Grążel żółty
Grążel żółty | Gatunek leczniczy |
| Gatunek trujący |
Grążel żółty, bączywie (Nuphar lutea) –
gatunek
byliny
wodnej z rodziny
grzybieniowatych
. Występuje w niemal całej
Europie
oraz w środkowej i zachodniej
Azji
. W Polsce na niżu jest rośliną pospolitą.
Morfologia- Pokrój
- Grążel ma długie i silnie rozgałęzione
kłącze
poziomo rosnące w
mule
dennym. Liście i kwiaty wyrastają z jego wierzchołka.
-
Kłącze
- Bardzo długie, czołgające się, o średnicy do 8 cm, na przekroju poprzecznym eliptyczne. Na górnej powierzchni pokryte jest bliznami po starych, opadłych liściach. Z dolnej wyrastają nitkowate
korzenie
. W kłączach magazynowane są substancje zapasowe.
-
Liście
- Pływające o długim ogonku, skórzaste,
owalne
o długości ok. 30 cm, z głęboko wyciętą nasadą. Mają kolor od zielonego do brunatnawego. Ich drugorzędne nerwy nie łączą się z sobą, są bardziej gęste niż u
grzybieni białych
i przy brzegu blaszki są 1-3 krotnie widlasto rozgałęzione. Część liści jest zanurzona i ma pokrój sałatowaty (
heterofilia
).
-
Kwiaty
-
Żółte
, duże (
średnica
4-6 cm), silnie pachnące (
zapach
podobny do zapachu jabłek), z licznymi płatkami
korony
i 5 działkami
kielicha
.
Słupek
składa się z 5-24 zrośniętych
owocolistków
, a jego znamię jest tarczowate i lejkowato wgłębione.
Przedsłupne
lub równoczesne kwiaty wyrastają pojedynczo nad wodą na długich szypułkach (o długości dochodzącej nawet do 2 m). Szypułki te w górnej części są trójkanciaste.
-
Owoc
-
Torebka
o szerokobutelkowatym kształcie, nieregularnie pękająca.
EkologiaSiedlisko grążela żółtego Heterofilia. Podwodne liście mają sałatowaty kształt
Biotop
: wodne zbiorniki stojące lub wolno płynące –
stawy
, przybrzeżne strefy
jezior
,
starorzecza
, zakola rzek i rzeki o wolnym nurcie. Często spotkać go można razem z
grzybieniami białymi
, jednak w odróżnieniu od nich wchodzi na większe głębokości. Występuje w wodach bogatych w składniki organiczne (eutroficznych), mających muliste, lub piaszczysto-muliste dno. Preferuje miejsca osłonięte od wiatru. Jest
hydrofitem
wytwarzającym różne formy morfologiczne pędów, w zależności od warunków środowiska. W zbiornikach o silnym falowaniu wody lub szybkim nurcie, jak również przy długotrwałym i wysokim zalewie, powstaje forma podwodna. Ma ona cienkie i faliste blaszki liściowe, bez
aparatów szparkowych
. Jeżeli zbiornik wysycha, lub ulega spłyceniu, powstaje forma lądowa o drobnych liściach i kwiatach. Jest
geofitem ryzomowym
– zimuje tylko kłącze. Po wykiełkowaniu z nasiona rośnie i rozgałęzia się kłącze, roślina zakwita po raz pierwszy dopiero po 3-4 latach. Grążel żółty czasami tworzy rozległe zbiorowiska, zwykle kilku- lub wielogatunkowe. Jest
gatunkiem charakterystycznym
dla Cl. Nymhaeion,
Ass.
Nupharo-Nymphaeetum albae
[2]. Biologia- Kwitnie od
maja
do
września
,
zapylany
jest przez
muchówki
, czasami jest
samopylny
[3] . Podczas dojrzewania owoce oddzielają się od szypułki, przez jakiś czas są unoszone przez wodę i dopiero pękają.
Nasiona
jajowatego kształtu, brunatne, otoczone galaretowatym śluzem, w którym znajdują się pęcherzyki powietrza umożliwiające ich unoszenie się na wodzie. Roślina rozsiewana przez wodę (
hydrochoria
). Rozmnaża się także
wegetatywnie
przez
kłącze
.
- Roślina trująca: zawiera nufarynę, nufarydynę, nufarolidynę i pochodne tioalkaloidów[4]. Alkaloidy znajdujące się w roślinie działają porażająco na korę mózgową.
ZmiennośćTworzy
mieszańca
z
grążelem drobnym
o nazwie naukowej Nuphar x spenneriana Gaudin. Ochrona- Roślina objęta częściową
ochroną gatunkową
.
Zastosowanie-
Roślina lecznicza
stosowana w
homeopatii
.
-
Roślina uprawna
: Wykorzystywana również jako
ozdobna bylina
wód
parkowych
, przydomowych
oczek wodnych
, dużych
akwariów
. Do celów tych wykorzystuje się zwykle
odmiany
pełnokwiatowe. Używany jest również do zazieleniania stawów hodowlanych
pstrągów
.
- Sposób uprawy: najłatwiej rozmnażać z kawałków kłącza – jednak wówczas przeważnie nie wytwarza pływających liści. Najlepiej wkładać do wody gotowe
sadzonki
, zakupione lub otrzymane z nasion.
- Odgrywa pewną rolę w procesie zarastania zbiorników wodnych, wytwarza bowiem znaczną ilość
biomasy
, która rozkładając się na dnie podnosi jego poziom.
- Dawnej kłącza ze względu na ich walory odżywcze służyły do dokarmiania świń.
Przypisy- ↑ Stevens P.F.:
Angiosperm Phylogeny Website
(
ang.
). 2001–. [dostęp 2009-05-28].
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- ↑
Jakub Mowszowicz
: Przewodnik do oznaczania roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: PWRiL, 1982. .
Bibliografia- František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. .
- Zbigniew Podbielkowski: Zarys hydrobotaniki. Tomaszewicz Henryk. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. .
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
Inne hasła zawierające informacje o "Grążel żółty":
Zawał mięśnia sercowego
...
Sedmídolí
...
Skalny Stół
...
Pstrąg potokowy
...
Ziołorośla
...
Úpská Jáma
...
Słonecznik (Karkonosze)
...
Grzbiet Lasocki
...
Kowarski Grzbiet
...
Przełęcz Okraj
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Grążel żółty":
19 Sygnały na drodze. Hierarchia sygnałów i znaków (plansza 12)
...
19 Sygnały na drodze. Hierarchia sygnałów i znaków (plansza 14)
...
19 Sygnały na drodze. Hierarchia sygnałów i znaków (plansza 2)
...
|