Mitologia sumeryjska to
mitologia
z południowych terenów
Mezopotamii
z okresu, kiedy były pod panowaniem
Sumerów
. Wiele przejęły z niej mitologie
Akadu
,
Babilonii
i
Asyrii
.
Najstarsze dokumenty pochodzą z miasta
Uruk
, w którym znajdował się kompleks świątynny obejmujący posiadłości ziemskie i dwie wielkie świątynie (
ziggurat
), jedna boga nieba
Anu
i druga bogini płodności, miłości i wojny
Inanny
, uosobienia Wielkiej Matki.
Każde z wielkich miast Sumeru stanowiło ośrodek kultu jakiegoś boga, w
Nippur
czczono
Enlila
, w
Eridu
czczono
Enkiego
. Zazwyczaj główne bóstwo nazywano "Panem miasta".
Utu
był Panem
Larsy
,
Nanna
Panem
Ur
, a
Ninurta
Panem
Lagasz
. Pomniejszym bóstwom stawiano ołtarze w świątyniach głównych bogów i niewielkie kapliczki.
Kultura Sumeru przeżyła swój okres świetności między III a II tysiącleciem p.n.e., wtedy powstały pierwsze poematy opowiadające o bogach, najstarsze z nich są datowane na około 2500 p.n.e., późniejsze na około 1700 p.n.e. W jednym z najstarszych mitów kosmologicznych stworzycielką życia jest bogini
Nammu
(pierwotne wody), która przez partenogenezę zrodziła pierwszą parę bogów: Niebo (An) i Ziemię (Ki). Oni byli rodzicami boga powietrza Enlila.
Według innego mitu, po oddzieleniu nieba i ziemi
Enlil
sporządził motykę i zrobił nią dziurę w ziemi, a z tej dziury wyrósł jak roślina pierwszy człowiek. Inny mit o tej samej tematyce przypisuje stworzenie pierwszego człowieka
Enkiemu
i Inannie. Ponieważ bogowie byli zmęczeni staraniem o zapewnienie sobie pożywienia, Enki wpadł na pomysł ulepienia z gliny człowieka, któremu dałaby życie Bogini Matka. Tak powstali ludzie i ich zasadniczym obowiązkiem jest zapewnić pożywienie bogom.
"Gdy królestwo boże zstąpiło na ziemię, rozkwitło w
Eridu
" – tym tekstem otwiera się najstarsza
lista sumeryjskich królów
, świadczy to o przekonaniu
Sumerów
, że władza zstąpiła z nieba i przez niebo jest usankcjonowana. Pierwszy król Alilim panował 28800 lat, a drugi Alagar 36000 lat, co przypomina długowieczność Adama i jego potomków w
Starym Testamencie
. Ta długowieczność władców Sumeru kończy się wraz z
potopem
.
Pierwsza triada najważniejszych bogów obejmowała: Anu, Enlila i Enki. Druga triada bogów astralnych składała się z:
Nanny
(Księżyca),
Utu
(Słońca) i Inanny bogini gwiazdy Wenus.
Obok ziemi istniał jeszcze raj
Dilmun
, w którym nikt nie chorował i nie umierał, oraz świat podziemny
Kur
, w którym królowała starsza siostra Inanny
Ereszkigal
.
Najważniejszym świętem religijnym Sumeru, było święto Nowego Roku (a-ki-til), obchodzone przez Babilończyków (akitu).
Po części mitologia sumeryjska jest znana z eposu o
Gilgameszu
i poematu kosmogonicznego
Enuma Elisz
.
Panteon bóstw
Do ważniejszych bóstw zaliczają się:
-
Anu
(An) – bóg nieba
-
Abzu
(Apsu) – ocean słodkich wód
-
Dumuzi
(Tammuz) – bóg wiosny i urodzaju, opiekun pasterzy, kochanek Isztar
-
Enki
– bóg słodkich wód, czczony w
Eridu
-
Enlil
– bóg powietrza, ojciec Nanna
-
Ereszkigal
– bogini śmierci i świata podziemnego, siostra Isztar
-
Inanna
– bogini miłości i wojny, czczona głównie w Uruk, utożsamiana z babilońsko-asyryjską Isztar
-
Iszkur
– bóg burzy
-
Ki
(Uras)- ziemia
-
Nammu
– bogini pierwotnego morza
-
Nanna
(Enzu) – bóg księżyca, syn Enlila i Ninlil, ojciec Utu
-
Ningal
– żona Nanna
-
Ninhursag
– bogini matka, symbol życia i płodności ziemi
-
Ninlil
– żona Enlila, matka Nanna
-
Nintur
– opiekunka ciężarnych kobiet
-
Tiamat
– bogini słonego oceanu, matka bogów
-
Utu
– bóg słońca, syn Nanna
-
Asag
Źródła
(dla wymienionych bóstw)
- M. Leach Leksykon bóstw, wyd Atena, 1992 Poznań,
- K. McLeich Leksykon mitów i legend świata wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 2001
Zobacz też