Marian Smoluchowski (Marian Ritter von Smolan Smoluchowski, ur.
28 maja
1872
, zm.
5 września
1917
) –
polski
fizyk
.
Życiorys
Urodzony w Vorderbrühl pod Wiedniem w
Austrii
, w latach 1890-94 studiował fizykę na uniwersytecie w
Wiedniu
. Jego nauczycielami byli Franz Serafin Exner i Joseph Stefan. Poślubił Zofię Baraniecką (1881-1959), córkę profesora matematyki Uniwersytetu Jagiellońskiego
Mariana Baranieckiego
, z którą miał dzieci - córkę Aldonę (1902-1984) i syna
Romana
(1910-1996, także fizyka, profesora uniwersytetów w Princeton i Austin). W 1894-95 odbył służbę wojskową, w 1895 obronił z wyróżnieniem pracę doktorską w Wiedniu. Przez kilka lat pracował w laboratoriach różnych ośrodków naukowych Europy (
Sorbona
,
Glasgow
,
Berlin
). W 1898 otrzymał prawo wykładania (tzw.
veniam legendi
). W latach 1899-1912 pracował na
Uniwersytecie Lwowskim
, od 1900 jako
profesor
. Od 1912 profesor na
Uniwersytecie Jagiellońskim
, w katedrze
fizyki
doświadczalnej. Objął ją po
Auguście Witkowskim
, który długo wcześniej wskazał go jako swego następcę.
Smoluchowski był klasykiem fizyki statystycznej. Prowadził badania nad wyjaśnieniem
ruchów Browna
.
Einstein
wykorzystał jego prace, aby sformułować teorię wyjaśniającą chaotyczne ruchy cząstek[1]. Jedno z równań teorii
dyfuzji
jest znane jako równanie Smoluchowskiego. Był też zapalonym
taternikiem
.
15 lipca
1917
został wybrany na rektora UJ. Zmarł
5 września
1917
w
Krakowie
w wyniku
dyzenterii
. Wspomnienie o nim napisał m.in. Einstein[2].
Jego imię nosi Instytut Fizyki
Uniwersytetu Jagiellońskiego
, jedna z ulic w Krakowie oraz ulica w Poznaniu, przy której znajduje się Instytut Fizyki Molekularnej PAN. Także we Wrocławiu (w kampusie Politechniki Wrocławskiej), Warszawie, Lublinie, Malborku, Oświęcimiu, Rudzie Śląskiej i Gdańsku są ulice M. Smoluchowskiego.
Polskie Towarzystwo Fizyczne
ustanowiło
Medal Mariana Smoluchowskiego
nadawany za wybitne osiągnięcia w dziedzinie fizyki.
Decyzją
Międzynarodowej Unii Astronomicznej
w
1970
jednemu z
kraterów
na
Księżycu
nadano nazwę
Smoluchowski
od Mariana Smoluchowskiego[3] [4].
Przypisy
Medal Polskiego Towarzystwa Fizycznego 1967
Bibliografia
- A. Teske - Marian Smoluchowski, Leben und Werk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1997.
Linki zewnętrzne