Historia Czech
Od czasów najdawniejszych do
Wielkich Moraw
W
V
-
IV wieku przed Chrystusem
na obszarze dzisiejszych
Czech
zamieszkiwali
Bojowie
(lud
celtycki
). Od nich pochodzi
łacińska
nazwa kraju –
Bohemia
.
Od końca IV wieku p.n.e. na obszarze dzisiejszych Czech osiedlały się głównie ekspandujące na wschód
plemiona
germańskie
. Najpierw na tych ziemiach osiedlili się
Markomanowie
(plemię zachodniogermańskie). Około
8 roku p.n.e.
na ziemiach czeskich i
morawskich
utworzyli silne
państwo
pod przywództwem
Marboda
(łac. Maroboduus). Marbod w końcu został pokonany przez
Arminiusa
(Hermana), wodza germańskich
Cherusków
i zbiegł do
Italii
, gdzie zmarł w
37 roku n.e
.
Od
I
-
II
do
IV wieku
tereny Czech znajdowały się pod silnymi wpływami
Imperium Rzymskiego
. W latach
166
-
180
Markomanowie zostali pokonani przez
Rzymian
. W sąsiedniej
Bawarii
archeolodzy
odkryli przeszło 500 osiedli z tamtego czasu.
W
V wieku
ze wschodu przybyli
Słowianie
, którzy stopniowo wypierali Germanów. Pod koniec
VI wieku
plemionom słowiańskim narzucił zwierzchność
Kaganat Awarów
. W
623
pod wodzą kupca frankijskiego
Samona
wybuchło powstanie słowiańskie przeciwko
Awarom
, zakończone sukcesem. Plemiona słowiańskie
skonfederowały
się w jedno
państwo pod wodzą Samona
, a jego centralną część stanowiły
Morawy
. Po śmierci Samona w
658
, prawdopodobnie w wyniku walk wewnętrznych, państwo to rozpadło się. Odtąd Słowianie nie utworzyli ponadplemiennego państwa aż do
wieku IX
. Znaleziska archeologiczne pozwalają twierdzić, że Awarowie powrócili wówczas na wcześniej zdobyte ziemie, a przynajmniej na południowe krańce dzisiejszej
Słowacji
, wchodząc w symbiozę ze Słowianami. Tymczasem terytoria położone dalej na północ były już czysto słowiańskie. Pod koniec
VIII wieku
Czechy znajdowały się w orbicie wpływów Państwa
Franków
, będącego u szczytu rozkwitu za panowania
Karolingów
, a szczególnie ich najwybitniejszego władcy –
Karola Wielkiego
. Budowa licznych osad w dolinach rzecznych, jak również fortów na wzgórzach wskazuje, że integrację polityczną napędzali lokalni możnowładcy dysponujący uzbrojonymi orszakami. Dzięki temu rozwojowi w rejonie Blatnica-Mikulčice wyrosła bogata kultura inspirowana też częściowo sztuką karolińską i awarską. Nastąpiła dalsza centralizacja władzy i postęp w tworzeniu słowiańskich struktur państwowych. W rezultacie wytworzyły się dwa główne państwa: Księstwo Morawskie początkowo usytuowane w dzisiejszych południowo-wschodnich Morawach i zachodnich krańcach Słowacji, którego ośrodkiem były prawdopodobie Mikulčice oraz
Księstwo Nitrzańskie
położone na terenie obecnej zachodniej i środkowej Słowacji ze stolicą w
Nitrze
.
Od Wielkich Moraw do utworzenia państwa Przemyślidów
Około roku
820
Księstwo Morawskie zaczęło przekształcać się w silne
państwo wielkomorawskie
, które początkowo podbiło jedynie pozostały obszar Moraw, a dopiero po pierwszych kilkunastu latach istnienia także tereny Bohemii, czyli tzw. "Czech właściwych". Państwem tym rządziła lokalna
dynastia
. Pierwszym znanym z imienia władcą był
Mojmir I
, który w
831
przyjął chrzest z rąk Reginhara, biskupa
Passau
.
