USS Enterprise (CV-6) |
| "Enterprise" przed wojną (1939) |
|
Historia | |
---|
Położenie stępki |
16 lipca
1934
|
Wodowanie |
3 października
1936
|
Wejście do służby |
12 maja
1938
|
Wycofanie ze służby | 2 października 1956 |
Los okrętu | złomowany |
Stocznia |
Newport News Shipbuilding
|
Dane taktyczno-techniczne |
---|
Wyporność | standardowa: 19 800 ton pełna: 27 500 ton |
Długość | całkowita 252 m pokładu lotniczego 238,9 m |
Szerokość | 25,3 m |
Zanurzenie | 8,8 m |
Napęd | patrz w tekście |
Prędkość | 33,6
węzła
|
Zasięg | 8220
mM
przy prędkości 20 w. |
Załoga | 2920 ludzi |
Uzbrojenie | patrz w tekście |
Wyposażenie lotnicze | patrz w tekście |
| Logo Wikimedia Commons | |
---|
USS Enterprise (CV-6) –
lotniskowiec
amerykański
z okresu
II wojny światowej
. Był to siódmy z rzędu okręt amerykański noszący nazwę
Enterprise
(Przedsięwzięcie). Lotniskowiec "Enterprise", zwany popularnie Big E ("duże E"), był prawdopodobnie najbardziej aktywnym amerykańskim okrętem podczas wojny, a zdaniem niektórych, w całej historii amerykańskiej floty, obok fregaty
"Constitution"
. Służył na
Pacyfiku
od początku do końca wojny z Japonią, uczestnicząc w prawie wszystkich głównych bitwach i kampaniach wojny na Pacyfiku. Został uhonorowany 20 gwiazdami za akcje bojowe - najczęściej spośród okrętów amerykańskich. Według oficjalnych statystyk[1], jego samoloty pokładowe i artyleria zestrzeliły 911 samolotów wroga; jego
bombowce
zatopiły lub brały udział w zatopieniu 71 statków i okrętów, a uszkodziły dalsze 192.
Budowa
USS "Enterprise" został zamówiony jako druga jednostka typu dużych lotniskowców
Yorktown
, w ramach programu rozwoju floty z 1934. Jego
stępkę
położono 16 lipca
1934
w stoczni
Newport News Shipbuilding
w
Newport News
, a
wodowano
go 3 października
1936
. Miał być wcielony do służby
12 maja
1938
jako szósty amerykański lotniskowiec, otrzymując znak taktyczny CV-6, jednak w wyniku awarii oddanie okrętu przedłużyło się i remont zakończono pod koniec 1938 roku (poprzez wymianę głównych przekładni redukcyjnych oraz ponad 1200 rurek kotłowych).
Modernizacje
Oprócz uzbrojenia artyleryjskiego w postaci 8
dział uniwersalnych
kalibru 127 mm, które pozostało do końca służby, w toku wojny bezustannie zwiększano liczbę małokalibrowych
działek przeciwlotniczych
i wymieniano je na bardziej skuteczne. Początkowo okręt uzbrojony był w 16 poczwórnie sprzężonych
działek przeciwlotniczych kalibru 28 mm
(4xIV) przed i za nadbudówką i 24
wielkokalibrowe karabiny maszynowe
12,7 mm M2
, lecz od wiosny
1942
wkm-y zastąpiono przez 32 pojedyncze działka
Oerlikon 20 mm
. Tuż po
bitwie o Midway
w czerwcu 1942 okręt otrzymał dalsze 4 sprzężone działka 28 mm na dziobie (łącznie 20), a w sierpniu liczba działek 20 mm sięgnęła 38. W listopadzie 1942 działka kalibru 28 mm zastąpiono 16 znacznie skuteczniejszymi poczwórnie sprzężonymi armatami
40 mm Boforsa
(4xIV), a ogólna liczba działek 20 mm sięgnęła 46 ("Enterprise" jako jedyny z lotniskowców typu Yorktown zdążył otrzymać Boforsy). Po remoncie i modernizacji w październiku
1943
roku ponownie rozbudowano uzbrojenie do 40 działek 40 mm (6xIV, 8xII) i 50 działek 20 mm. Dodatkowe działka w większości były montowane na sponsonach poniżej brzegów pokładu lotniczego. W końcu, po remoncie po uszkodzeniu we wrześniu
1945
, uzbrojenie małokalibrowe zwiększono do 54 działek 40 mm (11xIV, 5xII) i 32 działek 20 mm (16xII).
