Bakteriologia - dział
mikrobiologii
poświęcony badaniu, wykorzystywaniu i zwalczaniu
bakterii
, a także sprawdzaniu ich ogólnych właściwości.
Podstawy współczesnej bakteriologii stworzył
Ludwik Pasteur
w
XIX wieku
.
Poddyscypliny
Dzieli się na następujące poddyscypliny:
- bakteriologia ogólna
- bakteriologia lekarska
- bakteriologia weterynaryjna
- bakteriologia sanitarna
- bakteriologia epidemiologiczna
- genetyka bakteryjna
-
auksanografia
Historia
Z
chorobami
bakteryjnymi ludzie spotykali się od dawna. Również wiele zjawisk związanych z mikrobami było znanych już w
Starożytności
. Jednak brak wiedzy na temat bakterii sprawił, że były one niewytłumaczalne dla ludzi.
Arystoteles
stworzył hipoteze
samorództwa
, zgodnie z którą np.
myszy
miały powstawać ze starych szmat,
żaby
z mułu a właściwością mięsa było gnicie.
Samorództwo i poglądy
filozofów
sprawiły, że choroby uznawano za kary od bóstw, za nieposłuszeństwo. Dopiero
Girolamo Fracastoro
, kolega
Kopernika
ze studiów w
Padwie
w swoim dziele "De contagione" (o zakażeniu) stwierdził, że za choroby odpowiadają "zarodki" (seminaria). Z jego dzieł nie wynika jednak jasno, czy uważał je za
organizmy
żywe, czy materie nieożywioną.
Roger Bacon
opisał w
1235
okulary
. Chociaż nie pozwalały one dostrzec mikroorganizmów, były pierwszym wynalazkiem, który powiększał inne przedmioty. Bracia Jan Jensen i Zachariasz Jensen w
1590
skonstruowali pierwszy
mikroskop optyczny
. Mimo to jego możliwości były słabe, głównie ze względu na silną
aberracje sferyczną
i
aberracje chromatyczną
.
Bakterie zostały po raz pierwszy zauważone w
1686
roku przez przyrodnika i przedsiębiorcę
Antonie van Leeuwenhoek
, który obserwował je używając własnoręcznie wykonanego, jednoobiektywowego mikroskopu[1]. Nazwał je "animalcules" i opublikował w serii listów do
Royal Society
[2].
Nazwa "bakterie" została wprowadzona znacznie później, bo w
1838
r., od
greckiego słowa
baktērion (βακτηριον – "pałeczka") przez
Christiana Gottfrieda Ehrenberga
[3].
Ludwik Pasteur
w
1859
wykazał, że proces
fermentacji
jest spowodowany przez wzrost mikroorganizmów, między innymi bakterii (oprócz nich za proces są odpowiedzialne
drożdże
i
pleśń
, które nie są bakteriami, a
grzybami
). Wraz z
Robertem Kochem
Pasteur od samego początku był zwolennikiem teorii wywoływania chorób przez bakterie[4]. Robert Koch był
pionierem
w zakresie
mikrobiologii
medycznej. Pracował nad cholerą, gruźlicą i wąglikiem. W badaniach nad
prątkami gruźlicy
, Koch ostatecznie potwierdził swoją teorię dotyczącą rozwoju chorób bakteryjnych, za które przyznano mu
Nagrodę Nobla
w 1905[5]. Ustalił on także pewne reguły, pozwalające sprawdzić czy dana bakteria jest chorobotwórcza, lub czy dana choroba jest wywoływana przez bakterie[6].
Ernst Ruska
skonstruował w
1931
roku pierwszy
mikroskop elektronowy
, dzięki czemu umożliwił dokładne obserwacje bakterii.
