Symbole religijne —
symbole
(
archetypy
, inscenizacje, gesty, dzieła sztuki, zjawiska
naturalne
ludzie lub rzeczy) stanowiące część
kultu religijnego
. Symbole używane lub jednoznacznie kojarzone z danym systemem wyznaniowym, którym niejednokrotnie przypisywane jest dodatkowe znaczenie
mistyczne
lub
magiczne
. Symbolem religijnym może stać się dowolne dające się doświadczyć zjawisko, któremu
wiara
nadaje nadnaturalne znaczenie. Symbol religijny często stanowi
sakrum
, a pewne zachowania w jego obecności są objęte
tabu
.
Dla osoby
niewierzącej
, która nie zna kontekstu danego symbolu, jego znaczenie dla wyznawców jest całkowicie niezrozumiałe i zaskakujące, co może prowadzić do konfliktów. Symbol religijny święty dla jednych osób, może innym wydawać się bez znaczenia. Obcy przybysz może przypadkiem naruszyć związane z nim tabu i w ten sposób narazić się na gniew wiernych, którzy sądzą, że w ten sposób obraził ich
bóstwo
. W innym przypadku ktoś może celowo "zbezcześcić" symbol własnej religii, aby wyrazić swoją niechęć wobec wiary, którą odrzucił.
W największych religiach świata pewne symbole zostały podniesione do znacznie wyższej rangi niż inne. Publiczne eksponowanie odpowiednich znaków lub wykonywanie określonych gestów jest obowiązkiem każdego wyznawcy a w ten sposób budowana jest tożsamość grupowa, która może zostać zachowana, nawet w przypadku emigracji wiernych do społeczeństwa wyznającego inną religię. Symbol religijny może pozwolić na uzyskanie pomocy od innych osób uważających go za święty. W zatomizowanym społeczeństwie podkreślenie w ten sposób swojej przynależności grupowej bardzo zwraca uwagę na zachowania niezgodne z zakazami religijnymi.
Forma symboli religijnych wywodzi się od rytuałów
plemiennych
obecnych w kulturze ludzkiej od tysiącleci. Do naszych czasów przetrwało wiele
posążków
, ozdób oraz
malowideł
, które w prehistorii stały się pierwszymi trwałymi symbolami religii. Obserwacja pierwotnych kultur wskazuje, że taką rolę mogły pełnić również specjalne gesty,
śpiewy
lub
słowa
. Posługiwanie się tymi samymi symbolami religijnymi stało się wyznacznikiem wspólnej przynależności grupowej. Obcy nie znający ich nadnaturalnego znaczenia, był w takim kontekście postrzegany jako wróg, którego należy nawrócić. W niektórych religiach symbole stały się kluczowe dla prowadzenia
wojen religijnych
. Nierzadko wojownicy szli do boju ze znakami swojej wiary wymalowanymi na ciałach lub na strojach.
Rozwój współczesnych religii doprowadził do powstania materialnych symboli wiary eksponowanych publicznie w celu podkreślenia przynależności do danej religii. W toku historii podlegały one uproszczeniom tak, aby łatwo dało się je rozpowszechniać. W efekcie prawie każda współczesna religia posługuje się jakimś przedmiotem, który stanowi widoczne oznaczenie świątyń, a często bywa także noszony przez wiernych. W niektórych wyznaniach taką rolę pełni specjalny element ubioru noszony w miejscach publicznych.
Laickie
państwa europejskie obniżyły rangę symboli religijnych, które przestały pełnić rolę wspólnego wyznacznika danej społeczności. W części zostały ode zastąpione
symbolami narodowymi
. W
demokratycznych
społeczeństwach wprowadzono zasadę
tolerancji religijnej
oznaczająca konieczność poszanowania symboli danej wiary nawet, jeżeli się jej nie wyznaje. We współczesnym świecie
sakrum
otaczające symbole religijne zderza się z zasadą
wolności słowa
oraz artystycznej ekspresji.
Linki zewnętrzne