Bunt 822 Ostbatalionu na wyspie Texel – wystąpienie zbrojne
gruzińskich
żołnierzy
822 Ostbatalionu
przeciwko Niemcom na
holenderskiej
wyspie
Texel
w kwietniu i maju
1945
r.
Geneza
Georgische Infanterie Bataillon 822 "Königin Tamara" powstał w czerwcu 1943 r. w miejscowości
Kruszyna
w
Generalnej Guberni
. Wchodził w skład
Legionu Gruzińskiego
. Pod koniec sierpnia tego roku został przeniesiony do
Zandvoort
w okupowanej
Holandii
jako część "Unterabschnitt Zandvoort". Od 6 lutego 1945 r stacjonował na wyspie Texel, wysuniętej najdalej na zachód w grupie
Wysp Zachodniofryzyjskich
. Formalnie stanowił część niemieckiego 177 pułku grenadierów 219 Dywizji Piechoty. Składał się z ok. 800 Gruzinów i ok. 400 Niemców. Kadra oficerska była w większości niemiecka. Dowódcą był mjr Klaus Breitner. Gruzińscy żołnierze byli głównie b. jeńcami wojennymi z
Armii Czerwonej
. W związku z planami skierowania kilku kompanii do walki z
aliantami
na kontynencie od końca marca 1945 r. rozpoczęły się przygotowania do wybuchu buntu. Przedstawiciele Gruzinów nawiązali kontakty z holenderskim ruchem oporu.
Przebieg buntu
W nocy z 5 na 6 kwietnia 1945 r. Gruzini pod przywództwem por. Szałwy Łoładze wkroczyli potajemnie do kwater żołnierzy niemieckich i zamordowali ich podczas snu. Zginęło 246 Niemców. Następnie przejęli kontrolę nad większością wyspy. Nie udało im się jedynie zająć baterii artylerii nadbrzeżnej na południowym i północnym wybrzeżu, które od 6 kwietnia rozpoczęły ostrzał wyspy. Buntownicy liczyli na pomoc ze strony aliantów, do czego jednak nie doszło. W odpowiedzi – na Texel wylądował niemiecki 163. morski pułk ochronny (Marine-Schützenregiment 163.). Składał się on z personelu
Kriegsmarine
zorganizowanego w jednostkę piechoty. Pomimo słabego uzbrojenia i wyszkolenia oraz niskiego morale, Niemcy w ciągu 5 tygodni odzyskali panowanie nad wyspą. Ostatnie działania zbrojne trwały jeszcze 20 maja, czyli już po kapitulacji
III Rzeszy
, kiedy na Texel wylądowały kanadyjskie wojska 1. Korpusu Armijnego.
Straty obu stron
Ogółem zginęło 565 Gruzinów; część została zabita podczas walk, zaś część rozstrzelana. Straty niemieckie wyniosły około 800[1] żołnierzy. Zginęło też 117 holenderskich mieszkańców wyspy. Bardzo duże były zniszczenia farm i zabudowań.
Zakończenie
Bunt przeżyło ok. 230 Gruzinów, którzy po zakończeniu walk ukrywali się w kopalniach na wybrzeżu, i ostatecznie zostali repatriowani do
ZSRR
. Zabitych pochowano na cmentarzu w Hogeberg.
Do 1991 r. ambasador ZSRR w
Holandii
odwiedzał groby Gruzinów każdego 4 maja, nazywając ich podczas ostatniej wizyty Bohaterami Związku Radzieckiego. 4 maja 2005 r. na groby przybył prezydent
Gruzji
Micheil Saakaszwili
. Ostatni gruziński uczestnik buntu zmarł w lipcu 2007 r. i został uroczyście pochowany w
Zugdidi
w Gruzji.
Bibliografia
Operacja "Dzień narodzin". Powstanie gruzińskie w 1945 roku na holenderskiej wyspie Texel, [w:] Pro Georgia Journal of Kartvelological Studies, z. 11, 2001
Linki zewnętrzne
Przypisy