Małopolska
Małopolska - kraina historyczna Polski, obejmująca południowo-wschodnią część kraju, w górnym i częściowo środkowym dorzeczu Wisły. Stolicą regionu jest Stołeczne Królewskie Miasto Kraków.
Nazwa Małopolska (łac. Polonia Minor – Młodsza Polska) powstała w XIII wieku jako nie tyle mniejsza, co młodsza część państwa, w przeciwieństwie do Wielkopolski. Powstała w 1138 roku na mocy statutu sukcesyjnego Bolesława Krzywoustego który podzielił kraj między swych synów.
Małopolska składa się głównie z następujących ziem historycznych: krakowskiej, sandomierskiej i lubelskiej, oraz z szeregu pomniejszych ziem (np. radomskiej).
Położenie
Małopolska rozciąga się od Karpat na południu, po Pilicę i Liwiec na północy. Jest krainą w której przeważają góry i wyżyny. Północna część regionu to Niż Polski (południowa część Niziny Mazowieckiej oraz zachodni skrawek Polesia Lubelskiego). Środkowy pas krainy stanową Wyżyny i Kotliny (Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, Wyżyna Małopolska i Wyżyna Lubelska oraz Kotlina Sandomierska i Kotlina Oświęcimska. Administracyjnie położona jest w województwach: małopolskim, świętokrzyskim, lubelskim (zachodnia część), podkarpackim (zachodnia część), łódzkim (wschodnia część), mazowieckim (część południowa), śląskim (wschodnia i północna część).
Historia
Państwo Wiślan
Pod koniec VIII wieku powstało państwo Wiślan, które było wraz z państwem Polan kolebką państwowości Polskiej. Stolicą Wiślan był Kraków (stary gród Wawelski) lub Wiślica, prawdopodobnie Wiślanie przyjęli chrześcijaństwo jako pierwsze z plemion polskich. W IX państwo Wiślan i innych mniejszych plemion polskich (Lędzianie) zostaje podporządkowane państwu wielkomorawskiemu, wkrótce staje się jego częścią. Gdy Państwo wielkomorawskie chyliło się ku upadkowi, Polanie zagarnęli ziemię Wiślan.
Księstwo Piastów
Pod koniec X wieku, Małopolskę Polanie wcielili do swego państwa. Utworzono wtedy dwie prowincje: krakowską oraz sandomierską. Co najmniej od 1000 roku w Krakowie znajdowała się siedziba biskupstwa, która obejmowała znaczną część regionu, natomiast za panowania Kazimierza Odnowiciela miasto stało się główną siedzibą książęcą. W 1040 roku Kraków staje się stolicą Polski – Małopolska staje się główną dzielnicą Polski. W 1177 w Małopolsce wybuchł bunt możnowładztwa przeciwko Mieszkowi III Staremu. Mieszko Stary wygnany z kraju. W okresie rozbicia dzielnicowego Kraków był siedzibą księcia seniora, z czasem jednak książęta krakowscy stracili faktyczne zwierzchnictwo nad innymi władcami piastowskimi. W 1241 region został zniszczony podczas najazdu tatarskiego. Powołanie na tron krakowski Kazimierza II Sprawiedliwego, najmłodszego syna Bolesława III Krzywoustego, który łamiąc postanowienia senioratu zalegalizował swe rządy na zjeździe w Łęczycy. 25 maja 1243 roku Małopolanie pobili pod Suchodołem upominającego się o Kraków Konrada mazowieckiego. Władzę nad Małopolską objął syn Leszka Białego, Bolesław Wstydliwy. 1259 Drugi najazd tatarski, pod wodzą chana Burondy, na Polskę. Książę Bolesław V Wstydliwy schronił się na Węgrzech przed najeźdźcami. Walki trwają do 1260 roku. W 1320 w katedrze wawelskiej miała miejsce koronacja Władysława Łokietka, kończąca symbolicznie okres rozbicia dzielnicowego. Odtąd, aż do 1734, Kraków był miejscem koronacji królów Polski. W 1333 umiera Władysława Łokietka. Pogrzeb króla odbyty w Krakowie umacnia rolę miasta jako metropolii monarszej. W tym też roku rozpoczyna się panowanie Kazimierza Wielkiego. W XIV wieku na przedmieściach Krakowa powstały dwa kolejne miasta: na południu Kazimierz (1335) i na północy Kleparz (1366).
W 1474 roku z województwa sandomierskiego zostaje wydzielone województwo lubelskie.
