Gwinea Równikowa, Republika Gwinei Równikowej (
hiszp.
Guinea Ecuatorial, República de Guinea Ecuatorial) – państwo w centralnej
Afryce
. W czasach kolonialnych pod nazwą Gwinea Hiszpańska. Graniczy z
Kamerunem
i
Gabonem
. Kontynentalna część państwa leży na
półkuli północnej
, a należąca doń wyspa
Pagalu
na
południowej
[1][2][3].
Geografia
Gwinea Równikowa jest podzielona na dwie części: dużą (2017 km²), wulkaniczną wyspę
Bioko
(za czasów kolonialnych Fernando Po) oraz
Mbini
(w czasach kolonialnych pod nazwą Rio Muni). Kontynentalna cześć Gwinei Równikowej – Mbini – leży w zachodniej części centralnej
Afryki
, wciśnięta między
Kamerun
i
Gabon
. Do Gwinei Równikowej należy też niewielka (17,5 km²)
wulkaniczna
wyspa
w
Zatoce Gwinejskiej
-
Pagalu
(dawniej Annobón) – położona ok. 600 km na południowy zachód od wyspy Bioko. Do tego dochodzą pomniejsze przybrzeżne wyspy:
Corisco
(15 km²),
Elobey Grande
(2,27 km²),
Elobey Chico
(0,19 km²), Mbañe (0,30 km²) i inne.
Klimat
Obszar Gwinei Równikowej znajduje się pod wpływem klimatu równikowego wybitnie wilgotnego. Klimat ten cechuje występowanie dwóch pór
deszczowych
w ciągu całego roku (
luty
–
czerwiec
oraz
wrzesień
–
grudzień
). Średnia temperatura maksymalna notowana w stolicy kraju (
Malabo
) waha się od 31,0 °C (
1993
) do 33,4 °C (
1998
)[4]. Średnia temperatura minimalna waha się od 13,4 °C (
1991
) do 21,7 °C (
2003
). Roczna suma opadów wynosi od 1 459 mm (
1994
) do 2 700 mm (
2002
), co znajduje odzwierciedlenie w liczbie dni z opadami deszczu - od 121 do 249. Wilgotność względna minimalna wynosi od 71,8 do 74,7%, natomiast maksymalna sięga od 97,2 do 99,7%. Bliskość oceanu sprawia, że wahania temperatur w ciągu roku są niewielkie. Średnie miesięczne temperatury powietrza wynoszą ok. 26 °C. Średnie roczne ciśnienie atmosferyczne wynosi od 1 005,2 do 1 009,3 hPa.
Podział administracyjny
Gwinea Równikowa podzielona jest na 7 prowincji:
-
Annobón
/
Pagalu
(
San Antonio de Palé
)
-
Bioko Norte
(
Malabo
)
-
Bioko Sur
(
Luba
)
-
Centro Sur
(
Evinayong
)
-
Kié-Ntem
(
Ebebiyín
)
-
Litoral
(
Bata
)
-
Wele-Nzas
(
Mongomo
)
Historia
Pierwszymi mieszkańcami kontynentalnej części Gwinei Równikowej byli prawdopodobnie
Pigmeje
, których izolowane osady można znaleźć w północnej części regionu
Mbini
. W
XVII
-
XIX wieku
przybyli tu przedstawiciele ludów
Bantu
– lud
Fangów
. Na wyspę Bioko migrowali przedstawiciele ludu Bubi, zamieszkującego Kamerun i Mbini. Mieszkańcy Pagalu, pochodzący z Angoli, zostali sprowadzeni przez Portugalczyków.
Pierwszym Europejczykiem, który tu przybył w
1471
, był portugalski odkrywca wyspy Bioko
Fernão do Pó
, który wybrał się tu w poszukiwaniu drogi do
Indii
. Nadał on wyspie nazwę Flor Formosa, czyli "piękny kwiat". Szybko jednak przyjęła się nazwa od imienia jej odkrywcy, później zhispanizowana na
Fernando Po
. Wyspa ta i sąsiednia
Annobón
(obecnie Pagalu) zostały zasiedlone przez Portugalczyków już w
1474
. Zachowali kontrolę nad wyspami i wybrzeżem Gwinei aż do
1778
, kiedy to na mocy traktatu z El Pardo scedowali prawo do tego obszaru Hiszpanii w zamian za terytoria w
Ameryce Południowej
. W latach
1827
-
1843
Brytyjczycy utworzyli na wyspie Bioko bazę wypadową do zwalczania handlu niewolnikami w Zatoce Gwinejskiej.
