Nomenklatura zoologiczna
Nomenklatura zoologicznaNomenklatura zoologiczna – zbiór zebranych w
Międzynarodowym Kodeksie Nomenklatury Zoologicznej
(ICZN) zasad i zaleceń obowiązujących przy tworzeniu i stosowaniu nazw naukowych
taksonów
zwierząt
. Nazwy systematycznePodstawową jednostką systematyczną jest
gatunek
. Nazwę gatunku zapisujemy stosując nazewnictwo binominalne.
Pierwszy wyraz to nazwa
rodzajowa
, a drugi to nazwa gatunkowa, zwana epitetem gatunkowym (najczęściej
przymiotnik
, rzadziej
rzeczownik
). Oba człony nazwy należy pisać zawsze krojem pisma wyróżniającym je na tle pozostałego tekstu (np.
kursywa
w tekście prostym). Jednoznaczne określenie konkretnego gatunku wymaga zastosowania obu członów nazwy. Kodeks zaleca, by wszystkie nazwy rodzajów były rzeczownikami w liczbie pojedynczej lub wyrazami traktowanymi jako rzeczowniki. W języku polskim drugi człon nazwy zwyczajowe jest zapisywany małymi literami, z wyjątkiem nazwy gatunkowej pochodzącej od nazwiska, zapisywanej wielką literą. Natomiast w nazwie naukowej (łacińskiej lub zlatynizowanej) nazwa rodzajowa zawsze zapisywana jest wielką literą, a gatunkowa zawsze małą literą, np.: -
dżdżownica ziemna
(Lumbricus terrestris)
-
słoń afrykański
(Loxodonta africana)
Nazwy udomowionych form gatunków dziko żyjącychJednym z problemów nomenklatury zoologicznej jest kwestia nadawania nazw gatunkom
udomowionym
. Z
taksonomicznego
punktu widzenia zwierzę po udomowieniu pozostaje nadal tym samym
gatunkiem
. Od 1758 roku 19 gatunkom udomowionych zwierząt nadano inne nazwy naukowe niż ich dzikim protoplastom. 17 z nich zostało opisanych przed odkryciem ich dzikich przodków, którym, w momencie odkrycia przez naukę, nadano nowe nazwy binominalne. Np.
osioł domowy
został opisany w 1758 pod nazwą Equus asinus, a uważany za jego przodka
osioł afrykański
– w 1857 jako Equus africanus. Kiedy w wyniku dalszych badań stwierdzono, że zwierzę udomowione pochodzi od znanego już gatunku dzikiego (czyli jest tym samym gatunkiem, ewentualnie jego podgatunkiem lub formą), pojawił się konflikt nazw. W 1958 H. Bohlken[1] zaproponował, aby naukowa nazwa udomowionych form gatunków dzikich składała się z nazwy gatunkowej przodka (protoplasty) oraz nazwy formy udomowionej poprzedzonej skrótem f. (od forma) np. Equus africanus f. asinus (osioł domowy – udomowiona forma Equus africanus). Taka konwencja została szeroko zaakceptowana przez wielu zoologów na całym świecie. Rok później Dennler de la Tour zaproponował inną formę zapisu[2], mianowicie do nazwy gatunku dzikiego dodał trzeci człon ("familiaris"), który miał wskazywać, że jest to forma udomowiona gatunku dzikiego, np. Equus africanus familiaris. Obydwie koncepcje były sprzeczne z zasadami określonymi przez
Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury Zoologicznej
. Według zasad nazewnictwa biologicznego (zasada priorytetu) pierwszeństwo nazwy ma ta, która wcześniej została opublikowana, czyli (w 17 przypadkach) nazwa formy udomowionej (np. Equus asinus). Wobec braku jednoznacznej zasady w literaturze pojawiały się różne sposoby zapisu nazwy tego samego zwierzęcia, np.
kot domowy
był opisywany pod nazwami: - Felis catus (taką nazwę nadał mu Linneusz w 1758),
- Felis silvestris (zgodnie z zasadą priorytetu; wówczas uważano, że kot domowy pochodzi bezpośrednio od żbika opisanego pod taką właśnie nazwą),
- Felis silvestris f. catus (zgodnie z propozycją Bohlkena),
- Felis silvestris familiaris (zgodnie z propozycją Dennler de la Toura),
- Felis silvestris domesticus,
- Felis domesticus.
