Gmach Wolnej Wszechnicy przy Opaczewskiej, obecnie
ul. Banacha
2
Tablica pamiątkowa na gmachu przy ul. Banacha
Wolna Wszechnica Polska, utworzona w
1918
roku w Warszawie z
Towarzystwa Kursów Naukowych
, była prywatną szkołą wyższą z czterema wydziałami: matematyczno-przyrodniczym, humanistycznym, nauk politycznych i społecznych, pedagogicznym. Działalność dydaktyczna rozpoczęła się już w roku 1916[1]. W ramach Wolnej Wszechnicy od 1919 działało Collegium Publicum prowadzące publicznie dostępne wykłady niedzielne. W skład Wszechnicy wchodziły także: Studium Pracy Społeczno-Oświatowej (od 1925), Studium Skarbowo-Finansowe (od 1926), Studium Administracji Komunalnej (od 1926) i Studium Migracyjno-Kolonialne (od 1936). W okresie międzywojennym uczelnia specjalizowała się głównie w
naukach społecznych
, była również znana jako jednostka dokształcająca organizatorów życia kulturalnego, oświatowego i gospodarczego kraju, w szczególności nauczycieli. Spośród uczelni wyróżniała się dużym odsetkiem studentek (prawie 75% w roku akademickim 1919/20, ze spadkiem do 40% w roku 1928). Około ⅓ stanowili
żydzi
[1].
Wszechnica zatrudniała wielu wybitnych uczonych (m.in.
Włodzimierz Antoniewicz
,
Józef Chałasiński
,
Witold Doroszewski
,
Ludwik Hirszfeld
,
Józefa Joteyko
,
Ludwik Krzywicki
,
Helena Radlińska
,
Bogdan Suchodolski
, Ludwik Wertenstein,
Edward Szturm de Sztrem
,
Teodor Vieweger
,
Marian Grotowski
,
Janusz Korczak
).
W roku 1928 utworzono oddział w Łodzi. Od
1929
dyplomy Wszechnicy były równoważne z uniwersyteckimi.
W latach 1919-1939 placówka zatrudniała 70-80 naukowców z tytułem
profesora
, 30-40
docentów
, 35-40 asystentów i 5-8 lektorów. W roku akademickim 1938/39 kształciło się we Wszechnicy około 3000 studentów.
Początkowo szkoła mieściła się w budynku Towarzystwa Kursów Naukowych przy
ul. Śniadeckich
8, od roku 1929 przeniosła się do nowo wybudowanego gmachu przy
ul. Opaczewskiej
2a[1]. Obecnie budynek ten nosi numer Banacha 2 i jest zajmowany przez
Wojsko Polskie
(m.in. Dom Wojska Polskiego) i
Uniwersytet Warszawski
(głównie
Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki
).
Uczelnia prowadziła tajne nauczanie w czasie okupacji niemieckiej, jednak po wojnie jej działalność nie została wznowiona. W
1945
roku z oddziału łódzkiego powstał
Uniwersytet Łódzki
. Formalnie Wszechnica została rozwiązana w 1952[2]. Jako kontynuator tradycji Wszechnicy występuje Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej.
Rektorzy
-
Ludwik Krzywicki
1919
-
Stanisław Kalinowski
1919-1924
-
Teodor Vieweger
1925-1939
Zobacz też
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Jarosław Zieliński.
Wolna Wszechnica Polska
. „Ochotnik”. 13 (4), s. 5 (kwiecień 2006). Ośrodek Kultury Ochoty.
ISSN
1734-5510
(
pol.
).
- ↑ Andrzej Garlicki et al.: Encyklopedia historii Drugiej Rzeczypospolitej: 1918-1939. Warszawa: Bellona, 1999. .