Chociaż istnienie bakterii chorobotwórczych było już pewne w
XIX wieku
, nie było skutecznych
lekarstw
do walki z nimi[7]. W 1910 roku
Paul Ehrlich
opracował pierwszy
antybiotyk
, który nadawał się do zwalczania
krętków bladych
(Treponema pallidum) wywołujących kiłę[8]. Za swoją pracę otrzymał w
1910
Nagrodę Nobla
. Ehrlich był pionierem
immunologii
w wykorzystywaniu
barwników
do walki z bakteriami. Jego prace były podstawą do rozszerzania wiedzy o bakteriach i doprowadziły do stworzenia metody
barwienia Grama
[9].
Istotnym krokiem na przód w badaniu bakterii było uznanie w 1977 roku przez
Carla Woese
, że archeowce pochodzą ewolucyjnie od innych organizmów niż bakterie, z którymi nie mają większych powiązań
filogenetycznych
[10]. Nowa
taksonomia
oparta była na sekwencji 16S
rRNA
, co skutkowało podziałem prokariontów na dwie ewolucyjne domeny, w ramach "systemu trzech domen"[11].
W rozwój mikrobiologii włozyli też wiele naukowcy innych dziedzin, np.
Ilia Miecznikow
w czasie swoich badań nad
embriologią
i patologią porównawczą zwierząt opisał wpływ mikrobów na ich rozwój.
Przypisy
- ↑ Porter JR., van Leeuwenhoek A. Antony van Leeuwenhoek: tercentenary of his discovery of bacteria.. „Bacteriological reviews”. 2 (40), ss. 260–9 (czerwiec 1976).
PMID 786250
.
- ↑ Anthony Leewenhoeck.
An Abstract of a Letter from Mr. Anthony Leewenhoeck at Delft, Dated Sep. 17. 1683. Containing Some Microscopical Observations, about Animals in the Scurf of the Teeth, the Substance Call'd Worms in the Nose, the Cuticula Consisting of Scales
. „Philosophical Transactions”. 14, ss. 568-574 (1684). Royal Society Publishing.
doi:10.1098/rstl.1684.0030
(
ang.
). [dostęp 2008-11-22].
- ↑
Online Etymology Dictionary
(
ang.
). [dostęp 2008-09-03].
- ↑ Louis Pasteur, Jourbert Chamberland.
The Germ Theory and Its Applications to Medicine and Surgery
. „Comptes Rendus de l' Academie des Sciences”. lxxxvi, ss. 1037-43 (1878-04-29) (
ang.
). [dostęp 2008-09-03].
- ↑
The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1905
(
ang.
). [dostęp 2008-09-03].
- ↑ O'Brien SJ., Goedert JJ. HIV causes AIDS: Koch's postulates fulfilled.. „Current opinion in immunology”. 5 (8), ss. 613–8 (październik 1996).
PMID 8902385
.
- ↑ Thurston AJ. Of blood, inflammation and gunshot wounds: the history of the control of sepsis.. „The Australian and New Zealand journal of surgery”. 12 (70), ss. 855–61 (grudzień 2000).
PMID 11167573
.
- ↑ Schwartz RS., Ehrlich P. Paul Ehrlich's magic bullets.. „The New England journal of medicine”. 11 (350), ss. 1079–80 (marzec 2004).
doi:10.1056/NEJMp048021
.
PMID 15014180
.
- ↑ [
http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1908/ehrlich-bio.html
Paul Ehrlich The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1908] (
ang.
). [dostęp 2008-09-05].
- ↑ Woese CR., Fox GE. Phylogenetic structure of the prokaryotic domain: the primary kingdoms.. „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”. 11 (74), ss. 5088–90 (listopad 1977).
PMID 270744
.
- ↑ Woese CR., Kandler O., Wheelis ML. Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya.. „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”. 12 (87), ss. 4576–9 (czerwiec 1990).
PMID 2112744
.
Bibliografia
- Jak powstała mikrobiologia. W:
Władysław J.H. Kunicki- Goldfinger
: Życie bakterii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, ss. 19-31. .