Media -
starożytne
państwo na terenach zachodniej części obecnego
Iranu
, utworzone przez indo-irańskie plemiona
Medów
.
W chwili świetności obejmowało poza rdzenną Medią także krainy historycznego Iranu:
Elam
,
Persydę
,
Anszan
,
Baktrię
oraz
Urartu
i wschodnią część
Azji Mniejszej
do rzeki Halys.
Najdawniejsze dzieje państwa stworzonego przez Medów są znane z nielicznych źródeł asyryjsko-babilońskich i późniejszych od nich greckich.
Powstanie państwa
Pierwsze świadectwa o plemionach medyjskich (asyr.Madai )zawierają roczniki asyryjskie z przełomu 837/836 p.n.e., kiedy wojska króla
Salmanasara III
wkroczyły do gór
Zagros
. Ataki
Asyrii
przyczyniły się do wytworzenia wśród plemion medyjskich zalążków państwowości. Przez większą część wieku VII p.n.e. Media była podporządkowana
Asyrii
, która nie była jednak w stanie całkowicie podbić niespokojne i żyjące w górach plemiona. W tym celu
Assarhaddon
pozyskał
Scytów
i z ich pomocą zdołali narzucić swoją zwierzchność Medom.
Pierwsi królowie Medii
Dajaukk
(
gr.
Dejokes) oraz Chszatrita (
gr.
Fraortes
) zginęli walcząc z Asyrią. Ich następca Huwachszatra (
gr.
Kyaksares
) uwolnił się od panowania Asyrii i
Scytów
, podporządkował sobie plemiona irańskie (w tym
Persów
) oraz
Urartu
.
W roku
612 p.n.e.
Medowie wraz z
Babilończykami
i Persami zdobyli stolicę Asyrii -
Niniwę
i ostatecznie pokonali Asyrię w latach
612 p.n.e.
-
608 p.n.e.
.
W połowie
VI wiek p.n.e.
państwo medyjskie przeżywało kryzys. Następca Huwachszatry -
Isztuwegu
(
gr.
Astiages) próbował zająć
Lidię
(nierozstrzygnięta bitwa nad rzeką Halys). Ok.
550 p.n.e.
w czasie konfliktu z Persami armia medyjska przeszła na stronę
Cyrusa
i władzę nad Medią objęli
Achemenidzi
.
Współczesne poglądy na temat Medii
Państwo medyjskie istniało ok. 60 lat, zanim zostało pokonane przez przywódcę Persów
Cyrusa II
. Wiele jego aspektów takich jak organizacja państwa, struktura społeczna czy kultura materialna i duchowa są przez obecną naukę niedostatecznie zbadane. Brak jest rodzimych źródeł pisanych, ale też archeologicznych, ponieważ na miejscu jej dawnej stolicy
Ekbatany
znajduje się współczesne irańskie miasto
Hamadan
, co uniemożliwia przeprowadzenie wykopalisk.
Przyczyny upadku monarchii medyjskiej należy upatrywać w jej wewnętrznej organizacji. Media nie była bowiem państwem o w pełni ukształtowanej ustroju. Stanowiła dość luźny konglomerat wielu plemion irańskich, o zbliżonej kulturze i języku z których część prowadziła na wpół koczowniczy tryb życia. Według
Diodora
(Biblioteka,IX 23) król
Astyages
rezydujący w Ekbatanie prowadził osiadły tryb życia, nie przestrzegał staroirańskich zwyczajów, polowania, życia obozowego, którym oddawała się większość Medów. Rodzące się niezadowolenie wykorzystał Cyrus II obdarzony znakomitym wyczuciem politycznym.
Pokonanie przez Persów Astyagesa dla samych Medów, poza zmianą dynastii nie przyniosło większych wstrząsów.Zarówno Persowie jak i Medowie wywodzili się z tego samego pnia ludów indo-irańskich o zbliżonym języku i obyczajach, a Cyrus, który był spokrewniony z Astyagesem nie czynił różnicy między przedstawicielami obu plemion, co pogodziło pokonanych z nową sytuacją.
Przez wiele lat w nauce odmawiano Medom większych osiągnięć, a państwo przez nich stworzone jako przejściowe przed imperium
Achemenidów
. Dominujący dotychczas pogląd pomału ulega rewizji. Medowie przejęli podział administracyjny z sąsiedniej
Asyrii
, a nazwa jednostki terytorialnej satrapia oraz niektóre terminy związana z myślistwem mają rdzeń medyjski[1].
Przypisy
- ↑ Wolski J., Iran - siedziba imperiów w starożytności. I. Achemenidzi, Polska Akademia Nauk Kraków 1986, str. 9-10
Bibliografia
- Cotterell A., Cywilizacje starożytne, Łódź 1990.