W roku
1940
"Enterprise" jako jeden z pierwszych okrętów amerykańskich został wyposażony w
radar
dozoru powietrznego CXAM-1. Pod koniec
1942
otrzymał ponadto radar dozoru powietrznego SC-2, a jesienią 1943 CXAM-1 został zastąpiony przez radar dozoru powietrznego SK i radiowysokościomierz SM. Wtedy też okręt otrzymał dwa nowsze dalmierze kierowania ogniem Mark 37 zamiast Mark 33, a także zamontowano na burtach "bąble" polepszające ochronę przeciwtorpedową.
Oprócz dwóch
katapult
głównych H Mk II na pokładzie lotniczym na dziobie, "Enterprise" i pozostałe okręty typu Yorktown posiadały rzadko spotykane rozwiązanie – trzecią katapultę, umieszczoną w hangarze, pod pokładem, poprzecznie do osi kadłuba. Była ona wykorzystywana jedynie sporadycznie i w czerwcu 1942 ją zdemontowano. Katapulty umożliwiały start samolotów o masie do 3200 kg (samolot o masie 2500kg był rozpędzany do prędkości 75km/h); jesienią 1943 dwie katapulty pokładowe wymieniono na lepsze H 2-1 (masa samolotów do 5 ton).
Służba
Po wejściu do służby, z powodu awarii maszynowni, "Enterprise" faktycznie osiągnął gotowość dopiero pod koniec
1938
roku. Operował początkowo na krótko na
atlantyckim
wybrzeżu USA i w basenie
Morza Karaibskiego
. W kwietniu
1939
przerzucono go na
Pacyfik
, gdzie bazował najpierw w
San Diego
, a następnie w
Pearl Harbor
na
Hawajach
. W chwili wybuchu wojny USA z Japonią 7 grudnia
1941
, "Enterprise" znajdował się w morzu, wracając z misji dostarczenia samolotów 211. dywizjonu lotnictwa
Marine Corps
na wyspę
Wake
i kierując się na Hawaje.
Pierwszy etap działań wojennych
"Enterprise" wszedł do działań wojennych już rano 7 grudnia, gdy 18 startujących z jego pokładu bombowców
SBD Dauntless
, lecących dla przebazowania na wyspę
Oahu
, natknęło się na japońskie eskadry
atakujące Pearl Harbor
. W toku nierównej walki zestrzelono 5 z nich i 1 omyłkowo przez obronę przeciwlotniczą. Już po ataku, pozostałe samoloty "Enterprise" poszukiwały bezowocnie floty japońskiej. Podczas patroli bojowych w ciągu kolejnych dni, samolot SBD z "Enterprise" odnalazł i zatopił 10 grudnia japoński
okręt podwodny
I-70.
USS "Enterprise" podczas osłony rajdu Doolittle'a na Tokio, kwiecień 1942
1 lutego
1942
grupa lotnicza z "Enterprise" w składzie zespołu TF 8 wzięła udział w ataku na cele na wyspach
Kwajalein
, Wotje i Maloelap (
Wyspy Marshalla
), zatapiając statek transportowy i okręt pomocniczy oraz uszkadzając 6 okrętów, w tym krążownik "
Katori
" i niszcząc liczne samoloty i instalacje naziemne. Na skutek kontrataku japońskich bombowców
G3M
, "Enterprise" odniósł niewielkie uszkodzenia od odłamków blisko wybuchających bomb. Po raz pierwszy też okręt zetknął się z atakiem samobójczym uszkodzonego samolotu japońskiego, który zniszczył jeden z samolotów na pokładzie i wywołał pożar. 24 lutego samoloty "Enterprise" dokonały ataku lotniska na wyspie Wake, a 4 marca celów na wyspie Marcus na środkowym Pacyfiku. Po odpoczynku w Pearl Harbour, 13 kwietnia 1942 "Enterprise" spotkał się z lotniskowcem
"Hornet"
, osłaniając 18 kwietnia start z "Horneta" 16 bombowców
B-25 Mitchell
, które dokonały następnie pierwszego
nalotu na Tokio
(rajd Doolittle'a).