W pierwszych dekadach IX w. Słowianie żyjący w Księstwie Nitrzańskim pozostawali pod władzą księcia
Pribiny
. W
828
wybudował on dla swojej żony i niemieckich osadników zamieszkujących w granicach jego państewka pierwszy kościół na terenie własnej posiadłości zwanej Nitrawa, choć sam nadal pozostawał poganinem. W
833
Mojmir wygnał Pribinę z Nitry, co rozpoczęło etap zjednoczenia obydwóch księstw pod berłem jednego władcy. Wykopaliska ujawniły, że zniszczone zostały wtedy co najmniej trzy nitrzańskie zamki (Probedim, Čingov, Ostrá skala). Pribina znalazł schronienie u Franków, a ich król
Ludwik Niemiecki
podarował mu w
847
część
Panonii
nad rzeką
Zala
, znaną jako Księstwo Balatońskie, które potem także zostało się częścią Moraw.
W latach
833
-
836
Mojmir przyłączył
Księstwo Nitrzańskie
oraz stopniowo wyzwalał Morawy spod wpływów władców
wschodniofrankijskich
. W
846
usiłował doprowadzić do secesji kraju spod ich zwierzchnictwa. Wtedy został zdetronizowany przez Ludwika Niemieckiego, który wspomógł tym samym jego bratanka
Rościsława
w zdobyciu tronu. Nowy władca kontynuował jednak prowadzenie niezależnej polityki. Po zatrzymaniu w
855
ataku Franków, chcąc osłabić wpływy niemieckich księży w państwie, zwrócił się do
cesarza Bizancjum
Michała III
z prośbą o przysłanie misjonarzy, którzy potrafiliby przetłumaczyć religię
chrześcijańską
na macierzysty język słowiański. Poprzez nawiązanie relacji z
Konstantynopolem
pragnął również przeciwstawić się nowopowstałemu sojuszowi Franków z
Bułgarami
. W roku
863
przybyło 2 braci – (
mnichów
) –
Cyryl i Metody
, którzy rozpoczęli
chrystianizację
kraju. Cyryl przetłumaczył
Biblię
na
staro-cerkiewno-słowiański
, tworząc w ten sposób
głagolicę
. Jego teksty uznawane są za najstarsze spośród wszystkich
języków słowiańskich
. Rościsław troszczył się także o bezpieczeństwo i administrację kraju. Na jego panowanie ptzypadł więc okres budowy licznych zamków warownych, jak np. Dowina. Morawy stały się wystarczająco silne pod względem militarnym i ekonomicznym, by były traktowane na równi z Królestwem Wschodniofrankijskim, nawet od tego stopnia, iż Rościsław był stanie ingerować w wewnętrzne spory i walki zachodnich sąsiadów. Udzielał wsparcia synowi króla Ludwika - Karolmanowi w buncie przeciwko ojcu. W nagrodę otrzymał Księstwo Balatońskie w Dolnej Panonii po zabiciu księcia Pribiny przez Karolmana. Za jego panowania w
861
doszło po raz pierwszy do najazdów plemion
madziarskich
w kierunku
Karpat
. Rościsław podarował w apanaż swojemu bratankowi
Świętopełkowi I
księstwo Nitry. Ten jednak zbuntował się i sprzymierzył z Frankami. W
870
obalił rządy stryja. Początki jego panowania były burzliwe, bowiem jego uprzedni sojusznicy odmówili opuszczenia zachodniej części Wielkich Moraw i doszło do walk. W
871
młody książę dostał się w niewolę frankijską, podczas której w kraju wybuchło powstanie pod wodzą
Sławomira
. Ostatecznie Świętopełk został wypuszczony i przejął dowództwo nad powstańcami, wypędzając Franków z Wielkich Moraw. W następnych latach skutecznie bronił niepodległości państwa przed Frankami i podporządkowywał mu wiele sąsiednich ziem, w tym w
874
m. in.
Księstwo Błatneńskie
. Podobnie jak jego poprzednik został mianowany królem. Za jego panowania Wielkie Morawy stały się imperium, osiągając
880
największy zasięg terytorialny i obejmując nie tylko Morawy i Słowację, ale także północ i centrum dzisiejszych
Węgier
,
Dolną Austrię
,
Bohemię
,
Łużyce
,
Śląsk
i
Małopolskę
, a także północną
Serbię
. Nie mniej jednak dokładne granice państwa są przedmiotem dywagacji. Świętopełk wytrzymał także najazdy węgierskie i bułgarskie. Wielokrotnie sam wynajmował Madziarów, rozważając wszczęcie wojny z Frankami.