Aby ograniczyć upowszechnianie nazewnictwa niezgodnego z kodeksem oraz wynikających z tego nieporozumień, w 2003 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej dopuściła stosowanie 17 nazw dzikich zwierząt (w tym 15 ssaków, 1 ryba i 1 motyl), których udomowione formy zostały wcześniej opisane pod innymi nazwami[3]. Gatunki dzikich zwierząt i ich udomowionych form, którym nadano różne nazwy (w tym 17 objętych decyzją ICZN)Nazwa naukowa, autor i nazwa zwyczajowa gatunku dzikiego | Nazwa naukowa, autor i nazwa zwyczajowa formy udomowionej |
---|
Bos gaurus H. Smith, 1827 –
gaur
| Bos frontalis Lambert, 1804 –
gajal
| Bos mutus (Przewalski, 1883) –
jak dziki
| Bos grunniens Linnaeus, 1766 –
jak domowy
| Bos namadicus Falconer, 1859 | Bos indicus Linnaeus, 1758 | Bos primigenius Bojanus, 1827 –
tur
| Bos taurus Linnaeus, 1758 –
bydło domowe
| Bubalus arnee (Kerr, 1792) –
arni
| Bubalus bubalis (Linnaeus, 1758) –
bawół domowy
| Camelus ferus Przewalski, 1878 –
wielbłąd dwugarbny (dziki)
| Camelus bactrianus Linnaeus, 1758 –
baktrian
, wielbłąd dwugarbny (domowy) | Canis lupus Linnaeus, 1758 –
wilk
| Canis familiaris Linnaeus, 1758 –
pies domowy
| Capra aegagrus Erxleben, 1777 –
koza bezoarowa
| Capra hircus Linnaeus, 1758 –
koza domowa
| Cavia aperea Erxleben, 1777 –
aperea
| Cavia porcellus (Linnaeus, 1758) –
świnka morska
| Equus africanus Heuglin & Fitzinger, 1866 –
osioł afrykański
(osioł dziki) | Equus asinus Linnaeus, 1758 –
osioł
domowy | Equus ferus Boddaert, 1785 –
koń Przewalskiego
| Equus caballus Linnaeus, 1758 –
koń domowy
| Felis silvestris Schreber, 1777 –
żbik
| Felis catus Linnaeus, 1758 –
kot domowy
| Lama guanicoe (Müller, 1776) –
gwanako
| Lama glama (Linnaeus, 1758) –
lama
| Mustela putorius Linnaeus, 1758 –
tchórz zwyczajny
| Mustelo furo Linnaeus, 1758 –
fretka
| Ovis orientalis Gmelin, 1774 –
owca stepowa
| Ovis aries Linnaeus, 1758 –
owca domowa
| Sus scrofa Linnaeus, 1758 –
dzik
| Sus domesticus Erxleben, 1777 –
świnia domowa
| Vicugna vicugna (Molina, 1782) –
wigoń
| Vicugna pacos (Linnaeus, 1758) –
alpaka
| Carassius gibelio (Bloch, 1782) –
karaś srebrzysty
| Carassius auratus (Linnaeus, 1758) –
karaś złocisty
| Bombyx mandarina (Moore, 1872) | Bombyx mori (Linnaeus, 1758) –
jedwabnik morwowy
| Zobacz teżPrzypisy- ↑ H. Bohlken, Zur Nomenklatur der Haustiere, Zoologischer Anzeiger 160 (1958) 167–168.
- ↑ G. Dennler de La Tour, La descendencia del perro, Act. Congr. Sudamer. de Zool. 4 (1959) 215–223.
- ↑ International Commission on Zoological Nomenclature, Opinion 2027 (Case 3010). Usage of 17 specific names based on wild species which are predated by or contemporary with those based on domestic animals (Lepidoptera, Osteichthyes, Mammalia): conserved. „Bulletin of Zoological Nomenclature”. 60, ss. 81–84 (2003) (
ang.
).
Bibliografia- Gentry et al. The naming of wild animal species and their domestic derivatives. „Journal of Archaeological Science”. 5 (31), ss. 645-651 (2004).
doi:10.1016/j.jas.2003.10.006
(
ang.
).
Inne hasła zawierające informacje o "Nomenklatura zoologiczna":
Fosforan wapnia
...
Kwas fosforowy
...
Wodorotlenek wapnia
...
Aldehyd glicerynowy
...
Ryboza
...
Deoksyryboza
...
Alkohole
...
Dopamina
...
Fenyloetyloamina
...
Kwas siarkowy(VI)
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Nomenklatura zoologiczna":
216. Podział administracyjny Polski (plansza 6)
...
Siły grawitacyjne (plansza 9)
...
|