Żywokost lekarski
Żywokost lekarski | Gatunek leczniczy |
| Gatunek trujący |
Żywokost lekarski (Symphytum officinale
L.
), zwyczajowo nazywany także kosztywałem –
gatunek
rośliny wieloletniej
należący do rodziny
ogórecznikowatych
. Występuje w
Europie
, z wyjątkiem południowych krańców, w środkowej
Azji
, na
Syberii
, w Azji Mniejszej. Zawleczony do
Ameryki Północnej
. W
Polsce
jest rośliną pospolitą na terenie całego kraju. Morfologia-
Łodyga
- Wzniesiona, kanciasta, o wysokości do 100 cm, w górnej części rozgałęziająca się, cała szorstko owłosiona, pusta.
-
Liście
-
Ulistnienie
skrętoległe, liście duże, o podługowato-lancetowatym kształcie, zaostrzone, długości do 25 cm, całobrzegie. Niemal wszystkie liście siedzące, zbiegają po łodydze wzdłuż całego międzywęźla. Mają wyraźną nerwację na dolnej stronie i całe są szorstko owłosione.
-
Kwiaty
- Fioletowopurpurowe, rzadziej białe lub kremowe, na krótkich szypułkach, zebrane w zwisły
kwiatostan
typu
sierpik
. 5-krotne kwiaty mają długość 1 – 2 cm.
Kielich
trwały, zrosłodziałkowy. Korona o dzwonkowatym kształcie i brzegu odwiniętym na zewnątrz. Gardziel
korony
początkowo jest całkowicie zamknięta przez
osklepki
o długości równej długości
pręcików
, po przekwitnięciu rozchyla się. Pręciki w liczbie 5 są przyrośnięte nitkami do korony,
słupek
jeden, górny z czterodzielną zalążnią i prostą szyjką wystającą poza koronę.
-
Owoc
-
Rozłupnia
rozpadająca się na 4
rozłupki
, drobno pomarszczone i przyrośnięte do dna kielicha.
-
Korzeń
- Gruby, pionowy, silnie rozgałęziający się, czarnofioletowego koloru, osiąga długość 30 cm.
Biologia- Rozwój
-
Bylina
. Kwitnie od maja do czerwca. Pręciki i słupek dojrzewają równocześnie, kwiaty są
samopylne
, lub zapylane przez
owady
.
Roślina miododajna
. Do nektaru, znajdującego się na
dnie kwiatowym
dostać się mogą wyłącznie owady o długim aparacie gębowym, przepychając go przez szparę utworzoną z pylników i osklepek.
Trzmiel ziemny
nie mogący dostać się tą "legalną" drogą do nektaru, wygryza często szparki w dolnej części korony, nie biorąc udziału w zapylaniu, z wykonanych przez niego otworów korzystają również pszczoły[2].
- Siedlisko
- Obrzeża jezior i strumieni wolno płynących, mokre
łąki
,
zarośla
, rowy, podmokłe
lasy
. Rośnie na żyznych i wilgotnych glebach (torfowe, glejowe).
Hemikryptofit
.
-
Roślina trująca
- Korzeń zawiera mieszaninę szkodliwych
alkaloidów
, m.in. cynoglossynę, echidyninę, konsolicynę, symfytinę.
Zastosowanie-
Roślina lecznicza
:
-
Surowiec zielarski
: korzeń (Radix Symphyti). Zawiera
cukry
,
pektyny
,
garbniki
,
alkaloidy
,
kwasy organiczne
, duże ilości śluzów. Największe lecznicze działanie ma
alantoina
.
- Działanie : działa ściągająco, wywiera korzystny wpływ na błony śluzowe żołądka i jelit, wzmacnia siły obronne organizmu, działa przeciwzapalnie. Używany był w mieszankach z innymi ziołami do leczenia
choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy
, w postaci syropu przy schorzeniach dróg oddechowych,
kaszlu
. Stosowany był także przy złamaniach, gdyż przyspieszał wypełnianie się ubytków kostnych (stąd wzięła się nazwa rośliny). Obecnie wydano zakaz jego stosowania wewnętrznego, gdyż stwierdzono jego toksyczne właściwości. Nadal stosowany jest zewnętrznie przy
odmrożeniach
,
oparzeniach
,
egzemie
, ropniach i trudno gojących się ranach[3]. Pobudza rozwój komórek przy ubytkach skórnych. Alantoina ułatwia i przyspiesza tworzenie się
naskórka
.
- Zbiór i suszenie : korzenie wykopuje się jesienią, lub wczesną wiosną, myje i suszy.
- Bywa uprawiany jako roślina ozdobna (
strefy mrozoodporności
5-10)[4].
Przypisy- ↑ Stevens P.F.:
Angiosperm Phylogeny Website
(
ang.
). 2001–. [dostęp 2010-03-22].
- ↑ D. Gayówna, Ewa Śliwińska: Rośliny łąk. Warszawa: PZWS, 1960.
- ↑ Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski (1987), Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych
- ↑ Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. .
Bibliografia- František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. .
- Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. .
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. .
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
Inne hasła zawierające informacje o "Żywokost lekarski":
Trzcina cukrowa
...
Gatunek chroniony
...
Ziołorośla
...
Termometr
...
Tadeusz Boy-Żeleński
...
Uniwersytet Łódzki
...
Termometr rtęciowy
...
Uniwersytet Jagielloński
...
Uniwersytet Warszawski
...
Francuski kalendarz rewolucyjny
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Żywokost lekarski":
210. Szata roślinna Polski (plansza 10)
...
Rolnictwo w Polsce (plansza 15)
...
005. Przegląd i znaczenie nasiennych (plansza 17)
...
|