Światowid ze Zbrucza
Światowid ze ZbruczaŚwiatowid ze Zbrucza,
Idol
ze Zbrucza,
Bałwan
ze Zbrucza – potoczna nazwa kamiennego posągu z około IX-X wieku, wydobytego w
1848
roku z rzeki
Zbrucz
(lewego dopływu
Dniestru
), w pobliżu wsi
Liczkowce
koło
Husiatyna
na
Podolu
. Posąg wykonany jest z
wapienia
, ma wysokość 2,57 m, posiada niemal kwadratowy przekrój szerokości 29-30 cm i waży ok. pół tony. Obecnie (od
1851
) znajduje się w
Muzeum Archeologicznym
w
Krakowie
. Przeprowadzone w latach 80. XX wieku badania B.O. Timoszczuka i I.P. Rusanowej wykazały, że posąg prawdopodobnie mógł znajdować się pierwotnie na położonej niedaleko Zbrucza górze Bohod (Bogit), gdzie odkryto kamienny krąg z ośmioma ogniskami i miejscem na czworokątny posąg. Dzięki analizie chemicznej wykryto ślady pokrywającej niegdyś posąg czerwonej farby[1]. Pomimo autentyczności posągu, jego etniczna atrybucja wśród niektórych uczonych jest nadal sporna, i przypisywana często
ludom tureckim
,
trackim
[2],
irańskim
lub
Waregom
[3], a nie
Słowianom
. UkładPosąg zdobią płaskorzeźby ułożone w trzy poziome pasy. Cztery górne figury połączone są wspólnym kapeluszem. Na stronie A u góry znajduje się postać z rogiem w prawej ręce, w środkowym pasie zaś figura żeńska. Na stronie B widnieje postać z pierścieniem (lub naramiennikiem), pod którą znajduje się figura żeńska. Na stronie C umieszczono mężczyznę z szablą u pasa i konia, zaś poniżej nich figurę męską. Na stronie D znajduje się postać męska bez atrybutów, pod nią figura tejże płci. W pasie dolnym posągu umieszczona jest postać z rękami wyciągniętymi do góry. Nie przedstawiono jej na stronie D, gdzie znajduje się jedynie niewielki wizerunek koła. SymbolikaReplika Światowida ze Zbrucza w Krakowie obok Wawelu Znaczenie ideowe posągu jest przedmiotem sporów. Powszechnie przyjęty dawniej pogląd, że posąg przedstawia "Światowida" (czyli poprawnie
połabskiego
Świętowita
), wydaje się obecnie nie do końca trafiony, gdyż wedle zachowanych opisów kronikarskich jego wyobrażenia różniły się znacznie od słupa zbruczańskiego. Według koncepcji przedstawionej przez
Borysa Rybakowa
górny pas posągu wyobraża główne bóstwa słowiańskiego panteonu, kolejno: postać z rogiem
Mokosz
, postać z pierścieniem
Ładę
, postać z mieczem i koniem
Peruna
, zaś postać bez atrybutów
Dadźboga
. Rybakow posąg jako całość utożsamiał z
Rodem
, jego zdaniem naczelnym bóstwem słowiańskim. Zdaniem
Leszka Pawła Słupeckiego
intepretacji takiej przeczy wspólny kapelusz, a cztery postaci wyobrażają cztery aspekty
Peruna
. Postać u dołu posągu powszechnie utożsamiana jest z
Welesem
/
Trzygłowem
. Przypisuje mu się również ikonograficzne wyobrażenie wszechświata. Powszechnie interpretuje się pas górny jako sferę niebiańską, środkowy jako świat zamieszkany przez ludzi, zaś dolny utożsamiany jest z podziemiami; sam zaś posąg uważany jest za symboliczne przedstawienie
axis mundi
. Zdaniem uczonych falliczny kształt posągu związany jest z ideą płodności. CiekawostkiKamienna replika Światowida ze Zbrucza znajduje się w Krakowie na przeciwko Wawelu, u zbiegu ulicy św. Idziego i Drogi Do Zamku.
Zobacz teżPrzypisy- ↑ Leńczyk G., Światowid zbruczański w: Materiały archeologiczne 1964 (r. 5), s. 5-61.
- ↑ Włodzimierz Szafrański, Zbruczański "Światowid" trackim monumentem kultowym [w:] "
Balcanica Posnaniensia. Acta et studia
", nr VII, Poznań 1995, s.351,
- ↑ Zdzisław Skrok: Słowiańska moc czyli O niezwykłym wkroczeniu naszych przodków na europejską arenę. Warszawa: "Iskry", 2006, s. 132. .
Bibliografia- Kotlarczyk J., Tryumfalny słup słonecznego boga w: Z otchłani wieków 1987 (r. 53), s. 36-41;
- Kozłowski R., Badania technologiczne posągu Światowida z Muzeum Archeologicznego w Krakowie w: Materiały archeologiczne 1964, t. V, s. 61-67;
- Strzelczyk J., Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Wydawnictwo Rebis, Poznań 2007;
- Szyjewski A., Religia Słowian, Wydawnictwo WAM, Kraków 2003.
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Światowid ze Zbrucza":
Rodzimy Kościół Polski
związanymi z naturą (z którymi często są wręcz utożsamiani). Symbole religijne zwiazku
Ręce Boga
Światowid ze Zbrucza
Świętowit z Wolina
Rodzimy Kościół Polski posiada trzy główne symbole religijne. ...
Zbrucz
w głębokim jarze. Nad rzeką leżą:
Podwołoczyska
,
Wołoczyska
,
Husiatyn
,
Skała Podolska
,
Okopy
. Historia
Światowid ze Zbrucza
Niegdyś rzeka
graniczna
wyznaczała granice państwowe: od
1772
do
1793
...
Światowid
Światowid
– potoczna, niepoprawna nazwa słowiańskiego bóstwa Świętowita
Światowid ze Zbrucza
– posąg
Światowid
– pismo wydawane w Krakowie w latach ...
Wojna polsko-bolszewicka
...
Ukraińska Republika Ludowa
...
Roman Szuchewycz
...
Węgrzy
...
Religia Słowian
Słowiański posąg, tzw. "
Światowid ze Zbrucza
".Religia Słowian – zespół
wierzeń
,
mitów
i praktyk
kultowych
Słowian
...
Weles
...
Świętowit
rzeki
Zbrucz
w
1848
r. we wsi
Liczkowce
na Podolu (obecnie Ukraina). "Światowid ze Zbrucza" aktualnie znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Krakowie. Etymologia*Svęto-vitъ ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Światowid ze Zbrucza":
027 Początki Słowian (plansza 14)
...
|