Józef Korczak prawdopodobnie ok. 1915 r.
Józef Korczak w czasie służby w WP
Józef Korczak
ps.
Piotr (ur. 9 stycznia
1891
w
Dąbrówce
, zm. 18 października
1920
w
Wilnie
) –
porucznik
Wojska Polskiego
, poeta.
Życiorys
Urodzony we wsi Dąbrówka w
powiecie janowskim
ziemi lubelskiej, w niezamożnej rodzinie chłopskiej, syn Jana i Rozalii (odznaczonej
Krzyżem Niepodległości z Mieczami
za działalność w POW). Do szkoły chodził w Siedlcach i
Prywatnej Szkoły Filologicznej im. Staszica w Lublinie
. W roku
1910
wstąpił do wpływowej w tym czasie Organizacji Młodzieży Narodowej, a w
1913
do
Związku Strzeleckiego
. W momencie wybuchu wojny był uczniem klasy maturalnej gimnazjum im. Staszica w
Lublinie
. W nieznanych okolicznościach przejściowo został aresztowany 2 grudnia 1912 r. i więziony w
Lublinie
do początku 1913 r.
Lotny Oddział Wojsk Polskich
Tuż przed przystąpieniem do egzaminu maturalnego, w listopadzie
1914
zaproponowano mu wstąpienie do tworzonego detaszowego oddziału
I Brygady Legionów Polskich
, który rozpoczynał akcje dywersyjne i terrorystyczne na tyłach armii rosyjskiej, występując pod nazwą Lotnego Oddziału Wojsk Polskich. Komendantem oddziału został
Jan Bielawski
"Mikita", jego zastępcą
Józef Kobiałko
"Walek". Pierwszymi członkami oddziału oprócz najmłodszego Korczak byli:
Kazimierz Bagiński
"Florek",
Stanisław Jarecki
"Jarosław",
Tadeusz Szturm de Sztrem
"Mały",
Tadeusz Herfurt
"Armak", a nieco później
Adam Landy
"Niedzielski" – wszyscy członkowie
PPS
. Już po pierwszych akcjach (8 grudnia 1914 w
Bełżycach
– konfiskata na poczcie i urzędzie gminy ponad 2 tysięcy rubli i zniszczenie list poborowych, koniec grudnia pod
Tłuszczem
– wysadzenie torów kolejowych, luty
1915
w
Łęcznej
) Korczak stał się niebawem jednym z najczynniejszych jego żołnierzy, ujawniając odwagę osobistą i determinację. Zyskał tak duży autorytet, że na akcję przeprowadzoną w maju
1915
roku w fortach Brześcia pod jego dowództwem poszli m.in.
Tadeusz Żuliński
"Roman" (komendant naczelny POW) i
Józef Kobiałko
(komendant Centralnego Oddziału Lotnego POW). W wielu akcjach brał także udział młodszy brat Józefa
Stanisław Korczak
.
Po rozwiązaniu oddziału Korczak objął w kwietniu
1915
r. okręg siedlecki
Polskiej Organizacji Wojskowej (POW)
, w którym po wycofaniu się armii rosyjskiej zmobilizował dwa plutony podkomendnych i wraz z nimi zameldował się w dowództwie walczącej na froncie
I Brygady
. Po jesiennej kampanii wołyńskiej, którą odbył w szeregach VI Baonu, na skutek choroby (zapalenia płuc), przebywał w szpitalu. Po powrocie w 1916 r. do baonu został skierowany do służby w okręgu płockim POW, gdzie pełnił obowiązki komendanta okręgu, a potem został zastępcą komendanta okręgu.
W czasie służby w Oddziale Lotnym i w
I Brygadzie
zetknął się ze środowiskiem członków byłej
Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS)
z lat rewolucji 1905-1907 i pod ich wpływem wstąpił do PPS. W kwietniu
1917
r. kierownictwo organizującego się Pogotowia Bojowego PPS wyreklamowało Korczaka z
POW
i powołało go do składu Wydziału Pogotowia. W okresie powstawania Pogotowia, na tle współpracy z
POW
dochodziło do sporów z Centralnym Komitetem Robotniczym PPS, co m.in. spowodowało postawienie Korczaka i Fabierkiewicza pod sąd partyjny za prowadzenie rozmów z
POW
bez wiedzy i zgody kierownictwa PPS.
W pogotowiu Korczak, od stycznia 1918 r.pełnił funkcje szefa sztabu, a faktycznie dowódcy Pogotowia. Działał jako organizator i kierownik ważniejszych akcji bojowych w latach 1917-1918 m.in. dowodził akcją
ekspropriacyjną
pod
Radzyminem
w 1917 r. gdzie zdobyto 100 tys.marek., w lutym 1918 r. w celu ułatwienia zorganizowania strajku powszechnego w Warszawie, dokonał wysadzenia transformatora na
Woli w Warszawie
unieruchamiając komunikacje tramwajową w mieście, zaś latem i jesienią 1918 kierował przygotowaniami do zamachu dr Ericha Schultze, naczelnika niemieckiej policji politycznej w Warszawie (osobiście uczestniczył w jednym nieudanym zamachu we wrześniu 1918 r.). Jak wspominał w 1938 r.
