Ruś Kijowska – okres w historii Rusi trwający umownie od
862
do
1240
roku. Rok 862, w którym
Ruryk
przybył do
Nowogrodu Wielkiego
, to symboliczna data powstania państwa ruskiego. W
882
roku książę nowogrodzki
Oleg Mądry
doprowadził do powstania
Wielkiego Księstwa Kijowskiego
–
wczesnofeudalnego
państwa we wschodniej
Europie
ze stolicą w
Kijowie
, istniejącego do
1169
roku. W
1054
roku Wielkie Księstwo Kijowskie uległo
rozbiciu dzielnicowemu
, przy czym władcy, którym udało się zawładnąć Kijowem nadal nosili tytuł
wielkiego księcia kijowskiego
i byli w hierarchii feudalnej postawieni wyżej od pozostałych książąt ruskich. W
1169
przekształcone w Wielkie Księstwo Włodzimierskie ze stolicą we
Włodzimierzu nad Klaźmą
, które przejęło dominującą rolę Kijowa. W
1240
na skutek najazdu mongolskiego Wielkie Księstwo Włodzimierskie utraciło niezależność polityczną na rzecz
Złotej Ordy
. Moment ten uważany jest powszechnie za koniec okresu Rusi Kijowskiej.
Natomiast Księstwo Kijowskie jako jedna z dzielnic Wielkiego Księstwa Włodzimierskiego przestało istnieć około
1252
roku, kiedy to ostatni faktyczny władca tego księstwa
Aleksander Newski
, przyjął tytuł wielkiego księcia włodzimierskiego.
Historia
Wyprawa księcia
nowogrodzkiego
Olega Mądrego
na
Kijów
(
882
) doprowadziła do zjednoczenia północnych i południowych księstw ruskich. Oleg Mądry z przyczyn geopolitycznych przeniósł wkrótce stolicę swego państwa z
Nowogrodu Wielkiego
do Kijowa co dało początek Rusi Kijowskiej. Była ona początkowo luźnym związkiem księstw, które do ok. 2. poł.
XI w.
zachowały szeroką autonomię. Nowogród Wielki pozostawał jednak aż do końca XII wieku największym miastem ruskim. Wielcy książęta kijowscy Oleg (panujący do
912
lub
922
) i
Igor Rurykowicz
(panujący w latach
912
/
922
-
945
) podpisali z
Bizancjum
układy handlowe, które gwarantowały krajowi zyskowny handel.
Rządząca w latach
945
-
957
księżna
Olga
scentralizowała państwo, stworzyła podstawy trwałego porządku administracyjnego. Kolejny władca, syn Olgi,
Światosław I
podejmował odległe wyprawy wojenne, docierając na
Krym
i
Kaukaz
oraz na
Bałkany
. Ożeniony z siostrą cesarza bizantyjskiego Anną książę
Włodzimierz I
w
988
przyjął chrzest
i uczynił z chrześcijaństwa oficjalną religię państwową.
Panujący w latach
1019
-
1054
Jarosław I Mądry
umocnił pozycję
Cerkwi prawosławnej
na Rusi Kijowskiej. Ustanowione przez niego zasady dziedziczenia tronu książęcego w oparciu o regułę
senioratu
nie zapobiegły rozbiciu jedności politycznej kraju.
Rozbicie dzielnicowe Rusi
W
XII w.
Ruś Kijowska
podzieliła się na konkurujące ze sobą dzielnice (księstwa)
.[1] Na północy powstała
Republika Nowogrodzka
, na północnym zachodzie
Księstwo Połockie
, na południowym zachodzie księstwa
Halickie
i
Wołyńskie
. W centralnej części powstały księstwa: Kijowskie,
Turowskie
i
Smoleńskie
, na północnym wschodzie księstwa
Rostowsko-Suzdalskie
i Riazańskie, na południowym wschodzie
Czernihowskie
i
Perejasławskie
. Z czasem podział ten uległ jeszcze większemu rozdrobnieniu, przy czym książęta, którym udało się zawładnąć Kijowem byli w hierarchii feudalnej wyżej postawieni od pozostałych książąt i posługiwali się tytułem
wielkiego księcia
.
1169
książę
włodzimiersko-suzdalski
Andrzej I Bogolubski
opanował Kijów uzyskując tym samym tytuł wielkiego księcia. Odmiennie od większości swoich poprzedników, nie przeniósł do tego miasta swej stolicy lecz po opanowaniu Kijowa osadzał tam podległych sobie książąt. Centrum swego państwa pozostawił
Włodzimierz nad Klaźmą
, który odtąd stał się stolicą wielkiego księstwa i przejął dominującą rolę Kijowa.
Podboje tatarskie i litewskie
W
XIII
i
XIV w.
niektóre z zachodnich, mniejszych księstw ruskich przeszły w strefę wpływów nabierającej znaczenia
Litwy
. Rosło zagrożenie księstw ruskich ze strony
Mongołów
. Po klęsce sił rusko-połowieckich w
bitwie nad Kałką
(
1223
)
Batu-chan
podbił wszystkie ziemie ruskie z wyjątkiem księstw Połockiego i Pińskiego oraz Republiki Nowogrodzkiej, która jednak zmuszona była uznać zwierzchność Mongołów i opłacać trybut. Tatarzy nie przejęli bezpośrednich rządów w podbitych księstwach, zadowolili się każdorazowym zatwierdzaniem kandydata do tronu książęcego we Włodzimierzu, który z kolei pełnił funkcje zwierzchnie nad resztą książąt i miał prawo zwracania się o pomoc do chana.
W okresie panowania
mongolskiego
wodzem dużej rangi i zręcznym politykiem okazał się książę nowogrodzki
Aleksander Newski
.
1240
pokonał
Szwedów
(
bitwa nad Newą
),
1242
wojska
Zakonu kawalerów mieczowych
(
bitwa na jeziorze Pejpus
). W
1249
przyjął tytuł księcia kijowskiego, a w
1252
– wielkiego księcia włodzimierskiego.
Najsilniejszymi dzielnicami były:
Tytuł wielkiego księcia kijowskiego
Ruryk
– założyciel państwa ruskiego (pośrodku) na
Pomniku tysiąclecia Rosji z
1862
roku.
Tytułu tego używali kolejno:
Niektórzy książęta kijowscy (podlegli wielkiemu księciu włodzimierskiemu):
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Według historyka i archeologa
A. Arcichowskiego
księstwa ... XI-XIII wieku były tworami efemerycznymi i nie ustalonymi (przez tradycję), i granice tych księstw zmieniały się wielokrotnie w ciągu stulecia, zależnie od rezultatów sporów międzyksiążęcych A. Arcychowskij W zaszczitu s. 60. Słuszność temu twierdzeniu przyznał profesor
Henryk Paszkiewicz
w swojej pracy Początki Rusi (s. 38-39). Podobnie wypowiadał się A. Szachmatow pisząc Nie system (porządek) dzielnicowy rozdrobnił ziemię ruską; ten system mógł istnieć dlatego, że (ta) ziemia nie odczuwała swojej jedności i przeżywała w nowej dzielnicowej formie bytu dawne plemienne zawiści A. Szachmatow K woprosu, s. 354