Po powrocie do bazy Pearl Harbor, "Enterprise" został skierowany w celu wzmocnienia grupy lotniskowców operujących na
Morzu Koralowym
, jednakże z powodu zbyt dużego dystansu, nie dotarł tam na czas i nie wziął udziału w
bitwie na Morzu Koralowym
4-8 maja 1942.
28 maja 1942 "Enterprise" wypłynął w morze jako
okręt flagowy
kontradmirała
Raymonda Spruance'a
w składzie zespołu operacyjnego TF 16, w celu przeciwdziałania japońskiej flocie, zamierzajacej uderzyć na wyspę
Midway
. Oprócz niego, w skład TF 16 wchodził lotniskowiec "Hornet", 6 krążowników i 10 niszczycieli. W celu wsparcia zespołu, wysłano także drugi zespół TF 17 z lotniskowcem
USS "Yorktown"
. 4 czerwca
1942
doszło do powietrzno-morskiej
bitwy o Midway
, w wyniku której samoloty z amerykańskich lotniskowców doprowadziły do zniszczenia wszystkich 4 japońskich lotniskowców, biorących udział w bitwie. Bezpośrednio bombowce nurkujące z "Enterprise" zbombardowały lotniskowce "
Kaga
" i "
Akagi
", brały też udział w ataku na lotniskowiec "
Hiryu
", aczkolwiek nie uzyskały na nim trafień. Bitwa ta była zwrotnym punktem w walkach na Pacyfiku, po którym Japonia straciła inicjatywę i dużą część wyszkolonych pilotów lotnictwa morskiego. "Enterprise" nie odniósł uszkodzeń, chociaż utracił sporą część samolotów pokładowych; między innymi zniszczeniu uległ prawie cały dywizjon samolotów torpedowych VT-6 (11 z 14 samolotów), jako jeden z pierwszych atakujący japońskie okręty. W bitwie zaś zatonął jego bliźniaczy okręt "Yorktown". Następnego dnia samoloty "Enterprise" uszkodziły japoński krążownik "Mikuma", który następnie zatonął.
Po miesiącu przerwy, "Enterprise" został skierowany 15 lipca 1942 na południowy Pacyfik, gdzie dołączył do zespołu operacyjnego TF 61, wspierającego 8 sierpnia
desant morski na wyspie Guadalcanal
w archipelagu
Wysp Salomona
. 24 sierpnia 1942 "Enterprise" wziął udział w powietrzno-morskiej
bitwie koło wschodnich Salomonów
. Jego samoloty prowadziły rozpoznanie i wzięły udział w zatopieniu lekkiego lotniskowca "
Ryūjō
"[3]. Sam "Enterprise" padł ofiarą ataku samolotów z lotniskowców "
Shōkaku
" i "
Zuikaku
" i został uszkodzony 3 bezpośrednimi trafieniami
bomb
oraz kilkoma bliskimi wybuchami, odnosząc najpoważniejsze uszkodzenia z okrętów amerykańskich w tym starciu i tracąc 74 zabitych i 95 rannych. Jedna z bomb przebiła tylny podnośnik samolotów i wybuchła w hangarze, dwie wybuchły na pokładzie lotniczym. Załoga okrętu zdołała jednak opanować sytuację, mimo kilkustopniowego przechyłu i pożarów i powrócił on do Pearl Harbor o własnych siłach.
Po remoncie w Pearl Harbor trwającym od 10 września do 16 października 1942, "Enterprise" powrócił w skład grupy operacyjnej TF 61 na Wyspach Salomona. 26 października wziął udział w powietrzno-morskiej
bitwie koło wysp Santa Cruz
, w której jego samoloty ponownie prowadziły rozpoznanie, lecz zdołały także uszkodzić bombą i wyłączyć z akcji lekki lotniskowiec "
Zuiho
". "Enterprise" z kolei ponownie został uszkodzony dwoma bombami samolotów z "Shōkaku" i kilkoma bliskimi wybuchami, tracąc 44 zabitych i 75 rannych. Mimo to, zdołał przyjąć na pokład wracające po bitwie samoloty swoje i ciężej uszkodzonego, następnie zatopionego bliźniaczego "Horneta". Po pośpiesznych i prowizorycznych naprawach w bazie Nouméa w
Nowej Kaledonii
, już 13 listopada samoloty "Enterprise" wzięły udział w
bitwie pod Guadalcanalem
, pomagając w zatopieniu unieruchomionego
pancernika
"
Hiei
". Oprócz tego, w tym okresie samoloty "Enterprise" brały również udział w zatopieniu innych mniejszych okrętów.
Dalsze działania
Od lutego
1943
lotniskowiec operował przez trzy miesiące z bazy
Espiritu Santo
. 20 lipca 1943 "Enterprise" udał się do stoczni Puget Sound Naval Shipyard na remont połączony z modernizacją, z którego powrócił w listopadzie (m.in. wzmocniono uzbrojenie, ochronę przeciwtorpedową i zamontowano nowsze radary). Od 19 do 21 listopada "Enterprise" uczestniczył w zapewnianiu osłony lotniczej dla desantu
Marines
na atolach
Tarawa i Makin
. 26 listopada z jego pokładu wypuszczono po raz pierwszy myśliwce w nocy, do ataku na grupę japońskich bombowców. Od 29 stycznia do 3 lutego
1944
samoloty lotniskowca w składzie zespołu TF 58 bombardowały
Wyspy Marshalla
i wspierały lądowanie
na atolu Kwajalein
. 17 lutego w nocy 12 samolotów
TBF Avenger
z "Enterprise" zaatakowało bazę japońskiej floty w atolu
Truk
, dokonując po raz pierwszy nocnego ataku bombowego z lotniskowca, wyszukując cele za pomocą
radaru
. Atak ten spowodował 1/3 strat wywołanych przez akcję floty amerykańskiej przeciwko atolowi Truk 17-18 lutego.
Przez kolejne miesiące, "Enterprise" w składzie grup operacyjnych z innymi lotniskowcami wspierał desanty na wyspach Pacyfiku, w tym Marianach, Saipanie, Rota i Guam. 19 i 20 czerwca 1944, w składzie TF 58, "Enterprise" wziął udział w wielkiej lotniczo-morskiej
bitwie na Morzu Filipińskim
. 23-26 października wziął udział w
bitwie w zatoce Leyte
. Jego grupa lotnicza przyczyniła się do zatopienia m.in. superpancernika "
Musashi
". W tym okresie i w ciągu najbliższych miesięcy lotniskowiec operował głównie w obszarze Filipin, a jego lotnictwo atakowało również
Okinawę
, a następnie inne cele na Wyspach Japońskich.
Atak kamikaze na USS "Enterprise", 14 maja 1945
Od 10 lutego
1945
"Enterprise" wspierał lądowanie i walki Marines na
Iwo Jima
. Cały czas biorąc udział w akcjach, 18 marca padł pierwszy raz ofiarą samobójczego ataku samolotu
kamikaze
, odnosząc lekkie uszkodzenia. Powrócił do akcji 5 kwietnia, wspierając operacje przeciw Okinawie. 11 kwietnia został poważniej uszkodzony atakiem kamikaze. Po naprawach w atolu Ulithi, 6 maja ponownie powrócił do akcji, przejmując rolę okrętu flagowego zespołu TF 58. 14 maja 1945 został jednak poważnie uszkodzony przez kamikaze, który zniszczył jego przedni podnośnik samolotów, zabijając 14 i raniąc 34 ludzi. 7 czerwca lotniskowiec przybył do remontu do Puget Sound Navy Yard, gdzie zastał go koniec wojny.
