Szczyt Śnieżki około roku 1900
Śnieżka późną zimą, widok z Kruczych Skał w Karpaczu
Restauracja i obserwatorium na Śnieżce
Obserwatorium na Śnieżce po katastrofie w czerwcu 2009
Uszkodzenia górnego dysku obserwatorium.
Śnieżka (
czes.
Sněžka,
niem.
Schneekoppe) – najwyższy szczyt w
Karkonoszach
(1602[1] m
n.p.m.
) i jednocześnie w całych
Sudetach
, a także najwyższy szczyt
Republiki Czeskiej
i
Śląska
. Położona na granicy polsko-czeskiej, góruje nad
Kotliną Jeleniogórską
, wystając 200 metrów ponad
Równię pod Śnieżką
. Należy do
Korony Gór Polskich
i
Korony Europy
. Jest uznawana za najbardziej charakterystyczny szczyt
Karkonoszy
.
Ze szczytu można podziwiać wspaniałe panoramy. Widoczność przy sprzyjających warunkach przekracza 200 km. Jest tłumnie odwiedzana w okresie letnim, rzadziej zimą za względu na warunki atmosferyczne, które utrudniają jej zdobycie.
Śnieżka należy do
Korony Europy
,
Korony Gór Polski
,
Korony Sudetów
i
Korony Sudetów Polskich
.
Budowa geologiczna Śnieżki
Śnieżka zbudowana jest z bardzo odpornych na
wietrzenie
hornfelsów
–
skał metamorficznych
, powstałych w wyniku
przeobrażenia
łupków w wyniku oddziaływania
intrudującej
magmy
granitowej
w okresie
karbońskim
. Dzięki większej odporności na erozję budujących szczyt hornfelsów od skał otaczających, selektywna erozja doprowadziła w
kenozoiku
do powstania Śnieżki jako
twardzielca
wznoszącego się 200 metrów nad
penepleną
. Po wypiętrzeniu się Karkonoszy, niewysokie wzgórze stało się najwyższym szczytem nowo powstałego pasma górskiego. Zbocza Śnieżki pokrywa
gołoborze
, powstałe w czasie
zlodowcenia
w
plejstocenie
. W tym samym czasie powstały
kotły polodowcowe
, podcinające ją od północnego zachodu i południowego zachodu.
Klimat
Średnie
ciśnienie atmosferyczne
w latach
1951
-
1975
wyniosło 834,3
hPa
. W okresie
maj
-
wrzesień
było ono wyższe: średnie miesięczne znajdowały się w przedziale 835-838 hPa. Dla Śnieżki charakterystyczne są silne krótkookresowe zmiany ciśnienia. Późnojesienna
pogoda niżowa
powoduje skoki ciśnienia przekraczające nawet 20 hPa/dobę. Podczas
pogody wyżowej
naturalny dobowy cykl zmian ciśnienia daje zazwyczaj
amplitudę
2-5 hPa. W przekroju całego roku dominują wyżowe typy
cyrkulacji powietrza
, stanowiąc 33,8%. Odznaczają się największą trwałością i występują głównie jesienią.
Śnieżkę charakteryzują stosunkowo wysokie średnie prędkości
wiatru
. Średnia wieloletnia z lat
1951
-
1975
wynosi tu 11,4
m/s
. Należy zauważyć, że w skali roku najczęstszymi są wiatry wiejące ogólnie z kierunków zachodnich. 24,7% stanowią wiatry z kierunku
SW
(śr. prędk. 13,1 m/s), 18,6% to wiatry
NW
(śr. prędk. 12,0 m/s) a 18,0% to wiatry W (śr. prędk. 12,8 m/s). Na Śnieżce często występują bardzo silne, porywiste wiatry, o prędkości przekraczającej 15 m/s (wiatry te w porywach nierzadko przekraczają 35 m/s). Średnio rocznie notowano tu 206 dni z silnymi wiatrami. Zimne półrocze, a dokładniej okres od
listopada
do
marca
, to okres dominacji porywistych wiatrów. Jest ich średnio od 19,5 dnia w listopadzie do 23,5 dnia w
styczniu
. W konsekwencji Śnieżkę charakteryzuje bardzo niska częstość występowania okresów bezwietrznych: od 1,5% w
lutym
do 2,7% w
czerwcu
– średnia wieloletnia wynosi tylko 1,8%.
Średnia
temperatura powietrza
w latach
1931
-
1970
wyniosła +0,4
°C
. Najcieplejszymi miesiącami są
lipiec
i
sierpień
ze średnimi wynoszącymi odpowiednio +8,9 °C i +8,3 °C. Zimą najchłodniej bywa w styczniu i lutym, kiedy średnie temperatury wynoszą -7,8 °C i -7,4 °C. O surowości
klimatu
może świadczyć fakt, iż przeciętnie przez 105 dni w roku, średnia dobowa wynosi poniżej -5 °C (początek okresu to 3 XII, koniec przypada na 19 III). Średnia dobowa temperatura powietrza poniżej 0 °C utrzymuje się aż przez 186 dni (od 21 X do 26 IV). Cieplejsze dni, ze średnią dobową powyżej +5 °C występują tylko 2 VI do 15 IX (łącznie przez 104 dni). Na Śnieżce praktycznie nie występują dni ze średnią temperaturą przekraczającą +10 °C.
