dotychczasowe województwa były zbyt małe, by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać terytorium województwa.

Wprowadzeniu nowego podziału na województwa towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały utworzenie mniejszej liczby województw (najczęściej mówiło się o 12 nowych województwach). Nieco mniej zwolenników miały projekty utworzenia 25 województw lub pozostawienia dotychczasowego podziału na 49 województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy Kielcach , doprowadziły do utworzenia większej liczby jednostek. Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw .

Od 1999 pojawiają się opinie postulujące utworzenie jeszcze trzech województw: województwa staropolskiego , województwa środkowopolskiego , województwa środkowopomorskiego oraz wyłączenia Warszawy z województwa mazowieckiego .

Podział na województwa od 1999 r.

Województwa w przeszłości

Pierwsze województwa w Polsce

Prowincja	L.p.	Województwo	Ziemia (na której się znajdowało)	Okres istnienia	Wojewodowie	Miasto wojewódzkie	Współczesne województwo (w przybliżeniu)
Wielkopolska	1.	poznańskie	poznańska, wschowska	1314 - 1793	wojewodowie	Poznań	wielkopolskie
	2.	kaliskie	kaliska	1314 - 1793	wojewodowie	Kalisz	wielkopolskie
	3.	sieradzkie	sieradzka , wieluńska	1339 - 1795	wojewodowie	Sieradz	łódzkie
	4.	łęczyckie	łęczycka	1339 - 1793	wojewodowie	Łęczyca	łódzkie
	5.	brzeskie	kujawska	XIV w. - 1793	wojewodowie	Brześć Kujawski	kujawsko-pomorskie
	6.	gniewkowskie	kujawska , dobrzyńska	XIV w. - XV w.	wojewodowie	Gniewkowo	kujawsko-pomorskie
Małopolska	7.	krakowskie	krakowska	1308 - 1795	wojewodowie	Kraków	małopolskie
	8.	sandomierskie	sandomierska , radomska	1308 - 1795	wojewodowie	Sandomierz	świętokrzyskie

Województwa w okresie I Rzeczypospolitej

Województwa Królestwa Polskiego (do 1816 – departamenty) 1815 - 1837

• krakowskie (siedziba władz – Miechów , potem Kielce )
• sandomierskie (siedziba władz – Radom )
• kaliskie
• lubelskie
• płockie
• mazowieckie (siedziba władz – Warszawa )
• podlaskie (siedziba władz – Siedlce )
• augustowskie (siedziba władz – Suwałki )

Od 1837 Królestwo Polskie dzieliło się na gubernie

Województwa w okresie międzywojennym (1918-1939)

Podział administracyjny II RP w 1930 r.

2 sierpnia 1919 uchwałą sejm podzielił terytorium byłego Królestwa Polskiego na 5 województw, a dla Warszawy przewidział odrębną jednostkę administracyjną:

• białostockie
• kieleckie
• lubelskie
• łódzkie
• warszawskie

W ciągu następnych kilku lat dodano kolejnych 10 województw z ziem pozostałych zaborów:

• krakowskie
• lwowskie
• nowogródzkie
• poleskie ( Brześć )
• pomorskie ( Toruń )
• poznańskie
• stanisławowskie
• tarnopolskie
• wileńskie
• wołyńskie ( Łuck )

15 lipca 1920 roku utworzono nowe autonomiczne województwo powstałe na terenach odłączonych od Niemiec

• autonomiczne województwo śląskie ( Katowice )

Województwa z podziałem na powiaty – zobacz podział administracyjny II RP .

Województwa w latach 1944-1975

Podział administracyjny w 1946 r.

Zmiany terytorium Polski po II wojnie światowej wymusiły reorganizację podziału administracyjnego kraju. W 22 sierpnia 1944 na mocy Dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I-ej i II-ej instancji ( Dz. U. z 1944 r. Nr 2, poz. 8 ) przywrócono przedwojenny podział administracyjny Polski. Ponieważ granice kraju nie były jeszcze ustalone, a jego część znajdowała się nadal pod okupacją, nie można mówić o faktycznej liczbie istniejących wówczas województw.