Około
869
zmarł Cyryl, a w
880
papież Jan VIII
utworzył nową prowincję
kościelną
dla Wielkich Moraw. Od imienia Cyryla, w kręgu jego uczniów w ciągu IX i
X wieku
powstał udoskonalony
alfabet
słowiański oparty na
majuskule
cyrylicy
, w niektórych krajach, z modyfikacjami używany do dzisiaj.
Arcybiskupem
Moraw został Metody, który mimo trudności prowadził dalszą owocną chrystianizację. Po raz pierwszy wprowadził on słowiański język do
liturgii
- jako czwarty po
łacinie
,
grece
i
hebrajskim
. Biskupstwo było ulokowane w Nitrze.
Świętopełk
był mniej przychylny Metodemu aniżeli Rościsław, jednak to on całkowicie uniezależnił księstwo wielkomorawskie od wpływów niemieckich. Ponadto
kler
bawarski, uważając Morawy za swoją strefę wpływów, oskarżył Metodego o
herezję
. W tych okolicznościach jego działalność zanikła, jednakże 20 lat jego pracy spowodowało, że mieszkańcy Wielkich Moraw oswoili się z nową
religią
. Metody zmarł w
885
roku jako męczennik za wiarę. W
907
Wielkie Morawy dotknął niszczący najazd
Madziarów
(plemię węgierskie, które od
895
również tworzyło zręby własnej państwowości, na południe od Moraw). Osłabione państwo wielkomorawskie, rozdarte wewnętrznymi walkami wkrótce rozpadło się. Na gruzach Wielkich Moraw około roku
895
powstało pierwsze państwo czeskie, rządzone przez dynastię
Przemyślidów
.
W
925
nowy władca Czech
Wacław I
przyjął
chrześcijaństwo
z rąk wschodnich Franków.
Pogańskie
elity słusznie przewidziały odsunięcie ich od władzy i wzrost wpływów frankońskich w Czechach. Na czele ich buntu stanął brat Wacława –
Bolesław
. W
935
Bolesław dokonał przewrotu, w wyniku którego Wacław zginął, a on sam został władcą. Zmienił politykę państwa: zostały rozluźnione więzi z Frankami oraz zahamował działalność misjonarzy frankońskich. Władza Bolesława sięgnęła Słowacji,
Śląska
, Czech, Moraw i
Małopolski
.
W
965
Bolesław wydał swoją córkę
Dobrawę
za księcia
Polan
Mieszka I
, zawierając tym samym sojusz. Zabity Wacław został uznany za męczennika i wyniesiony na ołtarze, natomiast Bolesław zyskał przydomek "Srogi". W
950
król niemiecki
Otto I
najechał na Czechy i zmusił Bolesława do złożenia
hołdu lennego
. W
962
król Otto I koronował się na
cesarza rzymskiego
, proklamując odbudowę cesarstwa na
Zachodzie
. Tym sposobem Czechy zostały włączone do Cesarstwa i od tej pory ich losy toczyły się ściśle z niemieckimi. W
972
Bolesław I Srogi
zmarł i na tron wstąpił jego syn
Bolesław II Pobożny
. W
973
w stolicy Czech,
Pradze
powstało
biskupstwo
. Był to kolejny element uzależniający Czechy od
Niemiec
, ponieważ biskup praski był podległy arcybiskupowi niemieckiej
Moguncji
.
Bolesław, król Polski i książę Czech
W
990
Czechy prowadziły wojnę z sąsiednią
Polską
, w wyniku której utraciły Śląsk i być może Małopolskę. W
995
potężny ród
Wrszowców
wymordował inny, opozycyjny wobec Przemyślidów ród
Sławnikowiców
. Bolesław Pobożny zmarł w
999
, na tron wstąpił zaś jego syn
Bolesław III Rudy
. Rozpętał terror, a jego bracia w obawie przed zgładzeniem uciekli do Niemiec. W
1003
wyczerpany wewnętrznie kraj uległ najazdowi polskiego księcia
Bolesława Chrobrego
, który opanował całe państwo czeskie i ogłosił się księciem Czech. Łupieżcza polityka nowego władcy zraziła do niego Czechów. Rozszerzenia wpływów polskich nie mógł również zaakceptować król niemiecki
Henryk II
. W
1004
wojska niemieckie i powstanie czeskie w Pradze obaliły Bolesława.