I Rzeczpospolita
W czasach I Rzeczypospolitej za Małopolskę powszechnie uważano tereny ówczesnych województw krakowskiego, sandomierskiego i lubelskiego, co miało swoje źródło w kształtowaniu się krain historycznych za czasów Piastów i Jagiellonów. Tak była ona rozumiana wśród ówczesnej ludności Polski.
Ponadto utworzona została, jako jednostka administracyjna, prowincja Małopolska, która obejmowała również Podlasie, Ruś Czerwoną, Podole, Wołyń, Ukrainę. Nie należy jej jednak mylić z właściwą Małopolską.
Czasy zaborów
W czasie zaborów dotychczasowe rozumienie Małopolski zostało zatarte, zaś obie części Małopolski, rosyjska (w Królestwie Polskim) i austriacka (tzw. Galicja) zaczęły się różnicować społecznie i gospodarczo. Podziały administracyjne, narzucone przez zaborców przestały odzwierciedlać tradycję historyczną Polski. Zapoczątkowane wtedy utożsamianie Małopolski z Galicją po stronie austriackiej do dzisiaj ma swoje konsekwencje w podziale administracyjnym kraju, a także w polskiej tożsamości społecznej.
II Rzeczpospolita
W okresie od 1918-1944 jako Małopolskę rozumiano województwo krakowskie (Małopolska Zachodnia), oraz województwo lwowskie, województwo tarnopolskie i województwo stanisławowskie (Małopolska Wschodnia). Województwa kieleckie i lubelskie pozostały więc poza obrębem tak rozumianej Małopolski.
III Rzeczpospolita
We współczesnej polskiej tożsamości społecznej, do Małopolski najczęściej zaliczane są obszary obecnego województwa małopolskiego i względnie podkarpackiego (pomimo, że większość jego terytorium leży w obrębie Rusi Czerwonej, w tym sam Rzeszów). Niemniej jednak zwraca się również uwagę na małopolskie korzenie terenów województwa świętokrzyskiego, oraz okolic Lublina, Radomia, Częstochowy i Żywca (razem ze wschodnią częścią Bielska-Białej).
Inne hasła zawierające informacje o "Małopolska":
Mieszko II Lambert
...
Insurekcja kościuszkowska
...
1225
od 1212
Ma Yuan
,
chiński
malarz z epoki
Południowej dynastii Song
Otto Dypoldowic
, prepozyt magdeburski
Małopolska
1211
Leszek Biały
1227
Wielko-polska
1202
Władysław III Laskonogi
1229
Król Anglii
1216
Henryk III
1272
Król
Aragonii
i
Walencji
,hrabia
Barcelony
1213
Jakub I Zdobywca
1276
MargrabiaBranden-burgii
1220
Otto III
1267
KsiążęBawarii
1183
Ludwik ...
Dożynki
...
Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski
Krzepickie
341.3
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
341.31
Wyżyna Częstochowska
341.32
Wyżyna Olkuska
341.33
Rów Krzeszowicki
341.34
Garb Tenczyński
342
Wyżyna Małopolska
342.1
Wyżyna Przedborska
342.11
Wzgórza Radomszczańskie
342.12
Wzgórza Opoczyńskie
342.13
Próg Lelowski
342.14
Niecka Włoszczowska
342.15
Pasmo ...
Wielkopolska Droga św. Jakuba
handlowego północ-południe: z Wielkopolski przez
Łużyce
do
Czech
. Zobacz też
Via Regia
Małopolska Droga św. Jakuba
Linki zewnętrzne
Informacja o Drodze św. Jakuba – Radio ...
Polska Czerwona Księga Roślin
sztyletowaty
oset klapowany
ostnica Jana
ostnica powabna
ostrołódka Hallera
owsica spłaszczona
pajęcznica liliowata
piaskowiec trawiasty
pięciornik drobnokwiatowy
pięciornik śląski
poryblin jeziorny
posłonek skalnyprzytulia Małopolska
przytulia trójdzielna
pszonak pieniński
rezeda mała
róża francuska
rukiew drobnolistna
rupia morska
sasanka słowacka
sasanka wiosenna
sesleria Bielza
sosna drzewokosa
skalnica bazaltowa
skalnica ...
Kraina historyczna
...
Małopolska Droga św. Jakuba
...
Bolesław V Wstydliwy
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Małopolska":
016d. Polska Piastów (plansza 22)
...
131 Powstanie kościuszkowskie i III rozbiór Polski (plansza 13)
...
032 Najazdy mongolskie w XIII w. (plansza 12)
...
|