Wojsko kwarciane to zaciężne oddziały wojskowe utworzone w latach 1562 - 1563 oraz 1567 przez Zygmunta II Augusta . Stanowiły one stałe siły zbrojne (w odróżnieniu od pospolitego ruszenia czy oddziałów powoływanych doraźnie). Były kontynuacją wojsk obrony potocznej .

Odbieranie nieprawnie zagarniętych królewszczyzn zwiększało dochody skarbu królewskiego, co z kolei umożliwiało m.in. stałe finansowanie armii. Wymuszone przez ruch egzekucyjny uporządkowanie gospodarowania w królewszczyznach, umożliwiło uchwalenie na sejmie w 1564 roku specjalnego funduszu, pochodzącego z 1/4 dochodów uzyskiwanych w dobrach królewskich. Była to tzw. kwarta ( łac. quarta pars - czwarta część). Podatek ten przeznaczony był na utrzymanie wojska kwarcianego.

Fundusze zebrane na utrzymanie wojska kwarcianego były przechowywane od 1562 na zamku w Rawie Mazowieckiej jako tzw. skarb rawski .

Wojsko kwarciane złożone było z jazdy, piechoty i artylerii. Były to formacje o charakterze stałym i zaciężne. Wojsko to liczyło zwykle od czterech do sześciu tysięcy ludzi.

W czasie pokoju oddziały te liczyły około 2500 jazdy.

W roku 1632 wprowadzono nową kwartę (duplę), która została przeznaczona na utworzenie artylerii królewskiej.

W 1652 r. wojsko kwarciane zastąpiono komputowym .

Zobacz też

• skarb rawski