Staw biodrowy (
łac.
articulatio coxae) -
staw
kulisty tworzony przez głowę kości udowej oraz
panewkę stawu biodrowego
kości miednicznej. Przenosi ciężar ciała z tułowia na kończyny dolne oraz umożliwia ich ruchomość. Jeden z największych stawów organizmu człowieka.
Powierzchnie stawowe
Powierzchnie stawowe stawu biodrowego tworzą pokryte chrząstką szklistą:
- głowa kości udowej
- powierzchnia księżycowata panewki stawu biodrowego
Główkę stawu biodrowego tworzy kulista głowa kości udowej (caput femoris). Na jej szczycie znajduje się niewielkie wgłębienie - dołek głowy kości udowej (fovea capitis femoris), będący miejscem przyczepu więzadła głowy kości udowej (lig. capitis femoris). Głowa kości udowej porusza się w
panewce stawu biodrowego
(acetabulum), składającej się z powierzchni księżycowatej (facies lunata) oraz wypełnionego
tkanką tłuszczową
dołu panewki (fossa acetabuli). Panewka dodatkowo pogłębiona jest chrzęstnym obrąbkiem panewkowym (labrum acetabulare). Dwa brzegi obrąbka połączone są więzadłem poprzecznym panewki (lig. transversum acetabuli), przerzuconym nad wcięciem panewki.
Cały staw otoczony jest mocną i grubą
torebką stawową
.
Więzadła stawu biodrowego
Torebka stawowa wzmocniona jest bardzo silnymi więzadłami, których głównym zadaniem jest hamowanie nadmiernych ruchów kończyny.
Odchodzi od kolca biodrowego przedniego dolnego i przyczepia się do kresy międzykrętarzowej. Pasmo górne tego więzadła hamuje ruchy obrotowe uda na zewnątrz i ogranicza przeginanie się do tyłu, oraz hamuje ruch przywodzenia uda. Pasmo przednie hamuje nadmierne prostowanie oraz obrót uda do wewnątrz. Oba pasma są dla siebie antagonistami. Jest to najsilniejsze więzadło z całego organizmu. Może wytrzymać obciążenie do 350 kg.
Rozpoczyna się na trzonie i gałęzi górnej
kości łonowej
i dochodzi do krętarza mniejszego kości udowej. Ogranicza odwodzenie uda.
Rozpięte pomiędzy tylnym brzegiem panewki a krętarzem większym. Hamuje ruchy obrotowe uda do wewnątrz oraz ruchy przywodzenia.
Powyższe więzadła są wzajemnie powiązane tworząc tzw. warstwę okrężną (zona orbicularis). Jest to okrężne pasmo włókniste, przebiega wokoło szyjki anatomicznej głowy kości udowej. Warstwa okrężna wzmacnia torebkę stawową, uelastycznia i stabilizuje staw biodrowy.
Wewnątrz stawu biodrowego znaduje się mniejsze więzadło:
- więzadło głowy kości udowej (ligamentum capitis femoris).
Rozpięte między dołkiem głowy a dołem panewki, hamuje ruchy przywodzenia oraz ruchy obrotowe na zewnątrz.
Ruchy w stawie biodrowym
Udo, a wraz z nim cała kończyna dolna, w stawie biodrowym wykonuje następujące ruchy:
W płaszczyźnie strzałkowej:
- prostowanie (extensio)
- zginanie (flexio)
W płaszczyźnie czołowej:
- odwodzenie (abductio)
- przywodzenie (adductio)
W płaszczyźnie poprzecznej:
- rotacja zewnętrzna (rotatio externa)
- rotacja wewnętrzna (rotatio interna)
Kombinacja ruchów, we wszystkich płaszczyznach:
- obwodzenie (circumductio)
Ciekawostki
1 lipca
1952
roku - pierwsze udane wszczepienie sztucznego stawu biodrowego
Bibliografia