1 kwietnia 1945 z województwa kieleckiego przeniesiono do województwa krakowskiego powiat miechowski , 7 kwietnia 1945 powołano województwo gdańskie, w którego skład wszedł obszar Wolnego Miasta Gdańska i 6 powiatów województwa pomorskiego (gdyński, kartuski, morski, starogardzki, kościerski i tczewski). 7 maja 1945 anulowano autonomię województwa śląskiego. 9 sierpnia fragment województwa lwowskiego włączono do województwa lubelskiego, a 18 sierpnia 1945 utworzono województwo rzeszowskie z pozostałej w Polsce części województwa lwowskiego i 4 powiatów województwa krakowskiego (dębicki, gorlicki, jasielski i mielecki) oraz zmieniono granice województw: śląskiego, krakowskiego, kieleckiego, białostockiego i warszawskiego (powiaty będziński i zawierciański przeniesiono z województwa kieleckiego do śląskiego, olkuski z kieleckiego do krakowskiego oraz łomżyński z warszawskiego do białostockiego). Dodatkowo z województwa łódzkiego wydzielono miasto Łódź, które stało się miastem na prawach województwa.

Tereny włączone do Polski początkowo znajdowały się pod radziecką administracją wojskową, a 14 marca 1945, jeszcze przed zajęciem wszystkich tych terenów, utworzono na nich 4 okręgi administracyjne nie posiadające statusu województw: Okręg I (Śląsk Opolski), Okręg II (Dolny Śląsk), Okręg III (Pomorze Zachodnie), Okręg IV (Mazurski) [1] . Dopiero 28 czerwca 1946 (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych., Dz. U. z 1946 r. Nr 28, poz. 177 ) obszar Ziem Odzyskanych włączono do zasadniczego podziału kraju tworząc na nim trzy nowe województwa (olsztyńskie, szczecińskie i wrocławskie) oraz część ziem włączając do województw: białostockiego, gdańskiego, poznańskiego i śląskiego.

Od 28 czerwca 1946 Polska dzieliła się na 14 województw oraz 2 miasta wydzielone :

• województwo białostockie
• województwo pomorskie (później: województwo bydgoskie )
• województwo gdańskie
• województwo śląskie , zwane również śląsko-dąbrowskim
• województwo kieleckie
• województwo krakowskie
• województwo lubelskie
• województwo łódzkie
• województwo olsztyńskie
• województwo poznańskie
• województwo rzeszowskie
• województwo szczecińskie
• województwo warszawskie
• województwo wrocławskie
• miasta wydzielone :
  • Warszawa
  • Łódź

W 1950 r. dokonano kilku zmian w podziale administracyjnym. Zmiany te dotyczyły tak zwanych Ziem Odzyskanych . Trzy istniejące już województwa podzielono, wydzielając tym samym trzy nowe jednostki terytorialne: województwo koszalińskie (z województwa szczecińskiego), województwo zielonogórskie (z województwa poznańskiego) i województwo opolskie (z województwa śląskiego, które zmieniło nazwę na województwo katowickie (w latach 1953 - 1956 województwo stalinogrodzkie ). Owe zmiany nie ograniczały się jednak tylko do utworzenia nowych województw, skorygowano także granice już istniejących. Natomiast w 1957 roku wydzielone zostały 3 kolejne miasta: Kraków , Poznań i Wrocław .

Województwa w latach 1975 - 1998

W latach 1975 - 1998 istniał podział na 49 województw. Niekiedy miastami wojewódzkimi były miasta poniżej 50 tys. mieszkańców. Podział ten był krytykowany zwłaszcza pod koniec lat 80. i 90. Małe województwa, które miały przyczyniać się do rozwoju obszarów peryferyjnych i nowych siedzib województw, w rzeczywistości nie funkcjonowały zbyt dobrze. Krytykowano także zlikwidowanie powiatów , które zostały podzielone niekiedy nawet pomiędzy 3-4 województwa. By usprawnić ten podział powołano dodatkowe struktury przestrzenne: makrorejony oraz rejony .

Zobacz też

• Podział administracyjny Polski >1999
• Podział administracyjny Polski 1975-1998
• Podział administracyjny Polski 1957-1975
• Podział administracyjny Polski 1944-1950
• Podział administracyjny Polski 1944-1946
• Podział administracyjny Polski 1939-1944
• Podział administracyjny Polski 1918-1939
• Podział administracyjny Polski 1837-1914
• Podział administracyjny Polski 1569-1795
• TERYT
• ISO 3166-2:PL

Linki zewnętrzne

• Tabela przedstawiająca miasta wojewódzkie Polski