Wielki książę (
łac.
,
franc.
Grand Duc,
niem.
Grossherzog (Großfürst)),
ros.
великий князь (welikij
kniaź
) - tytuł feudalny i arystokratyczny, między rangą
królewską
a
książęcą
.
Na Rusi używany pierwotnie przez władców księstw:
Kijowskiego
(od
879
,
Włodzimierskiego
(od
1168
) i
Moskiewskiego
(
jarłyk
od
1328
). Przywłaszczone także przez władców:
Republiki Nowogrodzkiej
i
Księstwa Twerskiego
.
Na Litwie początkowo używany przez władców
Kiernowa
, potem
Trok
i
Wilna
. Pierwszym księciem zwierzchnim nad
książętami litewskimi
był Żywinbud[1] (od
1209
). Po
unii polsko-litewskiej
przyjęty także przez
królów Polski
. W okresie rządów
Witolda
na
Litwie
istniało rozróżnienie między księciem zwierzchnim litewskim (supremus dux Lithuanie) a wielkim księciem litewskim (magnus dux Lithuanie). M.in.
unia wileńsko-radomska
wprowadzała to rozróżnienie:
Władysław Jagiełło
(supremus dux), Witold (magnus dux).
W
Cesarstwie Rosyjskim
od
XVIII
wieku był to tytuł członków domu panującego. Od podniesienia w
1765
roku przez
Marię Teresę
Siedmiogrodu
do rangi wielkiego księstwa, używany przez
habsburskich
królów
Węgier
.
W zachodniej Europie pierwszy raz przyznany księciu
Cosimo Medici
, władcy
Toskanii
przez papieża w
1569
roku. Tytuł ten był nadawany również przez
Napoleona
- m.in.
Joachimowi Muratowi
,
landgrafom
Hesji
,
kurfürstom
Badenii
. Po
kongresie wiedeńskim
przyznany władcom
Oldenburga
,
Meklemburgii
,
Luksemburga
.
Przypisy