Nowym władcą został uległy cesarzowi brat Bolesława Rudego –
Jaromir
. Jego władza ograniczała się tylko do Czech właściwych, gdyż Moraw i Słowacji nie udało się odzyskać. W
1005
i
1007
wojska czeskie wspomagały wyprawy Henryka przeciwko Polsce. W
1012
Jaromir został obalony i wygnany z kraju. Na tron wstąpił jego młodszy brat –
Oldrzych
. Przez cały czas jego panowania narastał konflikt pomiędzy nim a rodem Wrszowców. W
1025
zmarł Bolesław Chrobry i nadarzyła się okazja odzyskania utraconych terenów. W
1031
nastąpiła wielka inwazja niemiecko-czesko-duńsko-ruska na Polskę. Czechy odzyskały Morawy, jednakże Słowację przyłączyły
Węgry
. W
1033
wybuchła wojna domowa pomiędzy stronnikami Jaromira i Oldrzycha. Na rok na tron wstąpił Jaromir, jednakże niebawem zginął w zamachu. Oldrzych umarł w
1034
.
Księciem został jego syn Oldrzycha
Brzetysław I
. W
1038
Czesi wykorzystali
bezkrólewie
panujące w Polsce i zorganizowali najazd. Brzetysław zniszczył stolice biskupie w
Poznaniu
i
Kruszwicy
oraz stolicę państwa i metropolii –
Gniezno
. Zrabował
relikwie
, wywiózł łupy, a w drodze powrotnej przyłączył do Czech Śląsk. Cesarz niemiecki
Henryk III
nie chcąc pozwolić na zbytnie wzmocnienie Czech, by się zbytnio nie uniezależniły od Niemiec i w
1040
zaatakował Czechy, jednak poniósł klęskę. W
1050
z kolei Czechy poniosły klęskę i musiały zwrócić Polsce ¾ Śląska i większość zrabowanych wcześniej łupów. Ponadto w kolejnych latach Czechy dotknęła klęska głodu.
W
1061
na tron wstąpił
Wratysław II
. W
1063
udało mu się utworzyć drugie na terenie Czech biskupstwo ze stolicą w
Ołomuńcu
. Wratysław zaangażował się w wojnę domową w Niemczech, a gdy król niemiecki
Henryk IV
uzyskał przewagę nad rywalami, w dowód wdzięczności zezwolił na królewską koronację Wratysława, która nastąpiła w roku
1075
. Za jego rządów Polska wznowiła płacenie
trybutu
Czechom ze Śląska.
Wiek XII to z kolei spadek znaczenia Czech,
kolonizacja
niemiecka, walki wewnętrzne w Czechach pomiędzy kilkunastoma książętami.
Kres walk nastąpił za panowania
Przemysła Ottokara I
. Władca ten uzyskał od cesarza
bullę
, która zagwarantowała dziedziczność władzy w Czechach. Był to więc krok w stronę uniezależnienia się Czech od Niemiec. Przez cały
wiek XIII
Czechy umacniały swoją pozycję w Europie, zawarły traktaty wojskowe z Zakonem Krzyżackim, zaczęły uzyskiwać wpływy na Śląsku oraz stały się najsilniejszym niemieckim państwem. W
1254
umarł ostatni król niemiecki z dynastii
Hohenstaufów
w rezultacie czego nastał okres wielkiego bezkrólewia.
Nowy władca Czech –
Przemysł Ottokar II
opanował księstwa
Austrii
,
Styrii
i
Karyntii
. Za jego panowania podporządkowana została również część Śląska. Przemysł Ottokar próbował zdobyć koronę niemiecką, jednakże królem niemieckim został wybrany
Rudolf Habsburg
. W
1278
doszło do
bitwy pod Suchymi Krutami
pomiędzy wojskami czesko-śląskimi a niemieckimi, w której zginął czeski król, a Czechy straciły Austrię, Styrię i Karyntię.
Wacław
, król Polski, Czech i Węgier
Następny król
Wacław II
opanował cały Śląsk i Polskę, koronując się w
1300
na jej króla. Wacław II zmarł jednak w 1305. Czesi stracili władzę nad Polską, część kraju ze stolicą (
Krakowem
) opanował książę kujawski
Władysław I Łokietek
.
