Pasma górskie w
Europie
dzielimy według okresu powstania na:
- marealbidy, svekofenidy i karelidy, powstałe w
orogenezach
prekambryjskich
(ponad 542 mln lat temu),
-
kaledonidy
, powstałe w
orogenezie kaledońskiej
trwającej od
kambru
po wczesny
dewon
(542 do 359 mln lat temu),
-
hercynidy
, powstałe w
orogenezie hercyńskiej
trwającej od późniego
syluru
do końca
permu
(444 do 251 mln lat temu),
-
alpidy
, powstałe w
orogenezie alpejskiej
, która zaczęła się 130 mln lat temu i trwa nadal, przy czym jej największe natężenie przypadło na
trzeciorzęd
.
Najstarsze pasma marealbidów, svekofenidów i karelidów zostały niemal w całości zrównane. Jedynymi ich reliktami są wzniesienia
tarczy fennoskandzkiej
-
Chibiny
na
Półwyspie Kolskim
i wzgórza
Maanselka
w
Karelii
.
Kaledonidy również uległy zrównaniu, ale zostały wydźwignięte podczas późniejszych orogenez. Największymi pasmami kaledonidów w Europie są
Góry Kambryjskie
,
Góry Pennińskie
,
Góry Kaledońskie
i góry
Grampian
w
Wielkiej Brytanii
oraz
Góry Skandynawskie
. Kaledonidy zostały poddane intensywnemu działaniu
lądolodu
, który w znacznej mierze ukształtował ich rzeźbę.
Hercynidy wzięły swą nazwę od gór
Harz
w środkowych
Niemczech
. Również te pasma po wydźwignięciu uległy zrównaniu, lecz niektóre z nich zostały powtórnie wydźwignięte w orogenezie alpejskiej. Największymi łańcuchami hercynidów w Europie są pasma środkowej części
Półwyspu Iberyjskiego
(
Meseta Iberyjska
,
Góry Kantabryjskie
,
Góry Iberyjskie
,
Góry Kastylijskie
, Meseta Południowa,
Sierra Morena
), niemal całej
Francji
(
Masyw Centralny
,
Masyw Armorykański
, Wzgórza Normandzkie),
Średniogórza Niemieckiego
(
Ardeny
,
Eifel
,
Westerwald
, Rothar,
Harz
,
Hunsrück
,
Taunus
),
Masywu Czeskiego
(
Rudawy
,
Szumawa
,
Rhön
,
Las Turyński
,
Las Frankoński
,
Las Czeski
,
Las Bawarski
,
Sudety
),
Masywu Rodopskiego
(
Kopaonik
,
Rodopy
,
Pirin
,
Riła
,
Strandża
) i
Ural
.
W największym stopniu powierzchnię Europy kształtują obecnie góry
orogenezy
alpejskiej, należące do eurazjatyckiego systemu alpejsko-himalajskiego. Alpidy rozciągają się równoleżnikowo przez całą Europę dwoma równoległymi pasmami, między którymi (w różnym stopniu) zachowały się dawne masywy hercyńskie. Części obu łańcuchów leżą pod poziomem morza. Do łańcucha północnego należą
Pireneje
,
Alpy
,
Karpaty
,
Góry Wschodnioserbskie
,
Bałkan
,
Góry Krymskie
i
Kaukaz
. Do łańcucha południowego należą
Góry Betyckie
(i góry
Atlas
w północnej Afryce),
Apeniny
,
Góry Dynarskie
i Hellenidy. Kontynuacją łańcucha północnego są
Góry Pontyjskie
, a łańcucha południowego - góry
Taurus
odpowiednio wzdłuż północnego i południowego wybrzeża
Azji Mniejszej
. Do najwyższego wydźwignięcia alpidów doszło w miejscu zetknięcia się obu łańcuchów - w Alpach.
Zobacz też: