- Ten artykuł jest o pilocie Stanisławie Jakubie Skarżyńskim (1899-1942). Możesz szukać artykułu o pilocie
Stanisławie Janie Skarżyńskim
(1897-1920).
Stanisław Jakub Skarżyński |
Stanisław Skarżyński |
Urodzony |
1 maja
1899
Warta
,
Imperium Rosyjskie
|
Zmarł |
26 czerwca
1942
Morze Północne
|
Zawód |
lotnik
|
Odznaczenia |
| Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari | | Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski | | Krzyż Niepodległości | | Krzyż Walecznych (czterokrotnie) | | Złoty Krzyż Zasługi | | Srebrny Krzyż Zasługi | | Legia Honorowa (Francja) |
|
Stanisław Jakub Skarżyński (ur.
1 maja
1899
w
Warcie
, zm.
26 czerwca
1942
na
Morzu Północnym
) -
podpułkownik
pilot
Wojska Polskiego
, pierwszy Polak, który przeleciał
Atlantyk
, ustanawiając przy tym światowy rekord.
Młodość i początek służby wojskowej
Stanisław Skarżyński był synem Władysława i Wacławy z Kozłowskich. W latach
1908
–
1914
był uczniem
Szkoły Handlowej w Kaliszu
, interesował się lotnictwem i modelarstwem lotniczym oraz działał w szkolnych organizacjach niepodległościowych. W latach
1916
–
1917
był członkiem
Polskiej Organizacji Wojskowej
. W listopadzie
1918
wstąpił ochotniczo do
Wojska Polskiego
, dowodził akcją rozbrajania żołnierzy niemieckich i przejmowania od Niemców władzy w
Warcie
.
Walczył następnie w
wojnie polsko-radzieckiej
w
29. Pułku Strzelców Kaniowskich
, uzyskując w
1919
stopień podporucznika. Został postrzelony w plecy, lecz po wyleczeniu powrócił na front. 16 sierpnia
1920
został poważnie ranny w nogę w
bitwie pod Radzyminem
. Za udział w tej bitwie otrzymał Srebrny Krzyż
Virtuti Militari
V klasy. Zakażona rana wymagała długiej i uciążliwej rekonwalescencji; Skarżyńskiemu udało się wprawdzie uniknąć trwałego inwalidztwa, lecz od tej pory utykał na nogę. Lotnicza kariera Skarżyńskiego zaczęła się nieco przypadkiem, gdyż na skutek niezdolności do dalszej służby w piechocie, jedyną szansę na dalszą służbę znalazł w lotnictwie, chociaż i tam początkowo lekarze wojskowi stawiali mu przeszkody. Po usilnych zabiegach z jego strony, udało mu się jednak uzyskać zgodę na przeniesienie się do lotnictwa.
Początek kariery lotniczej
Swe pierwsze kroki pilotażowe stawiał w Szkole Pilotów w Bydgoszczy. Podczas jego pierwszego lotu, samolot zapalił się, jednak udało mu się wylądować. Szkołę lotniczą ukończył w
1925
roku, po czym uzyskał przydział początkowo do
1 Pułku Lotniczego
w Warszawie. 1 stycznia
1927
uzyskał awans na stopień kapitana pilota. Od czerwca 1928 do stycznia 1930 dowodził 12 Eskadrą Liniową (Lotniczą). W międzyczasie odbył staż w lotnictwie rumuńskim. Jego ideą stały się wkrótce dalekie przeloty sportowe.
Między 1 lutego a 5 maja
1931
Stanisław Skarżyński wykonał razem z por. Andrzejem Markiewiczem na polskim samolocie
PZL Ł.2
o znakach SP-AFA rajd dookoła
Afryki
, pokonując dystans 25 770 km i stając się lotnikiem znanym w Polsce, a także na świecie. Trasa przelotu obejmowała m.in. Warszawę,
Belgrad
,
Ateny
,
Kair
,
Chartum
,
Kisumu
, Abercon,
Elisabethville
,
Luebo
,
Léopoldville
,
Lagos
,
Abidżan
,
Bamako
,
Dakar
,
Port Etienne
,
Agadir
,
Villa Cisneros
,
Casablancę
,
Alicante
i
Paryż
. Lot obfitował w wiele problemów z silnikiem, dwa razy był on demontowany z płatowca, raz, w pobliżu miejscowości Riberac (Francja), doszło do urwania się tłoka w cylindrze i Skarżyński dokonał trudnego awaryjnego lądowania na zboczu polanki wśród zadrzewionych pagórków. Nie zdecydował się na wymianę ciężko uszkodzonego silnika, chciał wrócić na tym samym, naprawionym.
Lot przez Atlantyk
RWD-5bis Stanisława Skarżyńskiego.
8 maja
1933
na jednomiejscowym samolocie polskiej konstrukcji
RWD-5bis
(znaki SP-AJU), przebudowanym z samolotu turystycznego, jako pierwszy Polak przeleciał przez
Ocean Atlantycki
, z zachodniego wybrzeża Afryki (
Saint Louis
w
Senegalu
) do Maceio w
Brazylii
. Wystartował do lotu 7 maja o godzinie 23. Przelot trwał 20 godzin 30 minut, z czego 17 godzin 15 minut nad oceanem. Tym samym, wynikiem 3582 km ustanowił międzynarodowy rekord odległości w klasie II samolotów turystycznych, o masie własnej do 450 kg. Otrzymał za to w 1936 od Międzynarodowej Federacji Lotniczej (
FAI
) Medal Bleriota, przyznawany za duże rekordowe osiągnięcia w dziedzinie lekkiego lotnictwa. RWD-5bis jest najmniejszym samolotem, jaki kiedykolwiek przeleciał Atlantyk.
Przelot przez południowy Atlantyk był częścią przelotu na trasie Warszawa –
Rio de Janeiro
, odbytego między 27 kwietnia a 24 czerwca 1933, o długości 17 885 km. W Brazylii odwiedził też inne miasta, entuzjastycznie witany przez mieszkańców, zwłaszcza skupiska
Polonii
. Dalej poleciał do Polonii w
Buenos Aires
. Do Europy powrócił statkiem wraz ze swoim "rekordowym" samolotem i nim, z
Boulogne
we Francji, odleciał do Warszawy z międzylądowaniem na podłódzkim lotnisku "Lublinek", gdzie powitała go między innymi żona - kończąc 2 sierpnia 1933 rajd o łącznej długości 18 305 km.
pomnik Skarżyńskiego w Warcie, jego mieście rodzinnym
Dalsza służba wojskowa i II wojna światowa
1 stycznia
1934
awansował do stopnia majora. Ukończył następnie Wyższą Szkołę Lotniczą i dowodził dywizjonem liniowym, a w 1938, w stopniu podpułkownika pilota, został zastępcą dowódcy
4 Pułku Lotniczego
w Toruniu. Zajmował się także organizacją lotnictwa sportowego. W marcu 1939 przydzielony został do Inspektoratu Armii w Toruniu, w charakterze oficera odcinkowego z zadaniem opracowania planu użycia lotnictwa i obrony przeciwlotniczej
Armii "Pomorze"
. 26 kwietnia 1939 został prezesem
Aeroklubu Rzeczypospolitej Polskiej
. W sierpniu 1939, w czasie
mobilizacji
alarmowej objął stanowisko
szefa sztabu
w Dowództwie Lotnictwa i OPL Armii "Pomorze" i pełnił je w czasie
kampanii wrześniowej
[1].
Po ewakuacji do
Rumunii
organizował przerzuty polskich lotników do Francji, następnie w 1940 sam przedostał się do Francji, gdzie brał udział w organizacji lotnictwa polskiego. Po upadku Francji, przedostał się do
Wielkiej Brytanii
, gdzie został mianowany komendantem Polskiej Szkoły Pilotów w Newton. Na jego prośbę, skierowano go do odbycia tury lotów bojowych jako komendant Bazy Lotniczej w Lindholme i pilot w polskim
305 dywizjonie bombowym
.
Zginął w czasie powrotu z wielkiego nalotu na
Bremę
po północy 26 czerwca 1942, lecąc jako pilot w składzie załogi bombowca
Vickers Wellington
Mk II. Maszyna trafiona w silnik, przymusowo wodowała na skutek uszkodzeń na
Morzu Północnym
koło wybrzeży Anglii. Podczas ewakuacji załogi do tratwy ratunkowej, Skarżyński wyszedł na inną część skrzydła i utonął, zostając zmytym przez falę – jako jedyny członek załogi (inni się uratowali). Po odnalezieniu ciała, został pochowany na cmentarzu żołnierzy alianckich w miejscowości West Terschelling na wyspie Terschelling w Holandii (
Wyspy Fryzyjskie
).
Naczelny Wódz
mianował go pośmiertnie z dniem 1 stycznia 1964
pułkownikiem
, a Prezydent RP odznaczył Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski [2].
Ordery oznaczenia
Był odznaczony m.in. Orderem
Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari
,
Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
,
Krzyżem Walecznych
(czterokrotnie),
Krzyżem Niepodległości
, Złotym i Srebrnym
Krzyżem Zasługi
, francuska
Legią Honorową
i brazylijskim
Orderem Krzyża Południa
. Jako pierwszy i jak do tej pory jedyny Polak został uhonorowany w 1936 r. przez Międzynarodową Federację Lotniczą Medalem Bleriota.
Stanisław Skarżyński służył
Edwardowi Wittigowi
za model w trakcie projektowania
pomnika Lotników w Warszawie
(
1932
).
Od 19 września 2009, "dla zachowania i kultywowania tradycji oręża polskiego oraz dla upamiętnienia zasług w służbie dla Ojczyzny płk. pil. Stanisława Jakuba Skarżyńskiego",
8 Baza Lotnicza
w Krakowie-Balicach przyjęła imię patrona płk. pil. Stanisława Jakuba Skarżyńskiego [3] Pierwszy Jego pomnik (popiersie) został odsłonięty w rodzinnej Warcie k. Sieradza. W tamtejszym Muzeum Okręgowym znajduje się dużą stała ekspozycja poświęcona Jego pamięci.
Warto zauważyć, że w Wojsku Polskim służył także inny lotnik o nazwisku
Stanisław Skarżyński
(zm. 15 lipca 1920, zestrzelony podczas wojny polsko-radzieckiej).
Przypisy
- ↑ Jerzy Konieczny, Tadeusz Malinowski, Mała encyklopedia ... s. 163 błędnie podali, że "w sierpniu 1939 wyjechał do Rumunii jako zastępca attache lotniczego". Przeczą temu inni autorzy. Tadeusz Rolski, Uwaga, wszystkie samoloty! s. 52-54 opisuje przebieg odprawy z ppłk. Skarżyńskim w dniu 6 września 1939 r. na lotnisku polowym Folbórz.
- ↑ Zarządzenie Naczelnego Wodza nr L Dz. 361/64/L w: www.8blot.sp.mil.pl
- ↑ Decyzja Nr 272 Ministra Obrony Narodowej z dnia 10 sierpnia 2009 roku w sprawie nadania imienia oraz ustanowienia dorocznego Święta 8 Bazy Lotniczej (Dziennik Urzędowy MON z 4 września 2009 roku Nr 15 poz. 176).
Bibliografia i linki zewnętrzne
- SKARŻYŃSKI Stanisław, 25.770 kilometrów ponad Afryką. W-wa [?] 1931.
- SKARŻYŃSKI Stanisław, 25.770 kilometrów ponad Afryką. Wyd. 2 na podst. wydania z 1931 roku. Łódź 2001.
- Jerzy Konieczny, Tadeusz Malinowski, Mała encyklopedia lotników polskich, Warszawa 1983,
-
Tadeusz Rolski
, Uwaga, wszystkie samoloty!, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1974, wyd. III
- "Łódź w Ilustracji" (niedzielny dodatek ilustr. do "Kuriera Łódzkiego") z 13 VIII 1933 r. (str. 1: fotoreportaż z międzylądowania w Łodzi po locie atlantyckim).
-
Życiorys na polishairforce.pl
-
Życiorys (2)
-
płk pil. Stanisław Jakub Skarżyński