Skały magmowe
Skały magmoweSkały magmowe – jeden z trzech głównych typów
skał
(obok
skał osadowych
i
metamorficznych
) budujących
skorupę ziemską
, powstałych wskutek
krystalizacji
lub zakrzepnięcia
magmy
w głębi skorupy ziemskiej lub
lawy
na powierzchni
Ziemi
. Geolodzy opisali ponad 700 odmian skał magmowych. Podział skał magmowych Podział genetycznySkały magmowe dzieli się w zależności od głębokości zastygania oraz stosunku do skał otaczających: - na trzy główne kategorie:
-
skały wylewne
(wulkaniczne,
efuzywne
, ekstruzywne) – krystalizują z magmy wydobywającej się na powierzchnię Ziemi w postaci lawy, m.in.:
bazalt
,
andezyt
,
melafir
,
trachit
,
latyt
,
dacyt
,
ryolit
,
porfir
,
obsydian
,
spilit
;
-
skały żyłowe
-
lamprofiry
i
diabazy
,
pegmatyty
;
-
skały głębinowe
(plutoniczne) – krzepnące głęboko (5-30 km) pod powierzchnią Ziemi, tworzące intruzje o znacznych rozmiarach -
perydotyt
,
gabro
,
dioryt
,
noryt
,
granodioryt
,
sjenit
,
monzonit
,
granit
,
karbonatyty
;
lub - na pięć
facji
:
- skały wylewne (jw.);
-
skały subwulkaniczne
;
-
skały hipabisalne
(hipabysalne) – krzepnące na niewielkiej głębokości pod powierzchnią Ziemi, tworzące drobne intruzje o nieznacznych rozmiarach, m.in.
karbonatyty
, doleryt, granofir,
mikrogranit
,
pegmatyt
,
aplit
,
melafir
,
porfir
,
dacyt
,
latyt
,
lamprofir
,
ryolit
;
-
skały mezoabysalne
;
-
skały abysalne
(głębinowe, jw.).
Skały magmowe mają zwykle
strukturę
krystaliczną, niektóre mają strukturę porfirowatą lub
porfirową
, afanitową lub
szklistą
. Wielkość
kryształów
w skale zależy od szybkości krzepnięcia magmy: wolno krzepnące skały plutoniczne mają strukturę jawnokrystaliczną z kryształami o rozmiarach powyżej 5 mm, natomiast szybko krzepnące skały wulkaniczne wykazują
strukturę skrytokrystaliczną
(poniżej 1 mm), szklistą lub porfirową, gdy w skrytokrystalicznym lub szklistym "
cieście skalnym
" występują pojedyncze, wcześniej wykrystalizowane
prakryształy
. Podział ze względu na składSkały magmowe wyróżnia się również w zależności od ich składu chemicznego i
mineralnego
. Podstawowym jest podział ze względu na zawartość
krzemionki
. Wyróżniamy skały magmowe: -
kwaśne
– powyżej 66% SiO2 (w górnej części
diagramu QAPF
- obfite w
kwarc
(Q))
-
obojętne
– 53-66% SiO2 (w środkowej części diagramu QAPF)
-
zasadowe
– 45-53% SiO2 (w dolnej części diagramu QAPF - obfite w
skaleniowce
(F))
- skrajnie zasadowe (
ultrazasadowe
) – poniżej 45% SiO2
- skały alkaliczne - skały względnie nasycone alkaliami, a więc niedosycone krzemionką.
Podział na klasy skałSkały powstałe z krystalizacji głównej magmy dzielimy na klasy: - klasa perydotytu
- klasa gabra i bazaltu
- klasa diorytu
- klasa granitu i ryolitu
- klasa sjenitu i trachitu
- klasa monzonitu i latytu
- klasa fojaitu i fonolitu
- klasa teralitu i tefrytu
- klasa ijolitu i law skaleniowcowych
- klasa skał niekrzemianowych
Przykłady skał magmowych
Bazalt
, z widocznym ciosem termicznym - przykład skały wylewnej zasadowej |
Porfir
- przykład skały wylewnej bądź żyłowej kwaśnej bądź zasadowej | | |
Diabaz
- przykład zasadowej skały żyłowej, o składzie mineralnym zbliżonym do
bazaltu
|
Pegmatyt
- przykład kwaśnej skały żyłowej lub magmowej | | | |
Granit
- przykład skały kwaśnej głębinowej |
Rapakivi
- przykład skały kwaśnej głębinowej |
Dioryt
- przykład głębinowej skały obojętnej |
Sjenit
– przykład obojętnej skały głębinowej |
Gabro
- przykład głębinowej skały zasadowej | | |
Formy skał magmowychMagma, przemieszczając się i zastygając w różnych warunkach temperatury, składu, ciśnienia i charakteru otoczenia, może tworzyć ciała skalne o różnej formie, w odniesieniu do otaczających skał. Ich rozróżnianie jest bardzo ważne dla uzyskania pełnego obrazu sytuacji geologicznej.
Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Skały magmowe":
Grzyby
...
Chojnik (Karkonosze)
...
Wodospad
...
Regosole
...
Litosole
...
Metamorfizm kontaktowy
przechodząc w
kwarcyt
, piaskowce arkozowe lub
szarogłazy
mogą ulegać przeobrażeniu kończąc jako
gnejsy
,
Skały magmowe
głębinowe o składzie zbliżonym do
intrudującej
magmy
ulegają najmniejszym bądź ...
Zlepieniec
...
Zieleńce
...
Amfibolit
...
Wschodnia osłona granitu karkonoskiego
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Skały magmowe":
Groza gór wysokich w poezji Kazimierza Przerwy - Tetmajera (plansza 20)
...
202. Historia geologiczna i budowa Polski. Rozmieszczenie zasobów mineralnych (plansza 4)
...
Groza gór wysokich w poezji Kazimierza Przerwy - Tetmajera (plansza 10)
...
|