Po II wojnie światowej
Po wojnie, wyremontowany "Enterprise" brał udział w przywożeniu weteranów amerykańskich z Europy do USA (operacja Magic Carpet). 17 lutego
1947
okręt został przesunięty do rezerwy, jako okręt flagowy Atlantyckiej Floty Rezerwowej. W
1953
przeklasyfikowano "Enterprise" na lotniskowiec zwalczania okrętów podwodnych (CVS), bez żadnych modyfikacji. 2 października
1956
został wycofany ze służby. 1 lipca
1958
w wyniku krótkowzrocznej decyzji, ten zasłużony dla marynarki amerykańskiej okręt sprzedano na złom, mimo starań zachowania go jako okrętu-muzeum (pomimo, że już kilka lat później przeznaczono na okręty-muzea kilka lotniskowców seryjnie budowanego typu
Essex
). Złomowanie zakończono w maju 1960. Oprócz 20 gwiazd za akcje bojowe, "Enterprise" został nagrodzony Pochwałą Prezydenta USA (Presidential Unit Citation), Pochwałą Marynarki USA (Navy Unit Commendation) i Proporcem
Admiralicji
Brytyjskiej (British Admiralty Pennant) jako jedyny okręt nie-brytyjski.
Dane taktyczno-techniczne
- długość pokładu lotniczego: 238,9 m, w 1944: 250 m
-
siłownia
:
- uzbrojenie:
- na początku służby:
- 1942:
- 8 dział plot 127 mm
- 32-38 działka plot
20 mm
- listopad 1943:
- 8 dział plot 127 mm
- 40 działek plot
40 mm
Bofors (6 poczwórnych i 8 podwójnych)
- 48 działek plot
20 mm
- 1945:
- 8 dział plot 127 mm
- 54 działka plot
40 mm
Bofors (11 poczwórnych i 5 podwójnych)
- 32 działka plot
20 mm
- liczba samolotów: 70-91
- orientacyjne składy grupy lotniczej (w nawiasie łączna liczba samolotów)[1]:
-
1941
: 18 myśliwców
F4F-3
, 37 bombowców nurkujących
SBD
, 18 bombowców torpedowych
TBD
(73)
-
1942
: 27 myśliwców
F4F-4
, 36 bombowców nurkujących
SBD
, 18 bombowców torpedowych
TBD
(81)
- październik
1942
: 34 myśliwce
F4F-4
, 34 bombowców nurkujących
SBD
, 10 bombowców torpedowych
TBF
(78)
- październik
1943
: 36 myśliwców
F6F-3
, 37 bombowców nurkujących
SBD
, 18 bombowców torpedowych
TBF
(91)
-
1944
: 32 myśliwce
F6F-3
, 4 myśliwce
F4U-1
, 30 bombowców nurkujących
SBD
, 16 bombowców torpedowych
TBF/TBM
(82)
-
1945
: 32 myśliwce
F6F-5N
, 21 bombowców torpedowych
TBM-3D
(53)
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 K. Zalewski: Lotniskowce typu Yorktown...
- ↑ Zdjęcie jest zazwyczaj przypisywane matowi Robertowi Fredricowi Readowi, który zginął trafiony odłamkiem tej bomby. W rzeczywistości jest to klatka z filmu z kamery starszego marynarza Mariona Riley'a.
- ↑ Zbigniew Flisowski: Na wodach Guadalcanalu, Poznań 1990,
Źródła
- Krzysztof Zalewski: Lotniskowce typu Yorktown w: Morza, Statki i Okręty nr 3/2000.
- Norman Friedman: U.S. Aircraft Carriers, Naval Institute Press, Annapolis 1983,