Kontynentalna część dzisiejszej Gwinei Równikowej, zwana przez Hiszpanów
Rio Muni
lub Hiszpańska Gwinea Kontynentalna (
hiszp.
Guinea Continental Española), stała się hiszpańskim
protektoratem
w
1885
, a
kolonią
– w
1900
. Ponadto na początku XX wieku wydzielone były dwie kolonie wyspiarskie Elobey, Annobón y Corisco oraz
Fernando Póo
. W
1909
zostały one połączone jako
Hiszpańskie Terytoria Zatoki Gwinejskiej
(Territorios Españoles del Golfo de Guinea), choć częściej używana była nazwa
Gwinea Hiszpańska
. Od
1935
używano podziału na część wyspiarską (Fernando Póo ze stolicą w
Santa Isabel
i kontynentalną (Guinea Continental ze stolicą w
Bata
).
1 kwietnia
1960
dwa dystrykty zmieniły swój oficjalny status kolonii na prowincje zamorskie Fernando Póo i Río Muni. W
1963
zostały ponownie połączone, by utworzyć zamorski region autonomiczny Gwinei Równikowej, która uzyskała ostatecznie
niepodległość
12 października
1968
.
Demografia
Zmiany ludności między 1961 a 2003 (FAO, 2005). Ludność w tysiącach mieszkańców.
Gwinea Równikowa posiada ludność młodą (45% nie przekracza 15 lat) z przyrostem naturalnym ok. 42‰ i śmiertelnością 16‰. Średnia długość życia wynosi 49 lat dla mężczyzn i 53 lat dla kobiet. Tylko 4% ludności ma więcej niż 65 lat.
Wskaźnik analfabetyzmu wynosił w 1992 roku 48%, ale spadł do 20% w
1999
.
Większość ludności żyje na wsi.
Etnografia
Ludność narodowa, która stanowi 99% ludności, to głównie
Bantu
(
Fangowie
) w
Mbini
i Bubi na
Bioko
. Główne grupy etniczne przedstawiają następującą strukturę: Fangowie (72% ludności, w Mbini), Bubi (15%, na Bioko), Fernandinos (na Bioko), Bisios i Ndowes w regionie kontynentalnym i Annobończycy na wyspie
Annobón
, jedynym terytorium kraju na południowej półkuli. Mniejszości, pochodzące główne z innych ras stanowią biali Europejczycy pochodzenia hiszpańskiego. Gwinea Równikowa sprowadziła Azjatów i Afrykanów do pracy na plantacjach kakao i kawy. Afrykanie pochodzą z
Liberii
,
Angoli
i
Mozambiku
, a Azjaci to głównie Chińczycy. Istnieją również wspólnoty brytyjska, francuska i niemiecka, tylko wspólnota francuska nie przyswoiła oficjalnie hiszpańskiego, jako że francuski jest drugim językiem oficjalnym.
Po uzyskaniu niepodległości tysiące Gwinejczyków wyjechało do
Hiszpanii
. Ok. 100 tys. Gwinejczyków wyjechało do Kamerunu, Gabonu i Nigerii z powodu dyktatury
Francisca Macíasa Nguemy
. Duża liczba Gwinejczyków żyje w Brazylii, krajach hispanoamerykańskich, Stanach Zjednoczonych czy we Francji.
Imiona i nazwiska
Gwinejczycy mają imię hiszpańskie i afrykańskie. Kiedy je piszą imię hiszpańskie jest pierwsze, a następnie afrykańskie oraz nazwiska ojca i matki.
Języki
Językiem oficjalnym jest hiszpański, co jest zapisane w Konstytucji. Po przystąpieniu do Wspólnoty Gospodarczej i Walutowej Afryki Centralnej (aby używać franka CFA) język francuski został również oficjalnym. Artykuł 4 Prawa Fundamentalnego Państwa stanowi, że "językami oficjalnymi Republiki Gwinei Równikowej są hiszpański i francuski. Rozpoznaje się tu także języki tubylcze (byłoby bardziej poprawne powiedzieć miejscowe) jako części składowe kultury narodowej" (Ley constitucional Nº 1/1998 z 21 stycznia):
fang
używany także w Kamerunie, Gabonie i Demokratycznej Republice Konga;
bubi
(Bioko), annobonés na wyspie Annobón, balengue w regionie kontynentalnym,
ibo
kreolski angielski (
Pidgin English
), również na Bioko.
Religia
Miasta
Wyróżniają się się dwa miasta:
Malabo
, stolica kraju z 175,4 tys. mieszkańców (dane szacunkowe
2009
[6]), położona na
Bioko
i
Bata
, miasto na obszarze kontynentalnym z 219,3 tys. mieszkańców. Pozostałe miasta to:
Ebebiyín
(31,83 tys.),
Aconibe
(14,18 tys.),
Añisoc
(13,66 tys.),
Evinayong
(8,92 tys.),
Luba
(8,04 tys.),
Mongomo
(6,98 tys.),
Mengomeyén
(6,7 tys.),
Mikomeseng
(6,31 tys.),
Niefang
(5,5 tys.),
Cogo
(5,42 tys.),
Rebola
(5,35 tys.),
Nsok Nsomo
(5,34 tys.),
Bidjabidjan
(4,84 tys.),
Mbini (miasto)
(4,69 tys.),
Nsork
(4,25 tys.),
Ayene
(3,92 tys.),
San Antonio de Palé
- stolica wyspy Annobón (3,82 tys.),
Nkimi
(3,43 tys.),
Machinda
(3,35 tys.), Corisco (2,93 tys.), Akurenam (2,71 tys.), Bicurga (2,4 tys.), Baney (2,32 tys.), Nsang (2,05 tys.), Bitica (1,69 tys.), Ncue (1,63 tys.), Rio Campo (1,28 tys.) i
Riaba
(0,85 tys.).
Gospodarka
Przed uzyskaniem niepodległości gospodarka kraju zarabiała głównie na produkcji i eksporcie
kakao
. W
1959
była krajem o najwyższym PKB na mieszkańca w Afryce. Odkrycie ogromnych złóż
ropy naftowej
w
1996
i początek jej eksploatacji przyczyniły się do potężnego wzrostu wpływów budżetowych[7]. W
2004
roku Gwinea Równikowa była trzecim największym producentem ropy naftowej w Afryce subsaharyjskiej. Leśnictwo, rolnictwo i rybołówstwo są także ważnymi elementami gospodarki. Dominuje rolnictwo nastawione na zaspokajanie potrzeb własnych. Wyniszczenie gospodarki rolnej po latach brutalnych rządów zmniejszyło wpływ rolnictwa na rozwój gospodarczy. Pomimo PKB wg.Międzynarodowego Funduszu Walutowego wynoszącego 18000 USD na osobę (37 200 wg CIA Factbook), kraj zajmuje dopiero 121. wśród 177 państw na liście Human Development Index (HDI).
Święta
Świętami państwowymi w Gwinei Równikowej są także
Wielki Piątek
oraz
Poniedziałek Wielkanocny
.
Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ Gimnazjalny atlas geograficzny, PPWK Warszawa – Wrocław 2000, s.48 – 52
- ↑ Przeglądowy atlas Świata, GeoCenter International Warszawa 1994, s. 64
- ↑ Encyklopedia popularna PWN, Warszawa 1982, mapa Afryki na wklejce
- ↑
Dirección General de Estadística - Equatorial Guinea
- ↑
[1]
Dane statystyczne zaczerpnięto z książki Patricka Johnstona i Jasona Mandryka pt. "Operation World", oraz z innych źródeł.
- ↑
World Gazetteer - Equatorial Guinea
- ↑ Grzegorz Grzywiński: Dziś i jutro wiedza o społeczeństwie Podręcznik z ćwiczeniami dla gimnazjum Część pierwsza. Warszawa: Nowa era, 2009, s. 160. .
Zobacz też