Pokojowe współistnienie – koncepcja polityki zagranicznej
ZSRR
sformułowana przez
Chruszczowa
w okresie
odwilży postalinowskiej
.
Proces destalinizacji w polityce zagranicznej ZSRR objawił się ograniczonym otwarciem tego mocarstwa na świat. Pierwsze symptomy zmiany polityki zagranicznej Związku Radzieckiego pojawiły się wkrótce po śmieci
Stalina
w
1953
, kiedy to zawarto rozejm kończący
wojnę koreańską
, a ZSRR zrezygnował z roszczeń wobec
Turcji
i nawiązał kontakty dyplomatyczne z
Izraelem
. Przełomowe były wydarzenia w
1955
roku. W maju Chruszczow udał się z oficjalną wizytą do
Jugosławii
, co zaowocowało wznowieniem zerwanych w
1948
roku stosunków dyplomatycznych. W tym samym roku ogłoszono zakończenie wojny z Niemcami i podpisano traktat kończący
okupację Austrii
w zamian za gwarancję neutralności tego państwa, a radziecka delegacja udała się do Stanów Zjednoczonych i Kanady celem zapoznania się z tamtejszymi metodami stosowanymi w rolnictwie.
Koncepcja pokojowego współistnienia dopuszczała możliwość politycznego kompromisu z krajami kapitalistycznymi i nawiązanie wielostronnych kontaktów gospodarczych, kulturalnych, etc. Głównym założeniem nowej, postalinowskiej polityki zagranicznej ZSRR była rezygnacja z koncepcji wojny światowej pomiędzy blokiem wschodnim i zachodnim na rzecz doktryny pokojowego współistnienia krajów o różnym ustroju społeczno-politycznym i zasady niepodzielności terytorialnej oraz wzajemnego nieingerowania w sprawy wewnętrzne. Politycy radzieccy wychodzili z założenia, że zwycięstwo komunizmu w krajach zachodnich jest i tak nieuniknione w wyniku procesu dziejowego, a Kraj Rad powinien świecić przykładem, a nie dążyć do konfrontacji. Jednocześnie zakładano pomoc ruchom partyzanckim o charakterze narodowowyzwoleńczym i lewicowym na całym świecie, czego wynikiem była wzmożona radziecka ekspansja polityczna i ideologiczna w krajach
Trzeciego Świata
.
Polityka pokojowego współistnienia doprowadziła do odprężenia w stosunkach radziecko-amerykańskich, czego efektem w następnych latach było m.in. podpisanie układów o ograniczeniu i nierozprzestrzenianiu broni nuklearnej (
SALT I
,
SALT II
) czy wspólny załogowy lot kosmiczny
Sojuz-Apollo
. Jednocześnie doktryna radzieckiej ekspansji w krajach Trzeciego Świata doprowadziła do wybuchu
kryzysu kubańskiego
. Efektem polityki pokojowego współistnienia był także
rozłam radziecko-chiński
, gdyż Chiny uznały radziecką politykę za
rewizjonistyczną
i sprzeniewierzającą się założeniom
marksizmu-leninizmu
.
Bibliografia
Encyklopedia historyczna świata. Tom IX. Kraków: Wyd. Opres, 2001. .