Wacław III
(syn zmarłego króla) zorganizował wyprawę na Polskę, jednak został zamordowany w
1306
. Na nim wygasła męska linia rodu Przemyślidów.
Po walkach wewnętrznych w Czechach król niemiecki, władca zwierzchni Czech,
Henryk VII Luksemburski
oddał Czechy w
lenno
swojemu synowi
Janowi
. Jan poślubił siostrę Wacława III i zdobył historyczne prawo do władania zarówno Czechami, jak i Polską. Jan Luksemburski był królem, który wykorzystywał Czechy do umocnienia swojej dynastii. Często przeciwko niemu wybuchały bunty, jednakże zawsze udawało mu się opanować sytuację w kraju. Pomimo iż Władysław Łokietek koronował się królem Polski, Jan cały czas podkreślał swoje prawa do korony polskiej. Zawarł sojusz z
Krzyżakami
przeciwko Polsce, jednak w
1343
podpisano w
Kaliszu
traktat pokojowy z Polską, w którym Czechy zrzekły się roszczeń do korony polskiej. W
1346
Jan Luksemburski zginął w
bitwie pod Crécy
, walcząc po stronie Francuzów przeciwko Anglikom. Ogromną zasługą króla Jana było utworzenie arcybiskupstwa w Pradze w
1344
roku. W ten sposób Czechy uzyskały niezależność kościelną od Niemiec.
W
1346
królem czeskim został syn Jana Luksemburskiego –
Karol
. W tym samym roku został obrany
antykrólem
niemieckim wobec
Ludwika IV Bawarskiego
(z dynastii
Wittelsbachów
). Ludwik Wittelsbach zmarł w
1347
i wtedy Karol stał się niepodzielnym królem Niemiec. W
1348
król założył pierwszy w Europie Środkowej
uniwersytet
(w Pradze). Za jego rządów stolicą cesarstwa została Praga, która za jego czasów znacznie się rozbudowała. W
1355
Karol koronował się na cesarza rzymskiego. Za jego panowania toczyły się spory o podległość biskupstwa
wrocławskiego
. Chociaż Wrocław znajdował się w granicach państwa Karola, papież pozostawił biskupstwo pod władzą arcybiskupów gnieźnieńskich. W 1355 władca wydał
Złotą Bullę
, która sankcjonowała ustrój Niemiec. Wyboru cesarza od tej pory dokonywali arcybiskupi: Moguncji,
Trewiru
i
Kolonii
oraz król Czech, palatyn reński, margrabia brandenburski i książę saski.
Karol wziął udział w zjeździe monarchów w
1364
w
Krakowie
, na którym król
Kazimierz III Wielki
(ostatni z Piastów na polskim tronie) potwierdził prawa
Andegawenów
do tronu polskiego. Karol IV zmarł w roku
1378
. Po śmierci ojca władzę w kraju objął
Wacław IV
. Tak jak i jego poprzednik został królem niemieckim. W czasie rządów tego króla społeczeństwo antagonizowały herezje oraz konflikt o władzę papieską.
Po śmierci Wacława IV w roku
1419
władzę postanowił przejąć brat króla,
Zygmunt
. W tym czasie ogromne wpływy w społeczeństwie czeskim zdobył
Jan Hus
, który głosił potrzebę odnowy moralnej kościoła. Papież uznał Husa za
heretyka
. W
1415
, podczas obrad
soboru w Konstancji
, Zygmunt podstępnie zaprosił Husa do miasta, rzekomo w celu załagodzenia sporu, ponadto poręczył jego nietykalność. Jednakże, gdy Hus przybył do Konstancji, został pojmany, osądzony i spalony na stosie. Czesi oburzeni zdradą króla, podjudzani przez stronnictwa husyckie przeciwko Zygmuntowi, gdyż widziały one szansę na zdobycie władzy nad krajem, wzniecili krwawą rebelię. Przez 20 lat wojny husyckie pustoszyły kraj. Zygmunt wziął górę, w
1436
, gdy na jego stronę przeszło silne ugrupowanie utrakwistów. Zygmunt umarł w
1437
, był ostatnim czeskim władcą z dynastii Luksemburgów.