Oronimia
Nazwa Śnieżka pochodzi z XIX wieku i wzięła się od przymiotnika śnieżna, czyli pokryta śniegiem.
Polską nazwę Śnieżka wprowadzono urzędowo w 1949 roku[2].
Granica państwowa
Śnieżka położona jest na granicy państwowej. Była to w latach:
Przez szczyt przebiega
Droga Przyjaźni Polsko-Czeskiej
(dawniej: Polsko-Czechosłowackiej).
Obiekty na Śnieżce
Na szczycie Śnieżki na przestrzeni lat zbudowano kilka obiektów służących obsłudze ruchu turystycznego, kultowi religijnemu, jak również obserwacjom meteorologicznym. Należą do nich:
po stronie polskiej
po stronie czeskiej
Historia ruchu turystycznego na Śnieżkę
Śnieżka była jedną z pierwszych gór europejskich licznie odwiedzanych przez turystów. Wiązało się to głównie ze względnie niewielkimi trudnościami technicznymi wejścia na szczyt oraz z faktem, że już od
XVI
wieku liczni kuracjusze przybywali do pobliskich
Cieplic Zdroju
i dobrze widoczna Śnieżka, dominująca wizualnie nad całymi Karkonoszami, była dla nich istotną atrakcją. Ważnym czynnikiem były też liczne, jak na owe czasy, duże budy pasterskie i dobra sieć szlaków prowadzących pod sam wierzchołek, co wiązało się z dość znacznym zaludnieniem przedgórza Karkonoszy i powszechnością wypasu w samych górach. Poza tym w
1563
–
1566
dokonano pierwszego pomiaru wysokości Śnieżki. Choć otrzymany wynik 5500 metrów był z gruntu błędny, to dał podstawę do utrzymywania przez długi czas, że jest to jedna z najwyższych gór Europy.
Jedno z pierwszych potwierdzonych grupowych wejść na Śnieżkę miało miejsce
7 sierpnia
1577
, gdy znalazła się tam grupa 12 mieszczan z
Trutnova
. W
1677
weszli na szczyt pierwsi polscy turyści
Michał Kazimierz Radziwiłł
i Teodor Billewicz. Ten ostatni pozostawił opis tej wycieczki. Kiedy
10 sierpnia
1681
na szczycie Śnieżki opat
cystersów
z
Krzeszowa
poświęcił, budowaną od
1665
z bloków miejscowych skał, kaplicę pod wezwaniem jednego z bardziej czczonych wówczas świętych – św. Wawrzyńca, to do walorów turystycznych szczytu doszły też walory pielgrzymkowe. Przez pierwsze 100 lat po zbudowaniu kaplicy odbywały się w niej msze 5 razy w sezonie letnim, a na najbardziej uroczystą z nich
10 sierpnia
, przybywało około 200 pielgrzymów. Oprócz tego kaplica służyła schronieniem w razie częstej na Śnieżce niepogody. Dlatego już w
1696
wyłożono w kaplicy księgę wpisów dla turystów i pielgrzymów. Tegoż roku górę zdobyła pierwsza kobieta, Maria Adlerin, która zresztą po ośmiu dniach od wejścia na górę odbyła udany poród. W ostatnich latach
XVII wieku
na Śnieżkę wchodził kilkakrotnie pierwszy naukowiec badający jej przyrodę i historię górnictwa, Georg Anton Volkmann, autor Silesia subterranea z
1720
.
Choć wielu wędrowców skarżyło się w księdze na duże trudności wędrówki, to w istocie wspinaczka nie była zbyt ciężka, skoro w roku
1715
szczyt zdobył 83-letni mężczyzna. Już w XVIII wieku na górę wchodzili turyści z odległych krańców Europy: w
1792
pierwszy
Rosjanin
, w
1795
pierwszy
Hiszpan
, a w
1800
Amerykanin
John Quincy Adams
, przyszły prezydent
USA
, który Śnieżce poświęcił nie tylko relację, ale i wiersz opublikowane w
1804
(w następnych latach wydane też po francusku i niemiecku). W drugiej połowie
XVIII wieku
osłabł ruch pielgrzymkowy i większość wejść miała charakter turystyczny. O skali tego ruchu mówi fakt, że w sezonie (17 maja – 27 września) z 1786 w księdze na szczycie zapisało się 230 osób, w
1801
– 551 turystów, a w
1828
– 808 odwiedzających. Wobec szybkiego wzrostu ruchu turystycznego i spadku ilości pielgrzymów w
1824
kaplicę tymczasowo przekształcono na
schronisko turystyczne
.
W roku 2006 szczyt Śnieżki zdobył niepełnosprawny sportowiec –
Jarosław Rola
i był pierwszą osobą poruszającą się na wózku której udało się wjechać na ten szczyt[4].
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne