Włodzimierz Bonawentura Krzyżanowski herbu
Świnka
(ur.
8 lipca
1824
, zm.
31 stycznia
1887
) – amerykański generał, polityk, brat cioteczny
Fryderyka Chopina
.
Przed emigracją
Krzyżanowski urodził się w
Rożnowie
. Jego ojciec i dwaj wujowie walczyli o polską niepodległość w wojsku
napoleońskim
. Jego brat walczył w
powstaniu listopadowym
w
1830
. W
1846
wyemigrował z Polski by uniknąć aresztowania za działalność polityczną. Udał się do
Hamburga
, skąd popłynął do
Nowego Jorku
. Siostrą jego ojca była matka
Fryderyka Chopina
[1].
W służbie Stanów Zjednoczonych
Krzyżanowski pracował jako inżynier w
Wirginii
. Odegrał istotną rolę w promowaniu budowy kolei amerykańskiej na zachód. W
Waszyngtonie
zaciągnął się do wojska w dwa dni po ogłoszeniu naboru przez prezydenta
Abrahama Lincolna
. Założył oddział polskich emigrantów, który był jednym z pierwszych w wojsku unionistów. Krzyżanowski przeniósł swój oddział do
Nowego Jorku
gdzie kontynuował rekrutację emigrantów i szybko został dowódcą
58 Pułku Strzelców Nowojorskich
, zarejestrowanego w oficjalnych archiwach armii amerykańskiej jako "Legion Polski" ("Polish Legion").
Krzyżanowski wziął udział w
wojnie secesyjnej
. Walczył w bitwach: pod Cross Keys w Dolinie Shenandoah, w
drugiej bitwie pod Bull Run
,
pod Chancellorsville
,
pod Gettysburgiem
i pod Knoxville. Prezydent Lincoln awansował go 2 marca
1865
na
generała brygady
; poprzednie tymczasowe nominacje w
1862
i w
1863
, były odrzucone przez
senat USA
.
Po wojnie Krzyżanowski – jak większość oficerów ogromnej armii Unii – znalazł się bez środków do życia i dopiero dzięki wstawiennictwu wpływowych kolegów z organizacji weterańskiej Grand Army of the Republic (GAR) otrzymał stanowisko przełożonego
urzędu podatkowego
w
Georgii
i na
Florydzie
w okresie
rekonstrukcji
. W listopadzie 1871 roku utracił jednak to stanowisko oskarżony o udział w nadużyciach finansowych[2].
W rok później (11 listopada 1872 roku) został mianowany specjalnym agentem
Departamentu Skarbu
odpowiedzialnym za ściganie przemytników i kontrolę pracy funkcjonariuszy komór celnych w rejonie
Nowego Orleanu
. Pracował tak wydajnie i szybko, że 9 czerwca 1873 roku – z rekomendacji Carla Schurza – został specjalnym agentem 15. Obszaru Celnego (
Terytorium Waszyngton
)[3]. Do służby zameldował się w Port Townsend nad
Puget Sound
(dziś dzielnica
Seattle
) 11 sierpnia. Po zapoznaniu się z rozległym terytorium i kilku pierwszych dochodzeniach otrzymał zadanie sprawdzenia prawdziwości doniesień o nielegalnych transakcjach na terytorium
Alaski
,
kupionej
od
carskiej Rosji
w roku 1867. Krzyżanowski powrócił z Alaski do Port Townsend 4 grudnia[4]. 31 maja 1874 roku został – bez podania przyczyn – zwolniony ze służby.
Zmarł 31 stycznia
1887
, w Nowym Jorku. 13 października
1937
, w 50. rocznicę jego śmierci, jego szczątki został przetransportowane z wojskowymi honorami z Greenwood Cemetery w
Brooklynie
,
Nowy Jork
, na
Narodowy Cmentarz w Arlington
. Prezydent
Franklin D. Roosevelt
wygłosił mowę ku jego pamięci transmitowaną przez radio, a prezydent Polski,
Ignacy Mościcki
, wygłosił swoje wyrazy szacunku w
Warszawie
.
Legenda
W
2002
roku, podczas uroczystości wręczenia odznaczenia gubernatorowi Alaski
Frankowi Murkowskiemu
na
Kapitolu
,
ambasador
Polski wywołał kontrowersję, stwierdzając, że Włodzimierz Krzyżanowski był pierwszym gubernatorem Alaski. Podczas gdy wielu historyków polsko-amerykańskich oraz polskich i
polonijnych
stron internetowych podaje tę informację[5], nie ma ona potwierdzenia w źródłach amerykańskich i powstała najprawdopodobniej na skutek błędnego tłumaczenia pamiętników Krzyżanowskiego. Rzecznik ambasady polskiej, Artur Michalski, przyznał, że ambasada popełniła błąd i stała się ofiarą legendy. Nie ulega wątpliwości, że Krzyżanowski był urzędnikiem rządu federalnego na terenie Alaski[6].
Bibliografia
- Eicher, John H., & Eicher, David J.: Civil War High Commands, Stanford University Press, 2001,
- Pula, James S.: For Liberty and Justice. The Life And Times Of Wladimir Krzyżanowski, Polish American Congress Charitable Foundation 1978,
Linki zewnętrzne
Polacy na Alasce
Przypisy
- ↑ „Rzeczpospolita.”. Wielkie odkrycia ludzkości. Nr 17. 12 czerwca 2008. Jarosław Krawczyk.
- ↑ Pula, s.180:Przed sądem Krzyżanowski został oczyszczony z zarzutów
- ↑ Pula, s.184
- ↑ Pula, s.189
- ↑
Rożnowo
- ↑ (en)
Wladimir B. Krzyzanowski