Zjazd królów Jagiellonów z cesarzem Maksymilianem pod Wiedniem, obraz
Jana Matejki
W roku
1458
królem został
Jerzy z Podiebradów
, król nie pochodzący z żadnej dynastii, panował do roku
1471
. Po jego śmierci na tron czeski wybrany został
Władysław II Jagiellończyk
, najstarszy syn króla polskiego
Kazimierza
. Czechy zostały zaatakowane przez węgierskiego władcę
Macieja
, który opanował Morawy, Śląsk i
Łużyce
. Prowincje te znalazły się ponownie pod panowaniem czeskim po śmierci króla Węgier w
1490
. Władysław pragnął objąć rządy nad Węgrami, wywołało to konflikt z młodszym bratem –
Janem
, ostatecznie wygrał Władysław, Jan został dwa lata później królem Polski, po śmierci Kazimierza.
W
1515
Jagiellonowie zawarli
układ wiedeński
z
Habsburgami
, dotyczył on dziedziczenia tronu przez austriackich władców w przypadku wygaśnięcia Jagiellonów czesko-węgierskich. W
1516
na tronie zasiadł syn zmarłego Władysława –
Ludwik Jagiellończyk
. W
1526
zginął on w wojnie z
Turcją
,
pod Mohaczem
.
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Czechy Habsburgów
Po bezpotomnej śmierci
Ludwika Jagiellończyka
, który poległ w bitwie z Turkami pod Mohaczem 1526, na tron czeski został wybrany
Ferdynand I Habsburg
. Panowanie Habsburgów przyniosło Czechom ograniczenie przywilejów stanowych oraz swobód religijnych, mimo zagwarantowania przez cesarza
Rudolfa II
w
1609
wolności religijnej dla protestantów ich konflikt z dynastią trwał nadal. W 1618 protestanci wyrzucili przez okna zamku na
Hradczanach
dwóch namiestników nowego króla Ferdynanda II (
defenestracja praska
1618), co stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu
wojny trzydziestoletniej
1618-1648. Po śmierci
Macieja II
w 1619 stany nie uznały następstwa
Ferdynanda II
i powołały na tron władcę
Palatynatu
Fryderyka Wittelsbacha
. W
bitwie pod Białą Górą
8 listopada
1620
wojska cesarskie pobiły armię protestancką. W następstwie klęski przywileje stanów czeskich uległy dalszemu drastycznemu ograniczeniu. Poza Śląskiem zniesiono swobody religijne, chłopi popadli w poddaństwo osobiste. Habsburgowie narzucili rządy absolutne i dziedziczność tronu, a czeską arystokrację zastąpili oddanymi dynastii cudzoziemcami. Przymusowa rekatolizacja Czech w latach
1650
-
1657
wywołała masową
emigrację
protestantów
. Wojna trzydziestoletnia spowodowała w Czechach znaczne straty ludnościowe (ubyło ok. połowy ludności) i gospodarcze. W XVII-XVIII w. obszar Królestwa Czeskiego zmniejszył się. W
1635
, jeszcze za panowania Ferdynanda II, utraciło ono na rzecz
Saksonii
Łużyce
, a po przegranych przez Austrię
wojnach śląskich
1740-1745 na rzecz
Prus
większą część Śląska.
Reformy
Marii Teresy
i
Józefa II
, zwłaszcza ograniczenie pańszczyzny, zniesienie poddaństwa i liczne kasaty majątków kościelnych, stworzyły w Czechach na przełomie XVIII i XIX w. warunki do stopniowego rozwoju gospodarki kapitalistycznej. Pomimo utraty Śląska, Czechy pozostały najlepiej ekonomicznie rozwiniętym krajem monarchii Habsburgów; tworzyła się czeska burżuazja i inteligencja. W tym okresie w społeczeństwie czeskim rozpoczął się proces kształtowania świadomości narodowej. W 1792 powstała katedra
języka czeskiego
na
uniwersytecie praskim
. Rozwinęły się badania nad językiem czeskim, a następnie nad historią Czech, literaturą i twórczością ludową. Wśród inteligencji czeskiej popularnością cieszył się początkowo
panslawizm
, później
austroslawizm
.
