|
Łukasz Ewangelista |
apostoł
[1]
ewangelista
|
|
Data urodzenia | w
I wieku
(?)
Antiochia Syryjska
|
Data śmierci | ?
Beocja
|
Kościół / wyznanie |
katolicki
,
prawosławny
|
Wspomnienie |
18 października
(kat.)
31 października
i
17 stycznia
(praw. wg
kal. greg.
) |
Atrybuty | wół, księga, zwój, paleta malarska, papier i kamień |
Patron | Hiszpanii, introligatorów, lekarzy chirurgów, malarzy, rzeźbiarzy, grafików, historyków, notariuszy, złotników |
Szczególne miejsca kultu | Teby, katedra św. Wita w
Pradze
, kościół św. Justyny w
Padwie
|
|
Łukasz Ewangelista,
scs.
Apostoł i jewangielist Łuka – wierny towarzysz i współpracownik Pawła Apostoła, któremu towarzyszył w wielu podróżach misyjnych. Według tradycji wczesnochrześcijańskiej jest autorem trzeciej
Ewangelii
(pisanej na polecenie i wg wskazówek
św. Pawła Apostoła
), co potwierdzają Ireneusz (ok. 130–ok. 202), Orygenes (185–254),
Dzieje Apostolskie
oraz trzecia i piąta księga
Nowego Testamentu
;
święty
Kościoła katolickiego
i
prawosławnego
(
apostoł
)[1].
Najstarsza wzmianka o św. Łukaszu znajduje się w
Liście św. Pawła do Filemona
, wers 24. Jest również wymieniany w
Liście do Kolosan
(4,14) i w
Drugim liście do Tymoteusza
(4,11) – obydwu dziełach przypisywanych
świętemu Pawłowi
. Łukasz nie należał do grona
dwunastu apostołów Jezusa
.
Żywot świętego
Tradycja kościelna utożsamia św. Łukasza z autorem
Ewangelii Łukasza
i
Dziejów Apostolskich
.
Wedle tradycji zawartej w pismach historyków kościoła i Ojców Kościoła, święty Łukasz pochodził z
Antiochii Syryjskiej
[2]. Z zawodu był lekarzem (List do Kolosan IV,14).
Około 50 r. n.e. miał przyjąć chrzest podczas drugiej podróży misyjnej św. Pawła Apostoła i zostać jego uczniem. Był razem z nim w Rzymie, Macedonii i Grecji. Był jego najwierniejszym towarzyszem. Według przekazów św. Łukasz zmarł w
Beocji
, mając 84 lata. Miejsce jego grobu nie jest znane. Za najbardziej prawdopodobne miejsce pochówku uważa się
Efez
lub
Teby
. Nigdy nie spotkał Jezusa. Był lekarzem (Pozdrawia was Łukasz, umiłowany lekarz, Kol 4,14)[3]. Jako dowód uczeni katoliccy wskazują, że w pismach tradycyjnie mu przypisywanych występuje wiele specjalistycznych terminów medycznych, występujących również w pismach
Hipokratesa
czy
Galena
.
Późna legenda, której ślady spotykamy po raz pierwszy dopiero około 530 r. w pismach
Teodora Lektora
mówi, iż św. Łukasz był malarzem
ikon
. Przypisuje mu się autorstwo wielu ikon, w tym powszechnie czczonego w średniowiecznym
Bizancjum
obrazu Marii Theotokos, Czarnej Madonny czy wizerunku
Matki Boskiej Kostromskiej
.
Kult
Relikwie
świętego Łukasza znajdują się w
Padwie
– w kościele pod wezwaniem świętej Justyny, w
Pradze
– w katedrze świętego Wita oraz w
Tebach
.
- Ikonografia
W
ikonografii
świętego pokazuje się często jako malującego lub piszącego.
Rogier van der Weyden
przedstawia go na obrazie "Św. Łukasz malujący Madonnę" w czasie portretowania Marii, matki Jezusa.
Atrybutami
świętego są: wół,
księga
, zwój, paleta malarska, papier i kamień. Wół (albo ciele) odnoszą się do Łukasza, gdyż są one zwierzętami ofiarnymi, a
Ewangelia Łukasza
przypisywana Łukaszowi rozpoczyna się od opowieści o
Zachariaszu
, ojcu
Jana Chrzciciela
który składa ofiarę w Świątyni (por. Łk 1,5–25)[4]. Wedle tradycji był lekarzem, dlatego często przedstawiany jest w czapce lekarskiej.
- Patronat
Św. Łukasz jest
patronem
Hiszpanii
, introligatorów, lekarzy chirurgów, malarzy, rzeźbiarzy, grafików, historyków, notariuszy, złotników.
- Dzień obchodów
Wspomnienie liturgiczne
obchodzone jest w
Kościele katolickim
18 października
; w
w Polsce
ma rangę
święta
[5].
Cerkiew prawosławna wspomina świętego apostoła[1] i ewangelistę Łukasza dwukrotnie[6]:
Zobacz też
Przypisy