Katolicka metropolia halicka w
Haliczu
, druga po
gnieźnieńskiej
prowincja
Kościoła katolickiego
w
Polsce
, utworzona została w
1367
roku i istniała do czasu przeniesienia jej siedziby do
Lwowa
oraz przemianowana na
metropolię lwowską
(
1412
).
Początki Kościoła katolickiego na Rusi Halickiej
Po odziedziczeniu
Rusi Halickiej
przez
Kazimierza Wielkiego
powstały korzystne warunki dla prowadzenia działalności przez Kościół katolicki na tym wyludnionym po kolejnych najazdach Tatarów oraz zamieszkanym po części przez wyznawców
prawosławia
terenie. Już w połowie
XIII wieku
, w związku z nawiązaniem kontaktów z
papieżem Innocentym IV
przez
Daniela Halickiego
i przejściową
unią
biskupstw
prawosławnych
księstwa halicko-włodzimierskiego
z
Rzymem
,
papiestwo
miało nadzieję na objęcie swymi wpływami Rusi. Po zerwaniu przez Daniela unii,
papież Aleksander IV
podporządkował kościół katolicki na Rusi Halickiej
biskupom lubuskim
(
1257
). Była to podległość czysto formalna, ale jak się okazało później, roszczenia biskupów lubuskich utrudniały organizację katolicyzmu na Rusi.
Kazimierz Wielki dążył do umocnienia wpływów katolicyzmu na zajętych przez siebie terenach. Jego koncepcją było utworzenie dla nich
metropolii
z kilkoma
sufraganiami
, ewentualnie podporządkowanie ich metropolii gnieźnieńskiej. Z tymi pomysłami ścierał się przez pewien czas, powstały w
kurii
awiniońskiej
, plan podporządkowania biskupstw ruskich łacińskiemu patriarsze
Konstantynopola
. Biskupstwa te powstawały głównie dzięki działalności
franciszkanów
i
dominikanów
. Pierwsze utworzono w
Kijowie
(
1320
), później, już w związku z polską sukcesją, w
Przemyślu
(przed
1253
),
Włodzimierzu Wołyńskim
(
1358
, krótko istniejące),
Chełmie
(1358/1359),
Lwowie
(
1359
). Miały one w zasadzie charakter tytularny (oprócz przemyskiego), a
ordynariusze
nie pojawiali się w swoich diecezjach, ze względu na niepewną jeszcze sytuację polityczną.
Utworzenie metropolii
Po umocnieniu swojej władzy na Rusi, król Kazimierz powrócił do koncepcji metropolii i zwrócił się do
papieża
(
1366
) o jej ustanowienie w
Haliczu
.
Papież Urban V
powołał w 1367 roku prowincję i mianował
arcybiskupem
franciszkańskiego zakonnika Krystyna. Po śmierci Kazimierza Wielkiego, jego politykę kościelną na Rusi kontynuował
Ludwik Węgierski
i jego namiestnik
Rusi Czerwonej
,
Władysław Opolczyk
.
Papież Grzegorz XI
w
1375
roku skasował ostatecznie pretensje biskupów lubuskich do jurysdykcji na tych terenach i potwierdził metropolię w Haliczu, podporządkowując jej, oprócz terenu
archidiecezji halickiej
, diecezje: przemyską, włodzimierską, i chełmską. Jednocześnie arcybiskupem
metropolitą
mianował Macieja z Egeru. Do metropolii przyłączono niedługo kolejne diecezje:
kamieniecką
na
Podolu
(
1379
), lwowską (
1390
) i kijowską (ok. 1405).
Organizacja metropolii szła dość opornie, przede wszystkim z powodu braku wiernych. Działalność zakonników, głównie
dominikanów
, wspieranych przez administrację dawała jednak rezultaty i arcybiskup
Jakub Strzemię
, który objął metropolię dwadzieścia kilka lat po jej utworzeniu, zaczął organizować sieć
parafii
. Jego następca,
Mikołaj Trąba
, późniejszy pierwszy
prymas
Polski, powiększył, wspólnie z
ordynariuszami
poszczególnych diecezji, sieć parafii do kilkudziesięciu.
Likwidacja metropolii
Już w czasie ustanowienia w Haliczu
archidiecezji
, gród ten miał okres świetności za sobą. Największym i najważniejszym miastem regionu stał się
Lwów
. Dlatego też władze państwowe i arcybiskupi zamyślali o przeniesieniu do niego stolicy metropolii. Ważne znaczenie miało również to, że Lwów był dużo lepiej zabezpieczony pod względem obronnym. Pierwsze próby zmiany stolicy archidiecezji podjęto już w 1375 roku. Nie udały się ze względu na roszczenia biskupów lubuskich. Później na przeszkodzie stanęli
Węgrzy
. Dopiero porozumienie w
Lubowli
(
1412
), w którym uregulowano sporne kwestie między Polską a Węgrami dotyczące Rusi Czerwonej, pozwoliło na zrealizowanie zamysłu.
Jan XXIII
, do którego
obediencji
należała Polska,
bullą
z
28 sierpnia
1412 roku przeniósł stolicę metropolii do Lwowa i zmienił jej nazwę na lwowską. Proklamacji bulli, czyli faktycznej likwidacji metropolii halickiej, dokonał arcybiskup
Jan Rzeszowski
w
1414
roku.
Metropolici haliccy
Zobacz też