Gmina wiejska -
gmina
, która na swoim terytorium nie zawiera
miasta
(co nie wyklucza możliwości istnienia siedziby gminy w sąsiadującym mieście).
W dawnej Polsce odpowiednikiem gminy jednowioskowej na
wsi
była gromada. W okresie XV – XVIII w. stanowiła ona podstawową jednostkę
podziału terytorialnego
i w ograniczonym zakresie
samorządu terytorialnego
na
wsi
. Słowo „gromada” było również używane na określenie mieszkańców jednej
parafii
lub warstwy ubogich mieszkańców miast.
Po rozbiorach organizacja wewnętrzna i zakres zadań i uprawnień
gminy
zmieniały się wraz z systemem prawa mocarstw rozbiorowych. Generalnie w zaborach:
pruskim
i
austriackim
dominowały gminy jednostkowe (jednowioskowe). W
zaborze rosyjskim
po
1864
r. gromada została włączona jako jednostka niższego rzędu w skład wiejskiej gminy zbiorowej (wielowioskowej), jako odpowiednik dzisiejszego
sołectwa
.
W okresie międzywojennym
ustawa
samorządowa z
1933
r. utrzymała funkcjonowanie gmin jedno- i wielowioskowych (zbiorowych). W skład gminy zbiorowej wchodziło kilka gromad, na czele których stała rada gromadzka (w mniejszych gromadach zebranie gromadzkie) i
sołtys
.
W takim kształcie gminy wiejskie funkcjonowały do reformy z
1954
r., w wyniku której zlikwidowano gminy zbiorowe, a najniższą jednostką
podziału terytorialnego
stały się
gromady
.
Kolejna reforma z
1973
r. zlikwidowała gromady i wprowadziła na nowo gminy zbiorowe i jednostki pomocnicze gminy niższego rzędu czyli
sołectwa
.
Zarówno gromady jak
gminy
, począwszy od roku
1950
, były organami jednolitej władzy państwowej, a nie
samorządu terytorialnego
. Dotyczy to także
gmin miejskich
.
Zobacz też