W czasie
Wiosny Ludów
podniesiono postulat utworzenia z Czech,
Moraw
i
Śląska Cieszyńskiego
odrębnej prowincji w ramach monarchii habsburskiej z własnym sejmem. W czerwcu 1848 odbył się w Pradze zjazd
Słowaków
, któremu przewodniczył
Palacky
, zwolennik austroslawizmu. W trakcie zjazdu wybuchło powstanie praskie 1848, krwawo stłumione przez wojska austriackie; trwałą zdobyczą Wiosny Ludów było uwłaszczenie chłopów w monarchii austriackiej, co, wraz z postępującą
industrializacją
i
rewolucją przemysłową
, ułatwiło w Czechom dalszy rozwój gospodarki kapitalistycznej. W latach 60. XIX w. Czechy stały się najbardziej uprzemysłowionym (głównie przemysł tekstylny i maszynowy) krajem Austrii.
Po załamaniu się 1860 centralistycznego systemu A. Bacha, Czeska Partia Narodowa (Narodni strana), której przewodzili F. L. Rieger i Palacky, wystąpiła ponownie z programem przebudowy państwa austriackiego w federację równoprawnych krajów, a po ugodzie austro-węgierskiej 1867 uznania Królestwa Czeskiego za równoprawne wobec Austrii i Węgier. Odrzucenie tego postulatu doprowadziło do bojkotu przez partię narodową parlamentu wiedeńskiego i sejmu krajowego. Stało się to jedną z przyczyn rozpadu partii na staroczechów i młodoczechów, którzy 1874 utworzyli Narodową Partię Liberalną (Narodni strana svobodomyslna). Walczyła ona o zwiększenie swobód obywatelskich, rozszerzenie kompetencji systemu parlamentarnego, powszechne prawo wyborcze i przyznanie Czechom większych praw narodowych. Na czele nowej partii stanęli wówczas Karel Sladkovský, A. i J. Gregrowie. W 1878 powstała w
Czeska Partia Socjaldemokratyczna
, która w
1888
weszła w skład austriackiej socjaldemokracji. Na przeł. XIX i XX w. powstały w Czechach nowe partie polityczne. Chrześcijańsko-Demokratyczna i agrarna; zaostrzył się konflikt między ludnością czeską a niemiecką. Po wybuchu
I wojny światowej
czeskie partie polityczne zajęły w większości pozycję wyczekującą; społeczeństwo niechętnie ponosiło ofiary na rzecz monarchii habsburskiej. Część działaczy narodowych już 1914 udała się na emigrację. W
1916
powstała w Paryżu
Czechosłowacka Rada Narodowa
z
Masarykiem
na czele, uznana 1918 przez państwa
ententy
za reprezentację Czechów i Słowaków; pod politycznym zwierzchnictwem Czechosłowackiej Rady Narodowej
Czechosłowacja międzywojenna
Czechosłowacja powstała
28 października
1918
. Granice nowo powstałego państwa zostały ustalone traktatami
wersalskim
z 1919,
w St. Germain
z 1919 oraz
w Trianon
z 1920. Z mocy tych traktatów w jego skład weszły przede wszystkim ziemie byłych
Austro-Węgier
. Spośród
krajów koronnych
Cesarstwa Austriackiego
w skład Czechosłowacji weszły:
Z unitarnego Królestwa Węgier zostały wydzielone
Słowacja
("Górne Węgry") i
Ruś Zakarpacka
. Spoza Austro-Węgier do Czechosłowacji włączono jedynie należący do
Cesarstwa Niemieckiego
obszar wokół górnośląskiego miasta
Hulczyn
- tzw.
kraik hulczyński
- 316 km².
W okresie międzywojennym Czechosłowacja należała do najbardziej rozwiniętych gospodarczo i technologicznie państw Europy, chociaż zaznaczały się radykalne różnice w poziomie cywilizacyjnym jej części składowych. Politycznie była krajem stabilnym, do końca swego istnienia jako jedyne państwo w Europie Środkowej pozostała demokratyczna. Tym niemniej państwo było podminowane przez tarcia narodowościowe - irredentę niemiecką i węgierską oraz rosnące słowackie i rusińskie niezadowolenie z braku obiecanej autonomii.
30 września
1938
układ monachijski
przyznał Niemcom
Kraj Sudetów
. W następnym miesiącu Polska zajęła
Zaolzie
. W listopadzie Węgrzy zajęli południową Słowację i Ruś Zakarpacką z
Użhorodem
i
Mukaczewem
. Resztę Rusi zagarnęli w marcu
1939
, uzyskując w ten sposób wspólną granicę z Polską.