Tadeusz Szturm de Sztrem
:
Nie czas dziś jeszcze na ocenę roli, jaką była udziałem poszczególnych członków Pogotowia w poszczególnych w przełomowych latach 1917-1918. Gdy jednak w przyszłości sięgnie historyk do dziejów tej organizacji napotka wśród imion twórców i kierowników Pogotowia przede wszystkim imię Józefa Korczaka - "Piotra", który był żywym świadectwem tego, że w nowym pokoleniu rewolucjonistów odrodziły się chlubne tradycje bohaterskiej Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej z czasów rewolucji 1905-7. Bo właśnie Józef Korczak przykładem osobistym, swoją wielką prostotą, swoim spokojem w obliczu niebezpieczeństwa pociągał za sobą młodszych towarzyszy, by tam gdzie trzeba gotowi byli oddać swe życie za sprawę[1]
13 listopada 1918 r. w trakcie demonstracji
PPS
na rzecz wsparcia rządu
Ignacego Daszyńskiego
, obok:
Mieczysława Mańkowskiego
,
Antoniego Purtala
, Karola Andersa, Haliny Chełmickiej,
Zygmunta Zaremby
i
Tadeusza Szturm de Sztrema
znalazł się w delegacji, która za zgodą
Józefa Piłsudskiego
zawiesiła czerwony sztandar
Pogotowia Bojowego PPS
na wieży
Zamku Królewskiego w Warszawie
[2]
W listopadzie
1918
r. został członkiem
Milicji Ludowej PPS
i mianowany komendantem głównym. Po upaństwowieniu Milicji PPS w grudniu
1918
r. wstąpił do Wojska Polskiego. Skierowano go na stanowisko głównego inspektora Komendy Głównej
Milicji Ludowej
w stopniu
podporucznika
. Po likwidacji
Milicji
w lipcu
1919
r.przeszedł do Biura Prasowego
Ministerstwa Spraw Wojskowych
. W tym czasie zdał maturę, podjął studia w
Wolnej Wszechnicy Polskiej
, oraz podjął działalność literacką. Był w tym czasie pełnił również funkcję członka Wydziału Wojskowego
PPS
.
Wojna polsko-bolszewicka
W połowie
1920
r. zgłosił się do frontowej służby w 201 pułku piechoty, w którym objął dowództwo plutonu. Wraz z pułkiem brał udział w zajęciu przez oddział generała
Lucjana Żeligowskiego
Wilna
, a potem jako dowódca kompanii, w walkach na froncie litewsko-polskim. Dnia
18 października
1920
r. poległ pod Michniszkami w pobliżu
Nowych Trok
w ziemi wileńskiej. Był odznaczony pośmiertnie
Orderem Virtuti Militari V kl.
i 19 grudnia 1930 r.
Krzyżem Niepodległości z Mieczami
[3]. Ciało Józefa Korczak zostało przetransportowane do Warszawy i złożone najpierw na
Cmentarzu wojskowym na Powązkach
, a 29 października
1920
roku przeniesione na
Cmentarz cywilny na Powązkach
.
Józef Korczak był towarzyszem i przyjacielem m.in.
Tadeusza Hołówki
,
Andrzeja Struga
,
Adama Koca
,
Tadeusza Szturm de Sztrema
.
Twórczość
-
1921
Wskazania przyszłości, Wyd. Spółdzielni Wydawniczej "Związku Strzeleckiego", Bibljoteka Strzelca L. 2, Warszawa 1921
-
1922
Przed świtem – zbiór pośmiertnie wydanej poezji.
Przypisy
- ↑
Tadeusz Szturm de Sztrem
: Józef Korczak - "Piotr". Warszawa: "Kronika Ruchu Rewolucyjnego w Polsce nr 4(16), 1938, s. 231.
- ↑ Artur Leinwand, Tadeusz Szturm de Sztrem, PWN Warszawa 1987, s. 40
- ↑ Monitor Polski z 1930 r. Nr 300, poz. 423
Bibliografia
- Szturm de Sztrem Tadeusz, Józef Korczak, w "Polski Słownik Biograficzny", Tom XIV, Zeszyt 60, Kraków 1969.
- Brzozowski Władysław, "Niepodległość" Tom 19: 1939, 3 " Oddział Lotny Wojsk Polskich".
- Artur Leinwand, Korczak Józef, w: "Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego", Tom 3, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Warszawa 1992
- Tadeusz Szturm de Sztrem, Józef Korczak "Piotr" w: "Kronika Ruchu Rewolucyjnego w Polsce". Tom IV,Nr 4(16) październik - grudzień 1938 r.
- Grychowski August, "Lublin w życiu i twórczości pisarzy polskich", Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1965
[1]
.
- Przegląd Lubelsko-Kresowy R. 1924, nr 1
[2]
- Leinwand Artur "Pogotowie Bojowe i Milicja Ludowa w Polsce 1917-1919", Książka i Wiedza, Warszawa 1972.
- Arciszewski Tomasz "Pogotowie Bojowe PPS 1917-1918" w Kronika Ruchu Rewolucyjnego w Polsce 1938 nr 4.