Uniwersytet Latający – pojęcie przypisywane dwóm różnym, nieformalnym instytucjom kształcenia wyższego, jakie funkcjonowały w Królestwie Polskim (od
1905
, a formalnie od
1906
) i Polsce (od
1918
) w
XIX
i
XX wieku
. Nazwa wywodzi się od braku stałej siedziby i permanentnych zmian miejsca wykładów.
Zabory
Uniwersytet Latający
Organizowane od
1882
w domach prywatnych w Warszawie konspiracyjne kursy samokształceniowe dla kobiet, dla których edukacja na poziomie uniwersyteckim była zamknięta, w roku
1885
przekształciły się w nieformalną, tajną szkołę wyższą tzw. Uniwersytet Latający. W roku szkolnym 1882/83 kilka grup niedawnych pensjonarek słuchało wykładów
Józefa Siemaszki
, Stanisława Norblina,
Piotra Chmielowskiego
i
Władysława Smoleńskiego
. W 1885 jedna ze słuchaczek kursów - Jadwiga Szczawińska-Dawidowa - ujęła różne grupy w jednolitą strukturę, nadając jej ujednolicony program nauczania. Od tej chwili składki (2-4 ruble miesięcznie) słuchaczek kursów były przeznaczane na honoraria dla wykładowców różnych grup i działalność tajnej Czytelni Naukowej. Studia na tajnym uniwersytecie trwały od pięciu do sześciu lat i obejmowały cztery kierunki: nauki społeczne, nauki filologiczno-historyczne, pedagogikę i nauki matematyczno-przyrodnicze. W tygodniu słuchaczki uczestniczyły w 8-11 godzinach wykładów. Wśród wykładowców znajdowali się wybitni naukowcy, którzy gwarantowali wysoki poziom nauczania. Historię wykładali:
Władysław Smoleński
i
Tadeusz Korzon
; literaturę -
Bronisław Chlebowski
,
Ignacy Chrzanowski
i
Piotr Chmielowski
; filozofię -
Adam Mahrburg
; socjologię -
Ludwik Krzywicki
; biologię - Józef Nussbaum-Hilarowicz. Oblicza się, iż w ciągu dwudziestu lat istnienia uniwersytet ukończyło pięć tysięcy kobiet. Najsłynniejszą absolwentką Uniwersytetu Latającego była przyszła noblistka
Maria Skłodowska-Curie
. W roku
1905
Uniwersytet przekształcił się w jawnie działające Towarzystwo Kursów Naukowych.
Towarzystwo Kursów Naukowych
Kontynuująca od 1905 działalność Uniwersytetu Latającego szkoła wyższa o nazwie Towarzystwo Kursów Naukowych działała w Warszawie prowadząc wykłady na wydziałach: matematyczno-przyrodniczym, humanistycznym, technologicznym i rolniczym. W roku
1920
zostało przekształcone w
Wolną Wszechnicę Polską
.
Okres międzywojenny
- Zobacz:
Wolna Wszechnica Polska
II wojna światowa
- Zobacz:
tajne komplety
Okres powojenny
Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej
Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej założone w 1957 roku w Warszawie. Podstawowe zadania statutowe to rozwój i upowszechnianie nauki ze szczególnym uwzględnieniem kształcenia i wychowania, polityki społecznej, kultury narodowej oraz ochrony środowiska.
Uniwersytet Latający (2)
W latach
1977
-
1979
w domach prywatnych działacze
opozycji
organizowali pod historyczną nazwą Uniwersytet Latający wykłady z zakresu nauk humanistycznych i społecznych. Ze względu na tematykę działalność była zwalczana przez ówczesne władze; wykładowcy i uczestnicy byli zatrzymywani, spotkania rozpędzane przez bojówki
SZSP
i
ZSMP
.
Towarzystwo Kursów Naukowych (2)
Powołane w roku
1978
przez grupę opozycjonistów politycznych Towarzystwo Kursów Naukowych miało na celu krzewienie nieocenzurowanej
wiedzy
. Deklaracja założycielska samokształceniowego Towarzystwa Kursów Naukowych, stwierdzała między innymi: niedostatki wykształcenia oficjalnego oraz praktyczne i ideologiczne ograniczanie wolności nauki znane były i krytykowane od wieków. Świadomi tej tradycji oraz współczesnych potrzeb, występujemy z naszą inicjatywą, mającą na celu pomoc wszystkim, którzy przez samokształcenie chcą wzbogacić swoją wiedzę. Wykłady odbywały w prywatnych mieszkaniach i kościołach. Program dotyczył w szczególności sfer fałszowanych lub pomijanych w szkołach z z zakresu: historii, socjologii, ekonomii, literaturoznawstwa. W komisji programowej zasiadali m.in.:
Stefan Amsterdamski
,
Andrzej Celiński
,
Bohdan Cywiński
,
Aldona Jawłowska
,
Jan Kielanowski
,
Andrzej Kijowski
,
Tadeusz Mazowiecki
, Wojciech Ostrowski. Od roku 1978 sprawowało również opiekę nad Uniwersytetem Latającym. Po wprowadzeniu
stanu wojennego
w
1981
roku TKN zakończyło działalność.
Zobacz też