15 marca
1939
hitlerowcy utworzyli z Czech
Protektorat Czech i Moraw
, a
14 marca
parlament słowacki ogłosił w
Bratysławie
akt niepodległości i utworzenie
Republiki Słowackiej
. Emigracyjny rząd działał przez cały okres wojny w
Londynie
.
CSRS
Po II wojnie światowej Czechosłowacja znalazła się w sferze wpływów Związku Radzieckiego. Zapowiedz politycznej i gospodarczej współpracy odrodzonej Czechosłowacji z ZSRR i państwami demokracji ludowe zawarta została w po ogłoszonej w kwietniu 1945 roku deklaracji programowej
Frontu Narodowego Czechów i Słowaków
. Jesienią przeprowadzono wybory do jednoizbowego Tymczasowego Zgromadzenia Narodowego, a wiosna 1946 roku wybory do Konstytucyjnego Zgromadzenia Narodowego. Przyjęcie przez nie 9 maja 1948 roku Konstytucji nawiązującej do ustawy zasadniczej z okresu I Republiki, nie zapobiegło dokonywanym pod jej formalnymi rządami procesom stalinizacji. Proces uniformacji państwa zwieńczył się uchwaleniem Konstytucji w dniu 11 listopada 1960 roku. Podjęta na przełomie lat 1967/1968 próba powrotu do niektórych zasad demokracji parlamentarnej (tzw. „Praska Wiosna”) zakończyła się zbrojną interwencją wojsk Układu Warszawskiego.
Od tego czasu na emigracji i w podziemi rozwijał się ruch opozycyjny, którego głównymi reprezentantami byli intelektualiści skupieni wokół Karty 77. Dopiero jednak na skutek przemian politycznych w Polsce i na Węgrzech oraz w NRD w listopadzie 1989 doszło w Czechosłowacji do znaczących zmian ustrojowych zwanych aksamitną rewolucją.
Czechy współczesne
Po upadku w
1989
na skutek
aksamitnej rewolucji
w Czechosłowacji politycy
Czech
i
Słowacji
zdecydowali się na utworzenie od
1 stycznia
1993
niepodległych
państw.
19 stycznia
1993
Czechy
zostały przyjęte do
ONZ
. W lutym parlament wybrał
Václava Havla
na
prezydenta
. Od
1992
władza w Czechosłowacji należała do koalicji utworzonej przez
Obywatelską Partię Demokratyczną
. Premierem rządu został
Václav Klaus
. Rząd Klausa kontynuował prywatyzację gospodarki oraz proces integracji ze strukturami Zachodu. Czechy osłabiły współpracę regionalną w ramach
Grupy Wyszehradzkiej
na rzecz indywidualnych starań o szybsze przyjęcie do
UE
i
NATO
. W grudniu 1997 premier Klaus podał się do dymisji. do sierpnia 1998 władzę sprawował pozapartyjny rząd
Josefa Tošovskýego
. W styczniu 1998 parlament ponownie wybrał Havla na prezydenta. W
przedterminowych wyborach parlamentarnych
czerwcu 1998 zwyciężyła
Czeska Partia Socjaldemokratyczna
.Premierem został Przewodniczący partii Miloš Zeman. którego w maju 2002 zastąpił
Vladimír Špidla
. Nowy rząd uaktywnił współpracę z państwami regionu w sprawie integracji z UE i NATO.
12 marca
1999
Czechy
,
Polska
i
Węgry
zostały przyjęte do NATO. W 2002
wybory parlamentarne
wygrała
Czeska Partia Socjaldemokratyczna
a premierem został
Stanislav Gross
. W 2003 nowym prezydentem został Václav Klaus. W kwietniu
2003
Czechy podpisały traktat akcesyjny z UE, który w czerwcu zatwierdzony w referendum.
1 maja
2004
, Czechy razem z dziewięcioma innymi państwami stały się członkami UE. W
2008
Czechy ratyfikowały
Traktat lizboński
. Obecnie prezydentem Czech jest Václav Klaus. W
2006
wybory parlamentarne
wygrała Obywatelska Partia Demokratyczna a premierem został
Mirek Topolánek
.
18 lutego
2009
parlament ratyfikował
traktat lizboński
.
Zobacz też