Jan Strelau
Jan Strelau Profesor Jan Strelau (ur. 30 maja 1931 w Gdańsku), polski psycholog znany w skali międzynarodowej ze swoich badań nad
temperamentem
. Od 1957 do 2001 jego kariera naukowa związana była z
Uniwersytetem Warszawskim
, a od roku 2001 z
Szkołą Wyższą Psychologii Społecznej
, gdzie był pierwszym dziekanem Wydziału Psychologii, a od 2002 pełni funkcję prorektora ds. nauki i współpracy międzynarodowej.
Jest autorem
Regulacyjnej Teorii Temperamentu
(RTT), która koncentruje się na formalnych aspektach zachowania obejmujących charakterystykę energetyczną (E) i temporalną (T), na które składają się takie cechy jak:
wrażliwość sensoryczna
,
reaktywność emocjonalna
,
wytrzymałość
i
aktywność
(E) oraz
żwawość
i
perseweratywność
(T). Do ich pomiaru służy inwentarz Formalna Charakterystyka Zachowania - Kwestionariusz Temperamentu (FCZ-KT) skonstruowany przez niego i Bogdana Zawadzkiego. FCZ-KT został zaadaptowany do wielu wersji językowych, podobnie jak Kwestionariusz Temperamentu rozpowszechniony zagranicą jako Strelau Temperament Inventory (STI), a od 1998 roku w nowej adaptacji jako Kwestionariusz PTS (Strelau i Zawadzki) znany jako Pavlovian Temperament Survey (PTS) zaadaptowany do 16 wersji językowych. Badania prowadzone w ramach RTT koncentrują się na funkcjonalnej roli
temperamentu
w procesie adaptacji, ze szczególnym uwzględnieniem funkcjonowania człowieka w warunkach trudnych (stresowych) i jego znaczeniu jako jednego z czynników wpływających na zaburzenia w zachowaniu (m.in.
PTSD
). W ramach licznych badań prowadzonych w paradygmacie
genetyki
zachowania
Strelau i jego współpracownicy wykazali, że za
różnice indywidualne
w cechach
temperamentu
w około 40% odpowiada czynnik genetyczny, co podkreśla rolę środowiska, w tym głównie środowiska specyficznego (dla każdego członka rodziny) w kształtowaniu cech
temperamentu
. Strelau założył w
Uniwersytecie Warszawskim
pierwszą w Polsce Katedrę Psychologii Różnic Indywidualnych oraz stworzył w tymże Uniwersytecie Interdyscyplinarne Centrum Genetyki Zachowania. Był pierwszym przewodniczącym Europejskiego Towarzystwa Psychologii Osobowości (1984-1988) a także przewodniczył Międzynarodowemu Towarzystwu Psychologii Różnic Indywidualnych (1993-1995). Był również wiceprezydentem Międzynarodowej Unii Nauk Psychologicznych (IUPsyS; 1996-2000) oraz wiceprezesem
Polskiej Akademii Nauk
(2002-2006). Jest członkiem Europejskiej Akademii Nauk (Academia Europaea), członkiem rzeczywistym
Polskiej Akademii Nauk
i członkiem zagranicznym Fińskiej Akademii Nauk i Literatury. Otrzymał tytuł doktora honoris causa
Uniwersytetu Gdańskiego
,
Uniwersytetu im. A. Mickiewicza
w Poznaniu oraz Państwowego Uniwersytetu Nauk Humanistycznych w Moskwie. Jest także laureatem wielu nagród, w tym: - Nagroda Prezesa Rady Ministrów w kategorii "za wybitny dorobek naukowy”
-
Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej
w dziedzinie
nauk humanistycznych
i
społecznych
(tzw. polski
Nobel
)
- Nagroda Fundacji Humboldta „Humboldt Research Award to Emitent Foreign Academics” za wybitne osiągnięcia w zakresie badań nad
osobowością
- Nagroda
Towarzystwa Maxa Plancka
(wraz z prof. Aloisem Angleitnerem) za międzynarodowe wybitne osiągnięcia badawcze
- Nagroda New Europe Prize 1997 fundowana przez sześć instytutów badań zaawansowanych (Institutes for Advanced Study – Stanford, Princeton, Chapel Hill, Uppsala i Wassenaar.
Wybrane publikacjeMonografie i podręczniki autorskie: - Temperament i typ układu nerwowego. Warszawa: PWN, 1969 (wyd. 2, 1974).
- Temperament, personality, activity. London: Academic Press,1983; przekład na język polski (Warszawa: PWN, 1985) i chiński (Pekin: Liaoning People Press, 1987).
- Inteligencja człowieka. Warszawa: Żak, 1997.
- Formalna Charakterystyka Zachowania - Kwestionariusz Temperamentu (FCZ-KT): Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP, 1997, współautor: B. Zawadzki.
- Kwestionariusz Temperamentu PTS: Podręcznik. Warszawa: Pracowania Testów Psychologicznych PTP, 1998; współautor: B. Zawadzki.
- Temperament: A psychological perspective. New York: Plenum Press, 1998; w przekładzie polskim (1998; wyd. 2, 2001, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN).
- The Pavlovian Temperament Survey (PTS): An international handbook. Göttingen: Hogrefe & Huber Publishers,1999; współautorzy: A. Angleitner, B.H. Newberry.
- Psychologia różnic indywidualnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2002 (w 2006 r. wydanie II rozszerzone).
- Temperament jako regulator zachowania: z perspektywy półwiecza badań. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2006; przekład na język angielski Temperament as a regulator of behavior: After fifty years of research (Clinton Corners, NY: Eliot Werner Publications, 2008).
Redakcja naukowa: - Temperamental bases of behavior: Warsaw studies on individual differences (red.). Lisse: Swets & Zeitlinger, 1985.
- The biological bases of personality and behavior (t. 1 i 2, red. z: F.H. Farley i A: Gale). Washington: Hemisphere Publishing Corporation, 1985, 1986.
- Personality dimensions and arousal (red. z: H.J. Eysenck). New York: Plenum Press, 1987.
- Explorations in temperament: International perspectives on theory and measurement (red. z: A. Angleitner). New York: Plenum Press, 1991.
- Psychologia: Podręcznik akademicki (t. 1, 2 i 3, red.) Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2000.
- People under extreme stress: An individual differences approach (red. z: T. Klonowicz). Hauppauge, NY: Nova Science Publisher, 2006.
- Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 1 i 2, red. z: D. Doliński). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2008.
- Konsekwencje psychiczne traumy: uwarunkowania i terapia (red. z: B. Zawadzki, M. Kaczmarek). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2009.
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Jan Strelau":
Podróżnik
...
II wiek
...
Oddychanie komórkowe
...
Odense
...
Sztuka
...
Brno
...
1484
...
Huldrych Zwingli
...
Ratusz w Kownie
...
Romas Kalanta
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Jan Strelau":
Rozwinięcia dziesiętne (plansza 1)
...
219 Kultura, nauka i oświata w okresie II wojny światowej (plansza 3)
...
233 Życie religijne w XX wieku (plansza 11)
...
|